RECHT EN MENSELIJK GEDRAG - READER UVA 2020/2021
Inhoudsopgave
Benjamin van Rooij en Adam Fine, The Behavioral Code, How law makes us better ….or
worse.., Beacon Press, Boston, MA (forthcoming 2021), hoofdstuk 1 en 2
Benjamin van Rooij en Adam Fine, The Behavioral Code, How law makes us better ….or
worse.., Beacon Press, Boston, MA (forthcoming 2021), hoofdstuk 4 en 6
Benjamin van Rooij en Adam Fine, The Behavioral Code, How law makes us better ....or
worse.., Beacon Press, Boston, MA (forthcoming 2021), hoofdstuk 7 en 8
Rob Schwitters, ‘Aansprakelijkheid, financiële prikkel of zorgvuldigheidsnorm?’, tekst is
vertaling en bewerking ‘Nonpecuniary Damages, Financial Incentive or Symbol’? in: Bert
Niemeijer en Rob Schwitters (eds.), Tort, Behavior and Context, Recht der Werkelijkheid
2012 3, p. 48-65
S.D. Lindenbergh en P. Mascini, ‘Schurende dilemma’s in het aansprakelijkheidsrecht’, in:
W.H. van Boom, I. Giesen en A. J. Verheij (red.), Capita Civililogie, Handboek empirie en
privaatrecht, tweede druk, Den Haag: Boom 2013, p. 437-458
Vincent Geeraets en Rick Maas, ‘Excuses belicht vanuit interdisciplinair perspectief. Een
kritische visie’, Nederlands Juristenblad 2-10-2020, Afl. 33, pp. 2463-2472
Nienke Doornbos, ‘Toegang tot het recht: een rechtssociologische analyse’. In: D. de Wolff
(red.) Toegang tot recht, Den Haag: Boom, 2019, p. 25-44.
OECD/Open Society Foundations (2019), Legal Needs Surveys and Access to Justice,
OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/g2g9a36c-en. (N.B. alleen p. 24-25 en
31-35 behoren tot de verplichte stof).
Marc Galanter, Why the "Haves" Come out Ahead: Speculations on the Limits of Legal
Change, Law & Society Review , 1974, vol. 9 (1), N.B. paragrafen V, VII en VIII, alsook het
uitgebreide notenapparaat behoren niet tot de verplichte stof; de overige
paragrafen inclusief figuur 3 op p. 125 behoren wél tot de verplichte stof.
R. de Bock (2019) ‘Mijnbouwschade in Groningen. Waar is de civiele rechter?’ NJB (1), p. 19-
26.
C. Guthrie, J.J. Rachlinski & A.J. Wistrich, ‘Blinking on the bench. How judges decide
cases’, Cornell Law Review 2007, vol. 93, afl. 1, p. 1-43.
Meer op volgende bladzijde >
,H.F.M. Crombag, ‘Over Tunnelvisie’, Trema, tijdschrift voor de rechterlijke macht, nr. 7,
2006, p. 273-279.
Marijke Malsch, Robin Kranendonk, Jan de Keijser, Henk Elffers, Martha Komter, Meike de
Boer, De papieren muur: proces-verbaal maakt bewijsvoering soms onbetrouwbaar,
Nederlands Juristenblad 2015/147.
Lipsky, M., Street-level bureaucracy, Dilemmas of the individual in public services. NewYork:
Russell Sage Foundation, 2010 (1980), p. 3-4 en 13-26.
Marlies van Eck, Mark Bovens & Stavros Zouridis, ‘Algoritmische rechtstoepassing in
dedemocratische rechtsstaat’, Nederlands Juristenblad 2018 (40), p. 3008-3017.
P. Mascini & E. van Wijk, 'Vis ruikt nou eenmaal zo, Responsive regulation door de Voedsel
en Waren Authoriteit’. Tijdschrift voor criminologie, 51(2), 3, pp 114-129
WEEK 1
1 – A tale of two codes
De legal code is wat ons hedendaagse samenleving mogelijk maakt.
- Doel: het leven veilig maken.
- De legal code werkt alleen als mensen zich aan de regels houden en dus hun gedrag
veranderen.
Hoofdvraag: waarom faalt de wet in het verbeteren van menselijk gedrag?
The behavioral code
Het recht bestaat uit woorden op papier. Hoe kan het recht op papier recht in de
samenleving worden?
Gedragsmechanismen:
1. Het feit dat een wettelijke bepaling wordt ingevoerd heeft tot gevolg dat gedrag
veranderd.
