1 april 14:30/15:30
Nederlands 7
Begrijpend lezen en stellen
1
,hoofdstuk 1: omgaan met informatie
1.1 leven met lezen
Bij lezen gaat het vooral om de visuele prikkels, die via je ogen tot je komen: websites, e-mails, sms, tv-
beelden, verkeersborden en foto;s in kranten en tijdschriften. Dagelijks bereiken je vele duizende
visuele prikkels tot zelfs in de huiskamer en de keuken toe. We selecteren bewust of onbewust uit al die
informatie. Wie niet kan lezen, heeft dan ook een groot probleem. Veel in je leven staat in het teken van
lezen. Een leven zonder lezen is als een boek zonder letters, Daarom leren we kinderen om te gaan met
letters, woorden, zinnen en teksten.
1.2 Lezen als vorm van communicatie
Taal is een communicatiemiddel tussen zender en ontvanger. Een schrijver schrijft een tekst in een
bepaalde taal ( hij codeert). De lezer leest die tekst (hij decodeert). Zowel schrijver als lezer hebben zo
hun bedoelingen met hun activiteiten. Kinderen leren in te zien wat die ander wil zeggen met de tekst
en of die tekst bij hun eigen leesdoel past: wat kan ik met deze tekst in mijn situatie? Om dat te bereiken
voert een lezer bij lezen steeds een of meer van de volgende activiteiten uit.
- doel stellen: de lezer wil informatie uit teksten tot zich nemen.
- selecteren: de lezer kiest uit een aanbod teksten die bij zijn situatie passen
- decoderen: de lezer ontcijfert de code
- begrijpen: de lezer begrijpt de tekst
- verwerken: de lezer gebruikt de gelezen informatie in zijn situatie.
Met deze vijf activiteiten krijg je als lezer altijd te maken. Kinderen moeten vanuit een positieve en
doelgerichte houden op zoek gaan naar teksten en leren om passende teksten te kiezen (doel stellen
en selecteren). Ook moeten ze leren de tekst vlot te lezen (decoderen), leren wat een tekst nou
eigenlijk precies betekent (begrijpen) en inhoud van de tekst gebruiken voor hun leesdoel in hun
situatie (verwerken).
2
,1.3 Lezen in de basisschool
In groep 3 zijn de lessen zo’n 6 uur per week bezig met aanvankelijk leesonderwijs. Die lessen in de
lagere groepen zijn vooral gericht op het leren decoderen (technisch lezen). IN de hogere groepen draait
het, naast andere leesvormen, steeds meer om het begrijpend lezen, zo’n 3 uur in de week. Begrijpend
en studerend lezen zijn die vormen van lezen waarbij het accent ligt op het achterhalen en vastleggen
van de betekenis en bedoeling van de woorden, de zinnen en de gehele tekst in hun onderlinge verband
en binnen hun context met als doel dat de lezer een passend reactie op geeft.
1.4 Vormen van lezen
Voorbereidend lezen
Kleuters worden op school voor het eerst gericht in aanraking gebracht met teksten. We noemen dat
voorbereidend lezen. Hieronder verstaan we: het aanbrengen en uitbreiden van de woordenschat, leren
communiceren en weten waar een boek over gaat. Op een speelse manier worden kinderen ingeleid in
de wereld van taal en lezen.
Aanvankelijk lezen
In groep 3 wordt het allemaal wat gerichter: op vrijwel alle scholen wordt met een methode gewerkt
waarmee kinderen systematisch aan de slag gaan met het leren lezen. Meestal is het leren schrijven
daaraan gekoppeld. Bij het aanvankelijk lezen gaat het er in de eerste plaats omdat de kinderen de
code leren breken: wat betekenen die tekentjes. De kinderen leren vooral decoderen: grafemen of
letters omzetten in spraakklanken. De technische aspecten staan centraal: wat is dat voor een letter,
hoe ziet die er precies uit, welke klank hoort erbij welk woord is dit. Halverwege groep 3 zijn vrijwel alle
kinderen in staat de code te breken en, in een heel wisselend tempo, vooral klankzuivere woorden te
lezen. Daarmee is het aanvankelijk lezen afgerond.
Voortgezet lezen
In de groepen 4 tot en met 8 gaan kinderen verder met voortgezet lezen. De vormen van voortgezet
lezen die het meest voorkomen:
- technisch lezen: Het kan de code breken, zij het nog met de nodige moeite. Alle kinderen moeten
leren de code in een redelijk hoog tempo te ontcijferen. met het oog daarop moeten ze regelmatig
teksten in een opklimmende moeilijkheidsgraad lezen. Dit noemen we technisch lezen: het gaat
3
, erom dat kinderen op een hoger leesniveau komen, steedsvlotter de coder kunne breken, steeds
betek teksten leren decoderen. Aan het eind van groep 7 is gemiddeld elk kind in staat elke
willekeurige tekst te lezen. Technisch lezen is een voorwaarde voor begrijpend lezen.
- begrijpend lezen: Het gaat erom dat kinderen de tekst niet alleen technisch goed kunnen lezen,
maar die ook begrijpen. Bij dit cognitieve verwerken spelen tal van factoren een rol.
- studerend lezen: Gaat het er niet alleen om dat een kind de tekst goed begrijpt, maar dat het ook
de hoofdpunten ervan overzichtelijk kan vastleggen in bijvoorbeeld een schema of samenvatting.
Het kind moet de tekst zo bestuderen dat het later bij een proefwerk of scriptie kan worden
gebruikt.
- voordrachtslezen: Je moet lezen dat het goed klinkt en aangenaam is om ernaar te luisteren: in
een passend tempo, met de juiste accentuering en gepaste afwisseling in hard en zacht. Vergelijk
het met voorlezen: dat doe je ook zo, dat de groep er met plezier naar luistert, de spanning
meebeleeft en zich kan inleven in het verhaal. Voordrachtslezen valt goed te combineren met
onderdelen van onderwijs in drama
- beleven lezen of leesbevordering: kinderen lezen elkaar verhalen voor of een gedicht, ze gaan
forum lezen (een groepje leerlingen leest een tekst voor aan de rest van de klas, waarna een
discussie volgt) of ze houden een leeslogboek bij.
-
Leesfase/vorm Doel activiteiten methoden groep
voorbereidend kind is voorbereid doel stellen, schatkist, leeslijn 1/2
lezen op methodisch decoderen,
leesonderwijs begrijpen
aanvankelijk kind kan decoderen, veilig leren lezen, 3
lezen (technisch) lezen begrijpen leeslijn,
voortgezet lezen
Technisch lezen vlot decoderen decoderen lijslijn, 4-7
Begrijpend lezen kind begrijpt doel stellen, tekst verwerken, 4-8
teksten begrijpen leesbegrip
Studerend lezen kind begrijp verwerken overal tekst, goed 6-8
teksten en legt gelezen
inhoud vast voor
later
voordrachtslezen kind kan decoderen, ondersteboven 4-8
aantrekkelijk begrijpen van lezen
verklanken
4
