Deze samenvatting is van maatschappijleer en dan specifiek over de parlementaire democratie. Het bevat hoofdstuk 1 t/m 5 + alle begrippen en is heel overzichtelijk. Aan te raden aan vwo4 bovenbouw. Hiermee ga jij zeker goed scoren op je toets!
H1: wat is democratie?
Wat verstaan we onder politiek en waarin verschillen democratieën van
dictaturen?
Wereld bedekt met staten
Soeverein = een staat die een bepaald gebied met duidelijke grenzen het
hoogste gezag uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefeningen
heeft.
Bepaalt welke religie is toegestaan in eigen gebied
Volgens Thomas Hobbes (17e eeuw) is het goed om een soevereine vorst
te hebben en te steunen, om een oorlog van allen tegen allen te
voorkomen.
Belang van politiek
Politiek = het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden,
vastgelegd in algemeen geldende wetten. Deze worden uitgevoerd door
‘dienaren van de macht’ -> ministers, ambtenaren, politie en leger.
Meeste onderwerpen van algemeen belang; veel mensen krijgen er nu of
later mee te maken. Dilemma: kiezen we voor snel, daadkrachtig, efficiënt
besturen (doelmatig) OF maximale participatie van burgers in politiek
(proces van democratische besluitvorming met zorgvuldige afweging van
verschillende belangen)?
Democratie
‘Demos’ (volk) en ‘kratein’ (regeren); het volk regeert, macht van velen.
Referendum = volksstemming over bepaald wetsvoorstel.
Kenmerken:
- Representatieve democratie = het volk kiest vertegenwoordigers die
de beslissingen nemen en met een zekere regelmaat bij
verkiezingen aan de bevolking verantwoording moeten afleggen
voor hun beleid. -> macht verdeeld over meerdere personen en
instituties die elkaar controleren. Moet ook rechtsstaat zijn om
inbreng burgers te garanderen, regels gelden voor overheid en
burgers.
- Individuele vrijheid; mening uiten, zelf leven inrichten (binnen
grenzen van democratisch vastgestelde wetten)
- Politieke grondrechten; burgers kunnen zelf vertegenwoordiger
kiezen en zichzelf verkiesbaar stellen. Geven mandaat
(bevoegdheid) aan persoon of partij en vertrouwen op waarmaking
verkiezingsbeloften.
- Politie en leger wettelijk beperkte bevoegdheden; burgers niet
zomaar worden aangehouden, geweld alleen in bepaalde situaties.
, - Onafhankelijke rechtspraak; rechters staan los van parlement en
regering dus hoeven uitspraken niet te verantwoorden. Politici en
bestuurders moeten beslissingen respecteren.
- Persvrijheid; massamedia controleren machthebbers en moeten ons
informeren zodat we goede keuzes maken over referenda en
verkiezingen.
In representatieve democratie onderscheid:
1. Parlementaire stelsel: rechtsreeks gekozen parlement het hoogste
machtsorgaan. Kabinet gevormd met ministers en
staatssecretarissen. Vaak een niet-gekozen staatshoofd met
beperkte macht door grondwet, zoals een koning, dan is het een
constitutionele monarchie zoals in NL.
2. Presidentieel stelsel: bevolking kiest parlement en president (heeft
veel bevoegdheden door grondwet). President staat aan hoofd van
regering, uitvoerende macht, en kan zelf ministers kiezen. Heeft
geen ontbindingsrecht (= recht om parlementair te ontbinden).
Frankrijk en Amerika.
Nederlandse staat
Sinds 1814 constitutionele monarchie, familie volgen elkaar op -> bij
democratie van regering worden weggestemd, hierbij niet. NL werd
parlementaire democratie met constitutionele vorst -> overheid rol
beperkt. Democratie zien we terug in grondwet:
- Taken en bevoegdheden trias politica nauwkeurig beschreven.
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar stemrecht en recht om kiesbaar te
zijn. Iedereen mag politieke partij of vereniging oprichten en
demonstreren.
- Regels politieke besluitvorming vastgelegd.
- Overheid moet media vrijlaten, maar ook zorgen voor juiste
informatie beschikken.
Dictatuur
Machthebber bepaald nagenoeg alles, burgers mogen niet meebepalen.
Schendingen van mensenrechten en politiek geweld -> Iran en Noord-
Korea.
Dictatuur = de drie machten; wetgevend, uitvoerend en rechterlijk, niet
van elkaar gescheiden, maar zijn in handen van een kleine groep mensen.
Geen rechtsstaat!
Snelle, efficiënte besluitvorming (voordeel), maar prijs die burgers op
gebied van individuele vrijheid en rechtszekerheid betalen is enorm hoog.
Kenmerken:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Aiméekok. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
