Samenvatting literatuur Politieke Filosofie
2020-2021
Universiteit Leiden – Bachelor geschiedenis– jaar 2 – semester 1
Deeltentamen 1
Inhoud:
Miller, D. Political Philosophy: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, chapter 1.
Kymlicka, W. 2002. Contemporary Political Philosophy, 2nd edition. Oxford: Oxford University Press:
Chapter 1. (Utilitarianism).
Rawls, J 1971. A Theory of Justice. Cambridge, MA: Harvard University Press. Chapter I section 1- 5,
Chapter II section 11 -13 (niet ‘chain connection’).
Wolff, J. 2010. An Introduction to Political Philosophy, 2nd edition. Oxford: Oxford University Press.
Capita selecta.
Rawls, J 1971. A Theory of Justice. Cambridge, MA: Harvard University Press. Chapter III section 20,
22-26.
Nozick, R. 1978. Anarchy State and Utopia. New York: Basic Books. Chapter 3, 26-35; chapter 7 (part
I).
Wolff, J. 2010. An Introduction to Political Philosophy, 2nd edition. Oxford: Oxford University Press.
Capita selecta.
Kymlicka, W. (1995) Multicultural Citizenship, Oxford, OUP. Chapter 5.
Buchanan, A. Routledge Encyclopedia of Philosophy. Entry: Communitarianism.
McKinnon, C. 2019. Issues in Political Theory. Oxford: Oxford University Press. Chapter:
Multiculturalism.
,Political Philosophy, A Very Short Introduction
David Miller
We kunnen politieke filosofie definiëren als een onderzoek naar de natuur, oorzaken en effecten van
goede en slechte regeringen. De fresco’s van Lorenzetti tonen ons drie basisaannames over de
politiek:
1. Regeringen, goed en slecht, hebben invloed op de kwaliteit van de levens van hun
onderdanen.
2. De regeringsvorm is niet voorbestemd maar altijd gekozen en het volk heeft hier invloed op.
3. We kunnen weten wat een goede regering van een slechte regering onderscheidt.
Miller definieert ‘regering’ als het geheel van regels, gebruiken en instituties onder wiens geleide we
samenleven in gemeenschappen.
In de tijd van Lorenzetti (dertiende en veertiende eeuw) had het concept van goede regering zowel
betrekking op de persoonlijke kwaliteiten van de regeerders, als op de regeringsvorm. Tegenwoordig
focussen we meer op de instituties van een regering, dan op de persoonlijke kwaliteiten van
regeerders wanneer we proberen te definiëren wat een goede regering maakt.
Het is vrij gemakkelijk de stelling te verdedigen dat regeringen invloed hebben op de kwaliteit van de
levens van hun onderdanen. Wanneer we dit aannemen, moeten we echter de volgende vraag
stellen, namelijk hoeveel invloed hebben wij op de regeringen die ons besturen? En wat is het nut
van politieke filosofie als we geen politieke keuzes te maken hebben?
In de tijd van Lorenzetti geloofde men dat goede en slechte regeringen elkaar cyclisch afwisselden. In
de negentiende eeuw geloofde men in de opwaartse stroom van de geschiedenis. Dit laatste idee
impliceert dat de manier waarop maatschappijen geregeerd worden, afhangt van sociale oorzaken
buiten de menselijke controle. Hiervan was ook Marx een aanhanger. Dit idee maakt speculatie over
de beste regeringsvorm overbodig, want de geschiedenis lost dit probleem vanzelf voor ons op.
De geschiedenis bewees echter dat politiek deels los stond van economische en sociale ontwikkeling
(socialistische revoluties braken uit in onderontwikkelde, rurale samenlevingen en niet in
industriesteden zoals het volgens Marx had gemoeten). Dit geeft aan dat de deterministische visie
onjuist is, en dat mensen daadwerkelijk een keuze te maken hebben.
Eind twintigste-eeuw stak er een nieuwe deterministische visie op, namelijk het idee van het einde
van de geschiedenis. De liberale democratie zou de beste staatsvorm zijn en elke staat zou hiernaar
streven omdat dit de enige weg naar economische voorspoed is. We zien echter momenteel ook al in
de praktijk dat deze visie niet houdbaar is. Mensen gaan twijfelen of economische voorspoed wel het
ultieme doel is en aandacht vestigen op andere zaken, zoals milieu en gelijkheid.
Een andere reden waarom politieke filosofie overbodig zou zijn, is omdat niemand de traktaten over
‘goede regeringen’ leest, zeker de machtige politici niet. Zij maken dus niet het verschil. Omdat
politieke filosofen vanuit een filosofisch perspectief naar politiek kijken, dagen zij veel conventionele
opvattingen van politici en het volk uit. Het resultaat is dat de ideeën van filosofen altijd vreemd en
verstorend zijn en dat geen van de strijdende partijen er behoefte aan heeft.
