SAMENVATTING VITALE INFRASTRUCTUREN BLOK C
Leerdoelen:
1. Je kunt voorbeelden geven van vitale sectoren, diensten, producten en processen
2. Je kunt vitale sectoren en processen classificeren conform de methodiek die de Nederlandse
overheid daartoe hanteert en kunt de daarbij van toepassing zijnde beoordelingscriteria
uitleggen
3. Je kunt het verband en de relevantie aangeven met Europese regelgeving en vitale
infrastructuren
4. Je kunt cascade-gevolgen tussen verschillende vitale infrastructuren voorspellen en daar
voorbeelden van geven
5. Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse overheid met de Nationale Risicobeoordeling en het
Nationaal Veiligheidsprofiel een uniforme all-hazard methodiek toepast om te kunnen komen
tot evenwichtige beleidsbeslissingen om risico’s rondom vitale infrastructuren te voorkomen of
beperken.
C1 LITERATUUR) VITALE INFRASTRUCTUUR
BASISINFORMATIE VITALE SECTOREN
Wat zijn vitale sectoren?
We spreken van vitale infrastructuur, opgedeeld in vitale sectoren, als het gaat om producten,
diensten en de onderliggende processen die, als zij uitvallen, maatschappelijke ontwrichting kunnen
veroorzaken.
Kan zijn omdat er sprake is van veel slachtoffers en grote economische schade, of als het
herstel heel lang gaat duren en er geen reële alternatieven zijn, terwijl we deze producten en
diensten niet kunnen missen.
Vitale sectoren zijn cruciaal voor het goed functioneren van de Nederlandse maatschappij. Een aantal
vitale sectoren is in de handen van de overheid, zoals Keren en Beheren oppervlakte water (met o.a.
de dijken) en Openbare Orde en Veiligheid (brandweer, politie en geneeskundige hulpverlening bij
rampen en crisis). Omdat ongeveer 80 procent van de vitale infrastructuur is in handen van bedrijven,
is een nauwe samenwerking van overheid en bedrijfsleven bij het vraagstuk van de nationale
veiligheid noodzakelijk.
,VITALE PARTNERS IN VEILIGHEID
Het kennen van vitale partners in veiligheid begint bij het
afstemmen in de planvorming, het opzetten van gezamenlijke Vitale sectoren (landelijke niveau)
oefenprogramma’s en het organiseren van reguliere afstemming beschermen de vitale
en gegevensuitwisseling. infrastructuur (landelijk/lokaal
niveau).
Vitale partners: partijen in een vitale sector die voor
veiligheidsregio’s van belang zijn.
De meeste vitale partners, zoals waterschappen, justitie en GGD (via GHOR), participeren wettelijk
verplicht in de regionale organisatie van de crisisbestrijding. Tegenwoordig worden de vitale sectoren
ook wel aangeduid als regionale crisispartners.
Vitale sectoren
Vitale partners: niet alleen bij crisis, maar in de hele veiligheidsketen
Bij een crisis zijn naast de ‘bestuurlijke driehoek’ van bevoegd gezag, korpschef en officier van justitie,
een regionaal beleidsteam (RBT) en een regionaal operationeel team (ROT) aanwezig. De vitale
partners openbaar bestuur, openbare orde en veiligheid en rechtsorde en de waterschappen
participeren volgens de Wet veiligheidsregio’s in de crisisorganisatie, inclusief ROT en RBT. De
overige vitale partners participeren afhankelijk van het actuele scenario.
Effectieve samenwerking begint echter
al ruim vóór een crisis zich aandient.
Als tijdens een calamiteit de
crisispartners niet op elkaar zijn
ingespeeld, dan komt er van effectieve
samenwerking weinig terecht. Hoe
professioneel procedures en beleid ook
zijn opgesteld, als er niet regelmatig in
het dagelijkse werk samen wordt
afgestemd en geoefend, gaat de
incidentbestrijding niet beter.
,Om de mogelijke vormen van samenwerking in beeld te brengen, wordt het binnen de openbare orde
en veiligheid bekende beeld van de veiligheidsketen gebruikt:
Beschrijving van de vitale sectoren
Energie
In Nederland is de energievoorziening geprivatiseerd. Vandaag de dag zijn we bekend
met elektriciteitsnetbeheerders, gasnetbeheerders en energieleveranciers.
Energiebeheerders en -leveranciers moeten bij calamiteiten direct bereikbaar zijn.
Maar door fusies veranderen contactpunten nogal eens. