Samenvatting aansprakelijkheidsrecht
Overzicht aansprakelijkheden
1. Aansprakelijkheid voor eigen gedrag (6:162)
Let op: hier valt ook een toezichthouder onder
2. Kwalitatieve aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid van ouders/voogden voor kinderen (6:169)
Aansprakelijkheid van werkgevers voor ondergeschikten (6:170)
Aansprakelijkheid van opdrachtgevers voor niet-ondergeschikten (6:171)
Aansprakelijkheid bezitter voor gebrekkige zaken (6:173)
Aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen: explosieven, ontvlambare stoffen en giftige
stoffen etc. (6:175)
Aansprakelijkheid voor opstallen (6:174)
Aansprakelijkheid voor dieren (6:179)
3. Rechtmatige daad
Zaakwaarneming (6:198)
Onverschuldigde betaling (6:203)
Ongerechtvaardigde verrijking (6:212)
4. Productaansprakelijkheid (6:185)
5. Oneerlijke handelspraktijken (6:193a)
6. Schending mededingingsrecht (6:193k)
7. Verkeersaansprakelijkheid (185 WVW / 6:162)
8. Collectieve actie (3:305a)
Overzicht vestiging van de aansprakelijkheid
1. IS ER SPRAKE VAN EEN CSQN-verband
Criterium: zou de schade alsnog (zelfde soort schade, op dezelfde wijze en hetzelfde moment)
geleden zijn als de aansprakelijkheidsscheppende gebeurtenis zich niet had voorgedaan? (CSQN:
wegdenken van de onrechtmatige gedraging)
Zo ja: geen CSQN-verband en dus geen causaliteit
Zo nee: CSQN-verband en dus causaliteit
2. IS ER SPRAKE VAN MEERVOUDIGE CAUSALITEIT?
3. OPLOSSINGEN VOOR CAUSALITEITSPROBLEMEN:
Alternatieve Omkeringsregel Proportionele Kansschade Groepsaansprakelijkheid
causaliteit (6:99) aansprakelijkheid (6:166)
Vast moet staan dat de Schending van een Normschending Verlies van een positieve Samenwerking vereist tussen
schade door ten minste 1 verkeers- of aansprakelijk gestelde + kans (winst) of van een de deelnemers van de groep
van de gebeurtenissen is veiligheidsnorm die dient omstandigheid die voor negatieve kans (kans om (6:99 ook van toepassing als
ontstaan (n.v.t. indien ter voorkoming van een risico van benadeelde komt nadeel te vermijden) personen onafhankelijk van
sprake van een specifiek gevaar (eigen schuld / pech) elkaar handelen, 6:166 niet)
omstandigheid die voor
risico van de benadeelde
komt, zoals eigen schuld /
pech)
Gevolg: volledige Gevolg: volledige Gevolg: proportionele Gevolg: schadevergoeding Gevolg: volledige
schadevergoeding (tenzij..) schadevergoeding aansprakelijkheid voor verlies van de kans schadevergoeding
(tenzij..)
Verschil met gelijktijdige,
afzonderlijke oorzaken Let op: als er sprake is van
- alternatieve oorzaken: 1 een speciale variant van
kogel raakt, maar je weet longkanker die alleen
niet van wie gevolg kan zijn van asbest,
- gelijktijdige, afzonderlijke dan is voldaan aan CSQN-
oorzaken: iedereen schiet vereiste
en raakt op precies zelfde
moment 1 kogel
,Week 1.1 Verbintenissen uit de wet, aansprakelijkheid voor eigen gedrag op grond van 6:162 BW
Aansprakelijkheid voor eigen gedrag (6:162)
1. Onrechtmatigheid (6:162 lid 2)
a. Inbreuk op een recht
i. Actief handelen (een nalaten kan geen inbreuk op een recht opleveren)
ii. In strijd met een subjectief recht
1. Absolute vermogensrechten: eigendomsrecht, beperkte rechten,
auteursrecht en octrooirecht
2. Persoonlijkheidsrechten: recht op lichamelijke integriteit, recht op
persoonlijke levenssfeer (privacy)
(let op: inbreuken op relatieve vermogensrechten (bijv. iemand die een
vorderingsrecht van een ander frustreert) zijn als zodanig niet onrechtmatig)
iii. Een enkele aantasting van een recht is onvoldoende, verschillende theorieën
over de extra toets die moet plaatsvinden:
1. Beperking tot opzettelijke of voorzienbare inbreuk
2. Beperking tot directe of noodzakelijke inbreuk (indien er geen extra
schakels tussen de schadeveroorzakende gedraging en de schade zit)
3. Beperking tot zelfstandig inbreukmakend gedrag. Het gedrag als zodanig
moet inbreuk maken op het subjectieve recht van een ander (=nauwe
opvatting). Het enkele feit dat de gedraging schade aan het subjectieve
recht heeft geleverd, is onvoldoende.
