538Aantekeningen Overzicht van psychotherapie (PSB3N-M12)
College 1 02-02-2021 Wat is psychotherapie? (3 artikelen & H1 – prof. dr. Theo K. Bouman)
Doelen
• Kennismaken met algemene en specifieke aspecten van psychotherapie en met
huidige discussies.
• Inzicht krijgen in de verhouding tussen psychotherapie en wetenschappelijk
onderzoek.
• Inzicht krijgen in de toepassing van de belangrijkste therapievormen.
• Een glimp ontvangen van het beoefenen van psychotherapie. Hoe is het om
psychotherapeut te zijn?
Programma
Cursusbrochure goed doorlezen!
Dit vak is een mix van theoretische,
praktische en realistische aspecten
van psychotherapie.
Het cursusboek
Van Deth, R. (2014). Psychotherapie. Van theorie tot praktijk (3e druk).
(Ook digitaal op Nestor beschikbaar – link staat in de cursus brochure).
• Alle hoofdstukken zijn tentamenstof!
Literatuur en colleges
• De literatuur (boek en E-reader) verschaft de theoretische achtergrond en de
empirische onderbouwing.
• De E-reader is geordend op volgorde van de colleges en verdiept een aantal thema’s
uit het boek.
• De colleges dienen als illustratie van de praktijk en bieden de gelegenheid om met de
gastdocent van gedachten te wisselen.
De colleges zijn niet bedoeld om alle literatuur door te nemen. De colleges en de literatuur
vullen elkaar aan.
Tips:
• Lees wekelijks de literatuur voorafgaand aan het college.
• Stel op het college de vragen die daarbij in je opkomen. De gastdocenten zijn experts
in hun veld.
Tentamen
Het tentamen bestaat uit 60 drie-keuze-vragen. Deze vragen worden online aangeboden in
een volgorde die voor alle deelnemers verschillend is. Omdat het multiple choice tentamen
1
,online plaatsvindt, wordt het beoordeeld conform de regels van de Examencommissie op
basis van voldoende/onvoldoende.
SlimStampen: wekelijks beantwoorden van kennisvragen -> lees de instructie op Nestor
aandachtig door en doe ook wat daar staat! Je moet wekelijks de mastery points behalen om
aan het tentamen deel te mogen nemen!
Hoe bestudeer je de literatuur?
• Lees alles (een uittreksel volstaat niet) per college.
• Ken de belangrijkste begrippen – dit zal vanzelf duidelijk worden.
• Begrijp ook wat de grote lijnen zijn.
• Details uit onderzoek artikelen staan niet centraal – methode- & resultatensectie lees
je wel, maar worden geen vragen over gesteld!
//Pauze//
In dit college
1. Wat is psychotherapie?
2. Soorten psychotherapie
3. Psychotherapie en wetenschap
4. Wie beoefent psychotherapie?
v 1. Wat is psychotherapie?
Heel veel mensen denken dat het te maken heeft met allerlei zwaarwichtigheden, dat je op
een bank moet liggen en dat je alles over vroeger moet vertellen.
Afbeelding dia 10: Freud’s bank (canapé) – heel beroemd
Heel veel mensen hebben het idee dat dit de essentie is van psychotherapie. Dat je op een
bank ligt en dat bij het hoofdeinde iemand zit met een notitieblokje.
Onderscheid tussen (dit onderscheid is belangrijk om te maken)
• Psychotherapie = een activiteit: een behandeling die door veel mensen uitgevoerd
kan worden.
• Psychotherapeut = een beroep met titelbescherming
Oftewel: veel professionals beoefenen psychotherapie, maar ze zijn niet allemaal
psychotherapeut.
Definitie
‘Psychotherapie is een vorm van hulpverlening die, via het methodisch toepassen van
psychologische middelen door gekwalificeerde personen, beoogt mensen te helpen hun
gezondheid te verbeteren’ (Van Deth, 2014, blz. 6).
We hebben het dan niet alleen over geestelijke gezondheid, maar ook de lichamelijke
gezondheid wordt verbeterd.
Het omvat dus alle vormen van psychotherapie, zoals psychodynamisch, client-centered,
systemisch, gezins-, cognitief-gedragsmatig, etc.
2
,Een wel heel korte therapie: https://www.youtube.com/watch?v=PHTzYDbkkfU
(Bob Newhart & Mo Collins)
Filmpje van iemand die een hele korte behandeling uitvoert, is grappig bedoeld, maar waar
het om gaat is dat je hierin alle aspecten van psychotherapie voorbij ziet komen (o.a. bank,
duidelijke structuur, vrouw met een hulpvraag, therapeutische relatie, financiële
afhandeling).