A. Door het invoeren van de wet weten mensen wat er van hen verwacht wordt.
B. Door het veranderen van de regel verandert het gedrag.
2. Straf
3. Campagnes
- Doel: van excentrieke motivatie (ik wil geen straf) naar intrinsieke motivatie (als ik
een gordel om doe raak ik niet gewond).
4. De gelegenheid verkleinen
- Waarschuwingspiepjes bij gordels
The importance of social science
,Orgaandonoronderzoek
- Je moet digitaal aangeven of je wel of niet orgaandonor wil worden. Als standaard staat
aangevinkt dat je wel orgaandonor wil worden, zijn mensen sneller geneigd dit zo te laten
staan. Als standaard staat aangevinkt dat je geen orgaandonor wil worden en je dus een
actie moet uit moet voeren om wel orgaandonor te worden, zijn mensen minder snel
geneigd orgaandonor te worden.
Belastingonderzoek
- Hoe meer mensen om je heen die de wet overtreden, hoe sneller je het zelf ook zult doen.
- Je betaalt je belasting te laat en je ontvangt een aanmaning van de belastingdienst dat je bij
een hele kleine groep hoort die niet op tijd betaalt, aangezien 9 op de 10 mensen wel op tijd
betaalt. Mensen zijn dan sneller geneigd wel te gaan betalen.
Law’s troubled relation with social science
De wet moet voorspellen welk gedrag er gaat komen en hoe dit gedrag kan worden
beïnvloed.
Overcoming our behavioral intuitions
De legal code is er om gedrag vorm te geven, maar mensen hebben bijna geen kennis over
de sociale wetenschap achter menselijk gedrag.
2 – The punishment delusion
Politicians love punishment
One of the most effective ways to combat corporate misconduct is by seeking accountability
from the individuals who perpetrated the wrongdoing. Such accountability is important for
several reasons:
- It deters future illegal activity
- It incentivizes changes in corporate behavior
- It ensures that the proper parties are held responsible for their actions
- It promotes the public’s confidence in our justice system
De reden dat de politiek van straffen houdt is omdat ze de samenleving veilig willen laten
voelen. De waarheid is echter dat de politiek onze bestraffende intuïtie ook stimuleert.
Fearing punishment
Beccaria:
1. Alle mensen moeten gelijk behandeld worden
2. Tegen marteling
3. Tegen de doodstraf
4. Duidelijke, milde en humane straffen
5. De hoofdfunctie van straffen is het voorkomen van criminaliteit
, - Straffen kan gedrag veranderen door angst
6. Iedere straf die niet absoluut nodig is, is tiranniek
De 3 elementen van afschrikken:
1. Ernst van de straf
2. Zekerheid van de straf
3. Snelheid van de straf
Experiencing punishment
Mensen weerhouden zich van strafbaar gedrag als het nadeel groter is dan het voordeel.
- Speciale preventie: mensen die de straf meemaken willen het niet nog een keer.
Dark figure of crime: de statistieken kunnen nooit helemaal kloppen, omdat sommige
misdadigers niet worden gepakt.
De meeste mensen die in de gevangenis hebben gezeten weerhouden zich er echter niet van
om nog een misdaad te begaan, maar zonder gevangenisstraffen zou het aantal recidives
misschien nog hoger zijn.
Gevangenisstraf vs taakstraf: de mensen met gevangenisstraf recidiveren vaker.
- Reden: de onderliggende reden van het recidiveren wordt niet opgelost.
Naast de ‘dark figure’ spelen ook andere factoren een rol.
- VB: leeftijd. Op bepaalde leeftijden piekt misdaad. Als de daders op deze leeftijd worden
vrijgelaten, is de kans groter dat zij recidiveren.
Er is geen bewijs dat speciale preventie d.m.v. gevangenisstraf helpt. In sommige studies
wordt zelfs aangetoond dat een gevangenisstraf juist zorgt voor meer criminaliteit
(criminogenic effect).
Striking fear
Generale preventie: het straffen van de dader moet ervoor zorgen dat potentiele daders
worden afgeschrikt.
- Dit heeft de voorkeur. Anders moet iedereen eerst gestraft worden voor diegene zich
weerhoudt van het plegen van een misdaad.
- Hefboomeffect.
Er is geen bewijs dat de 3-stikes methode helpt, maar er is wel bewijs dat de 3-strikes
methode misdaad stimuleert.
Fear of death
De doodstraf helpt wel om misdaad te voorkomen.
- Lagere sancties krijgen ook een sterker preventief effect.
In later onderzoek bleek echter dat het juist het tegenovergestelde effect had.