a. Iemand een exclusieve bevoegdheid onthouden of hem/haar bij
de uitoefening daarvan ernstig belemmeren
b. Gebruik maken van het merk van een ander
c. Onterecht beslag leggen op de goederen van een ander. Ook als
dit met verlof van de rechter is gedaan en dit door een hogere
rechter wordt vernietigd.
4. Beperking tot onzorgvuldige inbreuk (extra toets aan de
maatschappelijke betamelijkheid)
b. Doen/nalaten in strijd met de wet
i. Nalaten, mits er een wettelijke plicht tot een doen is (art. 450 Sr.)
ii. Betreft het objectieve recht (dus ziet niet op subjectieve rechten)
iii. Wettelijke plicht kan voortvloeien uit
1. Formele wet (Wetboek van Strafrecht)
2. Materiele wet (APV)
3. Rechtstreeks werkende verplichtingen uit verdragen
4. Verplichtingen uit vergunningen
5. Specifieke voorschriften (bouwvoorschriften, bestemmingsplannen)
c. Doen/nalaten in strijd met de maatschappelijke betamelijkheid (onzorgvuldigheid) (HR
Lindenbaum/Cohen)
i. Gevaarzetting (HR Kelderluik en Jetblast)
ii. Huis-, tuin- en keukenongeval (minder snel sprake van een OD): geen
gevaarzetting, maar ongelukkige samenloop van omstandigheden (HR
Verhuizende zusjes)
iii. Hinder (HR Stankoverlast pluimveebedrijf)
iv. Sport- en spel (minder snel sprake van een OD)
v. Zuiver nalaten
vi. Onzorgvuldig gedrag toezichthouder (6:162 jo. 6:165 lid 2)
(let op: behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond: overmacht, noodweer,
uitvoering van een wettelijk voorschrift en bevoegd gegeven ambtelijk bevel)
,2. Relativiteit (6:162 lid 1 jo. 6:163) (HR Tandarts)
a. Inbreuk op een recht: is degene die schadevergoeding wil wel de rechthebbende?
(slechts rechthebbenden hebben een aanspraak)
b. Strijd met de wet: heeft de wettelijke norm ten doel de benadeelde te beschermen
tegen de schade zoals hij/zij die heeft gleden?
i. Wordt dit slachtoffer beschermd? (norm moet strekken tot bescherming van het
slachtoffer)
ii. Wordt hij/zij tegen de geleden schade beschermd? (de soort schade moet onder
het beschermingsbereik van de norm vallen)
iii. De wijze waarop de schade is ontstaan dient te vallen onder het
beschermingsbereik van de norm)
*niet de 3-stappentoets uitwerken, tenzij expliciet naar relativiteit wordt gevraagd.
De relativiteit in 1 zin uitwerken is voldoende.
c. Strijd met de maatschappelijke betamelijkheid: relativiteit speelt geen zelfstandige rol,
zit ingebakken bij de maatschappelijke betamelijkheid
i. Correctie Langemeijer (HR Tandarts): het feit dat in strijd met de wet is
gehandeld, is een steunargument voor het handelen in strijd met de
maatschappelijke betamelijkheid, en dus relevant bij de vraag of in strijd met de
maatschappelijke betamelijkheid is gehandeld.
