Literatuur Mediacontent
Danesi, M. (2004). What is Semiotics? In Danesi, M. (2004) Messages, Signs, and Meanings.
A Basic Textbook in Semiotics and Communication. Toronto: Canadian Scholars’ Press Inc.
(3-23)
Semiotics: de studie van tekens (signs) en gebarensystemen (sign systems) zoals talen,
mythen, kunstvormen, wetenschappen, etc. en de wetten die hen in culturen over de hele
wereld beheersen.
Tekst kan gebruikt worden door studenten om een basisidee te krijgen van semiotics, media,
communicatie, of culturele studies. Indeling:
- Deel 1: Semiotische begrippen en technieken.
- Deel 2: Toepassingsgebieden. Illustreren hoe het maken van boodschappen en
betekenisgeving kunnen worden bestudeerd vanuit het specifieke gezichtspunt van
semiotiek.
Deel I: what is semiotics?
Wat is semiotics = “A science that studies the life of signs within society is conceivable. It
would be part of social psychology and consequently of general psychology. I shall call it
semiology (from Greek semeion “sign”). Semiology would show what constitutes signs, what
laws govern them.”
Probeert de vraag: “Wat betekend X?” te beantwoorden. X kan staan voor alles: een woord,
een gebaar, een volledige film, etc. de omvang van X kan dus veranderen, maar de
fundamentele aard van het onderzoek niet.
Voorbeeld: de betekenis van ‘rood’. X is een Nederlandse kleurterm. Op basisniveau verwijst
deze naar een primaire kleur die zich aan de onderkant van het zichtbare spectrum bevindt.
Diezelfde kleur kan echter een tal van andere betekenissen hebben. Voorbeelden:
- In een stoplicht, betekend stop
- Om de arm van een politicus als armband, betekend dat hij of zij kiest voor een
bepaalde politieke kant
- Kleur in een vlag, betekend gevaar
- Rood aanlopen in gezicht, betekend schaamte
Rood is een voorbeeld van een sign. Het is iets, dat staat voor iets anders (Y, stoppen,
schaamte, gevaar, etc.). Er is een X = Y relatie.
,Signs
= alles dat staat voor iets anders dan zichzelf (een kleur, een gebaar, een object, etc.).
1. Wat betekent dit?
“Een goed idee”
2. Hoe presenteert dit zich?
Een lampje in een wolkje
3. Waarom heeft het deze specifieke betekenis?
Heeft te maken met culturele kenmerken. Het gebruik van licht heeft te maken met een
algemeen idee over licht als intellectueel en intelligentie. Dit zie je terug in uitspraken
als: “To be enlightend” en “To shed light on something”. De bubbel heeft te maken
met stripboeken waarin woorden en gedachten werden verwerkt in wolkjes.
Dit voorbeeld illustreert de som en de inhoud van de semiotische methode. Dezelfde drietal
vragen worden gebruikt om alles te begrijpen, van een eenvoudige visuele figuur, tot een
complex verhaal of een wetenschappelijke theorie.
Hetgeen waarnaar een sign refereert wordt de referent genoemd. 2 soorten:
1. Een concrete referent. Hiervan kan worden aangetoond dat het in de echte wereld
bestaat. Het dier dat wordt aangeduid met het woord kat, je kan hiernaar wijzen.
2. Een abstracte referent. Dit is denkbeeldig en je kan het niet aangeven door er
simpelweg naar te wijzen. Het “heldere idee” als concept dat wordt aangeduid door
het plaatje van de gloeilamp hierboven.
Tekens zijn dus in staat om naar dingen en ideeën te verwijzen ook al zijn deze misschien
niet fysiek aanwezig voor zintuigen om ze waar te nemen. Wanneer je het woord kat hoort,
kan je meteen een beeld hiervan in je op krijgen, zonder dat het werkelijke dier er is, zonder
dat je een kat waarneemt met je zintuigen.
Het beeld zelf wordt een concept genoemd. 3 soorten toegepast op het voorbeeld van ‘kat’:
1. Superordinate concept: hoger concept, heeft een algemene classificerende functie. Een
katachtige
2. Basic concepts: prototypisch concept. Katten, Leeuwen, tijgers zijn allemaal
katachtigen.
, 3. Subordinate concepts: ondergeschikt concept, een subtype van een kat, zoals een
siamees of Perzische kat.
Vervolgens verschilt per cultuur hoe een kat gezien wordt. Dat is hier als huisdier, maar kan
in andere culturen eerder gezien worden als offer, eetbaar of straat dier.
Een teken wordt nu, meer precies, gedefinieerd als: “Iets dat in een bepaald opzicht of een
bepaalde hoedanigheid voor iemand anders staat.”
Geschiedenis
Heel vroeger werd er al geschreven over signs maar nog niet met de term semiotics. Locke
(1690) gebruikte deze term voor het eerst. Hij verwachtte dat het filosofen in staat zou stellen
om de relatie tussen concepten en werkelijkheid veel nauwkeuriger te bestuderen. Zijn ideeën
werden toen nog niet echt opgemerkt.
De term werd later door Pierce geherintroduceerd omdat hij deze zag als consistent met
eerdere tradities. Hij leverde de meest uitgebreide typologie van tekens die tot nu toe is
bedacht. Hij identificeerde 66 soorten tekens, op basis van hun functie. Semiotics omvat
zowel synchronic als diachronic sign-termen (Saussure). De eerste verwijst naar de studie van
tekens op een bepaald tijdstip, normaal gesproken in het heden. De tweede verwijst naar de
studie van hoe tekens in de loop van de tijd in vorm en betekenis veranderen. Voorbeeld: het
woord ‘persoon’. Tegenwoordig wordt hiermee bedoeld elk menselijk wezen, maar een
diachrone analyse onthult dat dit niet de oorspronkelijke betekenis was. In het oude
Griekenland betekende het woord persona = masker gedragen door een acteur op een podium,
vervolgens = karakter van de maskerdrager. Uiteindelijk kreeg het woord zijn huidige
betekenis.
In de 20e eeuw werd de semiotiek tot de discipline die het nu is. Enkele onderzoekers:
Charles Morris verdeelde de semiotische methode in:
1. De studie van de relaties tussen een teken en andere tekens Syntactics
2. De studie van de relaties tussen tekens en hun fundamentele betekenissen
Semantics
3. De studie van de relaties tussen tekens en de virussen Pragmatics
Roman Jakobson bracht het cruciale begrip ‘motivated signs’ naar voren, dat werd
gedefinieerd als de neiging om tekens de wereld te laten vertegenwoordigen door middel van
simulatie.
Roland Barthes illustreede de kracht van het gebruik van semiotiek om de betekenisstructuren
te ontrafelen die verborgen zijn in alledaagse spektakels, uitvoeringen en algemene concepten.
Algirdas J. Greimans ontwikkelde de tak van de semiotiek die bekend staat als narratologie,
dat wordt gedefinieerd als de studie van hoe mensen in verschillende culturen soortgelijke
verhalen (mythen, verhalen, etc.) dezelfde voorraad karakters, motieven, thema’s en plots.
Thomas A. Sebeok was invloedrijk bij het uitbreiden van het semiotische paradigma met de
studie van signaalsystemen van dieren, die hij zoosemiotics noemde en de vergelijkende