Echter hebben de ideeën van politieke filosofen weldegelijk invloed op de politiek, maar vaak op de
lange termijn. Daarnaast is er behoefte aan politieke filosofie wanneer we geconfronteerd worden
met nieuwe uitdagingen die de huidige conventionele kennis niet kan oplossen. Dat er een behoefte
,aan politieke filosofie bestaat, betekent niet meteen dat politieke filosofie de waarheid in pacht heeft
(er is ook een behoefte aan horoscopen, maar die zijn ook niet wetenschappelijk).
Filosofie legt namelijk een claim op het bezitten van de waarheid, zo ook politieke filosofie. Zij claimt
boven het veld van de meningen te staan. Dit idee ontstond bij Plato, die stelde dat de filosoof ware
kennis heeft, terwijl degenen om hem heen slechts verstrooide meningen hebben.
Volgens Miller denken en redeneren filosofen hetzelfde als ‘gewone mensen’, maar zijn hun
methoden kritischer en systematischer. Volgens Miller kan politieke filosofie de manier waarop we
denken over politiek verhelderen, zonder meteen te claimen dat zij een bepaalde waarheid bezit,
ontoegankelijk voor andere personen. Daarnaast moeten we bij de claim van waarheid ons ook
afvragen of het gaat om universele of lokale waarheden.
Veranderingen in de samenleving creëren mogelijkheden, maar sluiten ook mogelijkheden af. Wij
stellen nu over het algemeen dat democratie de beste staatsvorm is, maar dat betekent niet dat de
vroegere aanhangers van de monarchie fout waren. Misschien paste de monarchie wel beter bij de
maatschappelijke structuur van vroeger. Democratie heeft immers een aantal fundamentele
maatschappelijke elementen nodig om goed te functioneren, zoals massamedia en alfabetisme. Er
zijn uiteindelijk een aantal vragen binnen de politieke filosofie die fundamenteel en van elke tijd zijn,
en een aantal vragen die periode-gebonden zijn.
, Utilitarianism
Kymlicka
Volgens Rawls is het utilitarianisme in onze samenleving een soort achtergrondtherorie, waartegen
andere theorieën zich moeten afzetten en verdedigen. Utilitarisme houdt in dat datgene moreel juist
is, wat het meeste welzijn voor de samenleving genereert. Utilitarianisme heeft in de politieke
filosofie van Kymlicka betrekking op de basisstructuur van de samenleving en niet op het handelen
van het individu. Twee dingen maken utilitarisme aantrekkelijk:
De theorie staat los van een God of andere metafysische entiteiten. Het geeft een
moraal zonder religie.
Consequentialisme: we moeten checken of wat we willen doen daadwerkelijk een
identificeerbaar ‘goed’ teweegbrengt. De consequenties die het heeft voor de praktijk zijn
belangrijk. Daarnaast staat consequentialisme los van onze ideeën over etiquette en andere
esthetische oordelen. Tevens is het een zeer duidelijke methode om morele kwesties op te
lossen. Men kijkt simpelweg naar veranderingen in menselijk welzijn en hoeft bijvoorbeeld
geen tradities of spirituele leiders te raadplegen. Dit maakte het progressief.
Utilitarianisme komt overeen met onze intuïtie dat welzijn ertoe doet (1) en met onze intuïtie dat
morele regels getest moeten worden aan de hand van hun consequenties op dit menselijke welzijn
(2). Hieruit volgt utilitarisme haast als vanzelf als het optimale morele systeem.
Utilitarisme bestaat uit twee delen:
Utility, ook wel menselijk welzijn
Het idee dat we utiliy moeten maximaliseren, waarbij de utility van elk persoon van
gelijk belang is.
Hoe moeten we menselijk welzijn dan definiëren? Het wordt van oudsher gedefinieerd als geluk.
Echter zijn er vier centrale posities aangaande de definitie van menselijk welzijn:
1. Welvaartshedonisme: de ervaring van genot is het hoogste goed. Nozick geeft
hiertegen een waardevol argument. Als genot ons hoogste doel was, stelt hij, zouden we ons
levenslang vast laten ketenen aan een machine die voortdurend drugs in ons spuit om het
hoogste genot denkbaar te scheppen. Weinig mensen zouden hier echter voor kiezen.
Mensen willen dingen doen waar ze waarde aan hechten.
2. Niet-hedonistische mentale staats-utiliteit: de sensatie die we krijgen van
waardevolle dingen doen is het hoogste goed. Dingen kunnen waardevol of belonend zijn
zonder per se plezierig te zijn en die tellen hierbij ook mee om de hoogste utility te bereiken.
Echter, mocht Nozicks machine de sensaties kunnen reproduceren die wij voelen bij allerlei
waardevolle ervaringen, zouden we er nog steeds niet aan vastgeketend willen worden.
Mensen willen namelijk niet de ervaring van genot door iets, maar datgene echt meemaken.
3. Bevrediging van voorkeuren: om utility te vergroten, moeten we mensen hun
individuele voorkeuren bevredigen. Elke voorkeur moet gelijk bevredigd worden.
Behoeftebevrediging leidt echter niet automatisch en altijd tot welzijn. Behoeftes zijn