3. Toerekening (6:162 lid 3)
a. OD is te wijten aan schuld dader (dader had anders kunnen en moeten handelen)
b. OD komt voor rekening dader
i. Krachtens de wet
1. Onrechtmatige gedragingen van kinderen t/m 13 jaar worden hun niet
toegerekend (6:164)
2. Geestelijke of lichamelijke tekortkomingen bij personen van 14 jaar of
ouder staat een toerekening niet in de weg, mits het een “als een doen
te beschouwing gedraging betreft” (en dus niet bij ZUIVER nalaten, wel
bij nalaten dat een gedraging is: bijv. niet meewerken arrestatie) (6:165).
Een als een doen te beschouwing moet ruim worden opgevat en is niet
beperkt tot actieve handelingen (HR Risicotoerekening OD bij
geestelijke/lichamelijke tekortkoming)
a. Artikel 6:165 lid 2 is geen grondslag voor aansprakelijkheid van
een toezichthouder, er moet getoetst worden aan 6:162
b. Artikel 6:165 lid 2 heeft betrekking op de onderlinge draagplicht
als beiden aansprakelijk zijn:
i. Beiden aansprakelijk, maar in de onderlinge verhouding
is de toezichthouder draagplichtig
ii. Dus heeft geestelijk gestoorde betaald kan hij regres
nemen op toezichthouder, maar als toezichthouder
heeft betaald kan hij geen regres nemen.
ii. Krachtens verkeersopvattingen (onervarenheid)
4. Schade (alleen soort schade benoemen)
5. Causaal verband (csqn-vereiste)
, Strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt
1. Gevaarzetting
In deze casus is sprake van gevaarzetting. Niet iedere gevaarzetting is echter onrechtmatig. Om vast
te kunnen stellen of de gedraging van X onrechtmatig is, moet deze worden getoetst aan alle vier de
criteria uit het Kelderluik-arrest.
a) De mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en
voorzichtigheid (bij het potentiele slachtoffer) kan worden verwacht.
Naarmate het waarschijnlijker is dat potentiele slachtoffers minder oplettend en voorzichtig
zijn, dient een hogere zorgplicht betracht te worden.
b) Hoe groot is de kans dat uit deze niet-inachtneming ongevallen staan?
Naarmate de kans groter is, dient een hogere zorgplicht betracht te worden.
c) Aard en omvang van de gevreesde schade
Aard van de gevreesde schade: Letselschade? Zaakschade? Zuivere vermogensschade?
Immateriële schade?
Naarmate de ernst (letselschade) en de omvang van de mogelijke schade groter is, dient een
hogere zorgplicht in acht genomen te worden.
d) Bezwaarlijkheid van nemen voorzorgsmaatregelen in termen van kosten, tijd en moeite
Naarmate het nemen van voorzorgsmaatregelen minder bezwaarlijk is qua kosten, tijd en
moeite, bestaat een sterkere gehoudenheid tot het treffen van preventieve maatregelen.
HR Jetblast (slechts indien sprake is van een waarschuwing/waarschuwingsbord)
Voor het antwoord op de vraag of een waarschuwing(sbord) kan worden beschouwd als een
afdoende maatregel met het oog op bescherming tegen een bepaald gevaar, is van doorslaggevende
betekenis of te verwachten valt dat deze waarschuwing zal leiden tot een handelen of nalaten
waardoor dit gevaar wordt vermeden. Een waarschuwingsbord is geen voldoende maatregel indien:
De waarschuwingen al langere tijd genegeerd worden
Een bord niet waarschuwt voor de concrete aard van het gevaar (het niet vermelden van de
reden van de waarschuwing: wat zal er gebeuren als je je niet aan de regel houdt?)
2. Huis-, tuin- en keukenongevallen (ongelukkige samenloop van omstandigheden) (minder snel
sprake van een onrechtmatige daad)
HR Verhuizende zusjes: De enkele mogelijkheid van een ongeval doet het gedrag niet onrechtmatig
zijn. Gevaarscheppend gedrag is alleen onrechtmatig indien de mate van waarschijnlijkheid van een
ongeval (het oplopen van letsel door een ander) als gevolg van het gedrag zo groot is, dat de dader
zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden. Een ongelukkige
samenloop van omstandigheden (waar in casu sprake van is) levert geen onrechtmatige daad op.
