Samenvatting van hoofdstuk 1 vertering van het boek Biologie voor Jou, 6e editie, voor de 6e klas VWO/gymnasium. Ik heb er zelf veel aan gehad en nu hoop ik anderen hiermee te kunnen helpen.
Alles wat je eet of drinkt = voedingsmiddelen. Deze bevatten voedingsstoffen. Er zijn zes groepen:
• Eiwitten/proteïnen →BINAS 67H
o Ketens van aminozuren; in de lever worden ze afgebroken tot afzonderlijke
aminozuren, daarna gaan ze naar de organen
o Essentiële aminozuren = aminozuren die de mens niet zelf kan maken
o Wel zelf maakbare aminozuren worden in de lever omgevormd door een
aminogroep (NH2) over te plaatsen (transaminering)
o Bouwstof, brandstof, regulatie van processen, transport van stoffen,
celcommunicatie, chemische reacties, bloedstolling, immuniteit
• Koolhydraten (sachariden) →BINAS 67F
o Belangrijke brandstof; bij te veel koolhydraten, opgeslagen in de lever en spieren als
glycogeen, of als vet onder de huid of rondom organen
o Voedingsvezels = niet door de mens verteerbare koolhydraten , bv. Cellulose en
pectine
▪ Bevordering van de darmen en stoelgang
• Vetten (lipiden) →BINAS 67G
o Opgebouwd uit een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen → triglyceride
o Twee soorten:
▪ Verzadigde vetzuur = alle bindingsplaatsen van C-atomen bezet met
waterstofatomen → stijf, recht
• De “slechte” variant (want kan blokken vormen door de rechte
vorm)
▪ Onverzadigde vetzuur = Dubbele binding tussen 2 C-atomen i.p.v. H2 → knik
• De “goede” variant
• Essentiële vetzuren = kan je lichaam niet zelf maken, bv linolzuur →BINAS 67G2
o Als brandstof, bouwstof (fosfolipiden belangrijk deel van membranen; vetzuur
vervangen door fosforzuur)
o Overschot onderhuids of rondom organen opgeslagen
o Cholesterol = gemaakt door de lever, klein deel via voeding. Zorgt voor productie
van hormonen, vitamine D en gal
• Water
o Bouwstof, oplosmiddel, transportmiddel, regeling temperatuur
• Mineralen
o Anorganische stoffen
o Bouwstof, bloedstolling, impulsgeleiding (ligt aan mineraal)
o Spoorelementen = heb je heel weinig van nodig; vaak bestanddeel van enzymen en
hormonen
• Vitaminen →BINAS 82A
o Organische stoffen, om processen goed te laten verlopen
o Er zijn verschillende vitaminen
▪ Vitamine B is verzamelnaam voor verschillende vitaminen: vitamine-B-
complex
Biologie voor Jou | 6 VWO | 6e editie
, ▪ Vitamine K kan je zelf maken
o Uit een provitamine kan je lichaam zelf een vitamine maken
o Gebrek aan vitaminen → gebrekziekten
De voedingsstoffen hebben verschillende functies:
• Bouwstof = vorming van organische moleculen, die nodig zijn voor cellen en weefsels
→ eiwitten, vetten, water
• Brandstof = leveren energie voor de dissimilatie
→ eiwitten, koolhydraten, vetten
Par. 2 – Het verteringsstelsel
Het darmkanaal:
• Vertering van voedsel; grote organische moleculen worden afgebroken tot kleine moleculen
= verteringsproducten. Via cellen in de darmwand worden ze opgenomen in het bloed.
• In de darmwand: kringspieren en lengtespieren → darmperistaltiek (autonome
zenuwstelsel).
o Voedselbrij gekneed en gemengd met verteringssappen (o.a. enzymen) en
verteringsklieren.
• Mechanische vertering = kauwen, kneden en mengen
• Chemische vertering = enzymen
De verteringsorganen:
• Mond: kauwen (dus groter oppervlak), mengen met speeksel (want enzymen (amylase) en
slijmerig). De tong duwt het naar de keelholte.
• De neusholte wordt afgesloten door de huig, het strottenhoofd gaat omhoog en het
strottenklepje kantelt → voedsel in de slokdarm.
• Voedsel gaat naar de maag. Voedsel blijft even in de maag.
o Maagportier of pylorus sluit maag af aan de onderkant
o Klieren voegen maagsap (enzym, zoutzuur (HCl), slijm) toe
▪ HCl: zuur milieu (dus lage pH) → doodt bacteriën
▪ Slijm: beschermt maagwand
o Maagportier ontspant zich → voedsel naar twaalfvingerige darm (deel dunne darm)
▪ Hierin mondding afvoerbuizen alvleesklier en lever
• De lever produceert gal (galkleurstoffen (dode rode bloedcellen) en galzouten) → opslag in
de galblaas.
o Afgifte als vethoudend voedsel in de twaalfvingerige darm komt
o Galzouten verkleinen vetdruppels = emulgeren
• De alvleesklier (pancreas) produceert alvleessap met enzymen. →BINAS 82C
Sommige eencellige organismen nemen voedsel op door fagocytose (instulpen en afsnoeren van
blaasjes). Amoeben en pantoffeldiertjes versmelten deze voedingsvacuolen met lysosomen, met
enzymen) → vertering in de cel = intracellulaire vertering.
Biologie voor Jou | 6 VWO | 6e editie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Marindedr. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