Relatie in psychotherapie
• Asymmetrie: je hebt een hulpvrager en een hulpverlener. Je bent niet aan elkaar
gelijk. Het is anders dan vrienden en vriendinnen.
• De therapeutische relatie is een middel (werkalliantie). Het is de bedoeling om een
werkalliantie op te bouwen van waaruit je aan het werk gaat. Het is bedoeld om iets
te bereiken, niet om een vriendschap op te bouwen.
• Het contact is van tijdelijke aard.
• Soms is er minder nadruk op een relatie: bijv. E-health
Verschillende partijen
Bij psychotherapie zijn verschillende partijen betrokken, dit is belangrijk om je te beseffen.
• Therapeutische context: therapeutische relatie, formele aspecten (duur, frequentie,
setting) – binnencirkel
• Behandelovereenkomst (zie ook WGBO = Wet op de Geneeskundige
Behandelovereenkomst): wederzijdse inspanningsverbintenis. Het is de bedoeling
dat zowel jij als de patiënt hun best doen om het beste uit het contact te halen.
• Financiële aspecten van de relatie
o Wie betaalt en hoeveel? Ziektekostenverzekeraars, zorgverzekeringswet
(Zvw)
o Dynamische lijst met verzekerde GGZ zorg: de zorgverzekeraars betalen niet
alles. Op deze lijst staan de therapievormen die door de zorgverzekeraars
vergoed mogen worden. De klassieke psychoanalyse (5x per week 45 min op
de bank liggen bij de psychoanalyticus) staat op de lijst van niet verzekerde
zorg. 5x €120 per uur, 5 jaar lang -> is super veel geld!
Kenmerken van psychotherapie
• Professionele hulpverlening (er is sprake van een relatie)
• Methodisch handelen (procedure)
• Wetenschappelijke (?) achtergrond (verklaring)
Effectief als …:
• De therapeut en cliënt verschillen in opvattingen over het ‘thema’. Eigenlijk moet je
het een beetje oneens zijn met de cliënt. Wat heeft de cliënt namelijk anders aan
jou?
• De therapeut geloofwaardig is: bijv. uitleggen waarom iets van belang is en dan kom
je geloofwaardig over. Je moet in je eigen verhaal/rationale van behandeling geloven
als therapeut, anders kom je niet geloofwaardig over.
• De cliënt sterk betrokken is bij het ‘thema’. Als de cliënten niet betrokken zijn, dan is
de behandeling niet zo effectief.
3
, v 2. Soorten psychotherapie
Verschillen (?) tussen psychotherapieën
Therapeutisch doel:
- Klachtgericht (bijv. minder drinken/niet drinken van wijn) vs. persoonsgericht (bijv.
over je levensgeschiedenis en wat maakt dat je drinkt)
- Klachtenreductie (bijv. minder paniek, minder drinken) vs. betere levenskwaliteit
(bijv. bij mensen met lichamelijke klachten zonder duidelijke herkomst)
Het ene kan niet helemaal zonder het andere.
Therapeutische werkwijze:
- Ervaren (emotioneel)
- Begrijpen, inzicht hebben (cognitief)
- Oefenen (gedragsmatig)
Therapeutische stijl:
- Op de dimensie: meegaand zijn – sturende therapeuten (waarbij de meeste mensen
denken aan cognitieve gedragstherapie, bijv. afspreken dat je de komende week 25x
naar de Jumbo gaat).
Traditionele hoofdrichtingen van psychotherapie
• Psychoanalytische therapieën
• Experiëntiële therapieën
• Systemische therapieën
• Cognitieve gedragstherapieën (en varianten daarop)
(De eerste 3 komen in deze cursus aan bod)
Echter: volgens sommige is dit onderscheid ‘old school’. Er is steeds meer integratie en
overlap. Veel van de elementen zijn overeenkomstig. Hoeveel verschilt het nou? Ook in de
uitwerking van de verschillende traditionele hoofdrichtingen van psychotherapie trekken ze
steeds verder naar elkaar toe.
Uiteenlopende (aanbiedings)vormen
Waar en hoe kun je psychotherapie aanbieden, los van wat het precies is?
De betrokkenen:
- Individuele therapie
- Relatietherapie
- Gezinstherapie
- Groepstherapie
De leeftijden:
- Jongeren
- Volwassenen
- Ouderen
De manier van aanbieden: is veel uitgebreider geworden de laatste decennia, mede door de
Coronacrisis.
4
