Blokken F. Bordewijk
1.Noem drie motieven, geef een voorbeeld waar in het verhaal dit motief
voorkomt.
1 beton: Het feit dat de vloer van de volkshal van beton is, is ook opvallend. Deze hal
neemt in iedere stad een centrale plaats in aangezien alle inwoners daar
samenkomen om blijk te geven van hun collectiviteit. De volkshal is een fundament
voor de samenleving; het is de plaats waar alle burgers als verschillende stenen met
elkaar verbonden worden door het cement van gemeenschappelijke belangen, om
vervolgens door de Staat gezien te worden als één geheel, één blok beton. Verder is
ook het schavot waar opstandige individuen hun dood vinden van beton gemaakt. Dit
geeft de onverbiddelijkheid aan van de Staat. Voor individuele, opzichzelfstaande
stenen is er in de Staat geen plaats. En als laatste is er nog het vertoon van kracht
en ontwikkeling dat de Staat laat zien door het afschieten van een raket. Deze wordt
afgeschoten vanaf een betonnen kazemat, met andere woorden: ook de wetenschap
is in de Staat gebouwd op een fundament van beton.
Harde materialen worden een aantal keer expliciet in verband gebracht met de Staat,
de Raad en met burgers. Doordat de Staat van plan is persoonsnamen in te ruilen
voor een aantal letters en een cijfer, zullen burgers veranderen in “een genummerde
steen in een collectief blok” (19).
2. De kleur rood: Rood is de meest prominente en steeds terugkerende kleur in de
roman. Dit is al in het eerste hoofdstuk terug te vinden in de rode ogen van de
vliegtuigen. Nadat de trots van de Staat is beschreven, het luchtschip Mammoth, lijkt
de Staat de natuur te hebben overwonnen: “de nacht [was] voller van rode ogen”
(10). Rood wordt gedragen door de bevolking in de vorm van kleding (12, 25, 43)
maar ook als vlaggen: “Zij droegen hun commune idealen in een rode orkaan van
vlaggen boven hun hoofd” (13). Het rood wordt tot het eind toe volgehouden. Zelfs in
de laatste zin wordt het rood nog in stand gehouden: “… tot de nieuwe dag doorbrak,
vorstkoud, rulrood, staalhard” (43).
3. collectiviteit en individualiteit : Om te zorgen dat de hele samenleving harmonisch
en gelukkig is, is het individu vaak ondergeschikt aan het collectief. Dit motief
verbindt een groot aantal thema’s, zoals: de rol van families in de Staat; liefde, seks
en het huwelijk; feest, religie en riten die allemaal in dienst staan van het collectief;
de rol van kunst en architectuur. In al deze thema’s worden persoonlijke, individuele
elementen tegenover collectiviteit geplaatst.
2. geef het thema met uitleg
(distopie, ondergangsbesef.) Een communistische samenleving waarin een kleine
groep de macht heeft en met harde middelen die macht probeert te behouden.In
Blokken probeert een totalitaire staat het individu te onderwerpen aan het collectief,
maar het individu blijkt uiteindelijk toch te sterk.
3. geef in een zin aan waar het boek over gaat ( inhoud, onderwerp, dus niet
hetzelfde als het thema)
Beschrijving van een totalitaire heilstaat die uiteindelijk ten onder gaat.
4. Bij welke literaire stroming kan je dit boek indelen?
Ferdinand Bordewijk (1884-1965) is een bijzondere auteur in de Nederlandse
literatuur. Hij is een van de weinige schrijvers die in verband kan worden gebracht
, met de stroming Nieuwe zakelijkheid in het Interbellum. Deze stroming vindt zijn
oorsprong in de beeldende kunst en design, waarbij de functionaliteit van
voorwerpen het belangrijkst was. In de literatuur uit deze functionaliteit zich in het
vooropstellen van de inhoud boven de vorm. Schrijvers proberen de nadruk te leggen
op wat er gezegd wordt, door het op een gewone manier op te schrijven.
Bij Bordewijk zie je dit functionalisme in de korte zinnen en concrete beschrijvingen
Ook past Bordewijks stijl bij de nieuwe zakelijkheid; een term die eigenlijk hoort bij
architectuur, en ernaar streeft “om de gebouwen van alle onnodige versiering te
ontdoen; de enige eis die gesteld mocht worden was die van het functionele”
(Lodewick, 212). Deze omschrijving past ook goed bij Blokken, waarin ieder woord,
iedere zin en ieder hoofdstuk een bepaalde functie heeft en waarin de taal van
onnodige versieringen als bijvoeglijke naamwoorden is ontdaan
kenmerken:
Korte zinnen, concrete beschrijvingen, functionalisme, al het overbodige is
weggehaald ook heeft het een afstandelijk koel karakter.
5. Omschrijf het belangrijkste personage. is het een flat of round character.
Alleen maar flat characters. In Blokken hebben we te maken met de volgende
‘personages’: de Staat, de Raad, de oude man en de groep-A (als geheel, maar ook
zijn verschillende leden, o.a.: Glüschaint, De Marcas, Tannenhof, Tekalopte,
Ypsilinti). Deze verschillende figuren kunnen echter niet zozeer als echte personages
bestempeld worden. Vaak worden er begrippen gebruikt die groepen aanduiden,
zoals de Staat, de Raad en de groep-A. De inwoners van de Staat worden
bestempeld als gezinnen, armeeën, troepen, massa’s et cetera. De vijf ‘personages’
die bij naam zijn genoemd worden slechts één keer genoemd en ontwikkelen zich
niet in de loop van het verhaal. De leden van de groep-A ontwikkelen zich ook niet
echt; dit komt doordat ze eerder de functie van opponent vervullen dan dat ze een
volleerd personage zijn. Van de Raad hebben we weinig expliciete informatie tot
onze beschikking. Hij bestaat uit vijf mannen en vijf vrouwen, die zich “in geen enkel
kledingattribuut van de bevolking” onderscheiden (23), die “eender gekleed [zijn], in
zwart met rood” (25) en die onderling alleen qua bouw van elkaar verschillen. Geen
enkel raadslid komt als individu aan het woord, en wanneer er een beslissing wordt
genomen is die over het algemeen unaniem. Er wordt dan ook gezegd: “De Raad
was één Norm, één Handeling, één Beslissing” (24). De Raad bestaat [ 4 ] – Blokken
34 misschien wel uit tien leden, maar deze leden gaan zo op in de groep dat ze
samen lijken te smelten tot één geheel. Uit een aantal opmerkingen valt echter wel af
te leiden wat er in hen omgaat; dit komt doordat de verteller vaak de erlebte Rede
gebruikt, zoals ook uitgelegd is bij ‘Verteller en perspectief’. Welke mening de Raad
erop nahoudt wat betreft zijn eigen samenstelling is op te maken uit de volgende zin:
“Maar de Raad kende de leden niet waaruit hij bestond, hij was de monoliet, gaaf van
samenstelling en ongespleten” (24). De vertellerstekst ‘hij zag zichzelf als’ is hier
verruild voor ‘hij was’. Volgens Michel Dupuis, in “F. Bordewijks anti-utopie ‘Blokken’
(1931) in het licht van modernisme en formeel experiment”, maakt “[h]et wegcijferen
van de romanheld” deel uit van een experiment dat Bordewijk met zijn roman hoopte
uit te voeren. Dupuis zegt dan ook: “Het bewijs daarvoor wordt alleen al hierdoor
geleverd dat Bordewijk op bepaalde plaatsen wèl personages doet optreden die hij
van hun waarde als individuen, d.i. als traditionele romanhelden berooft” (Dupuis,
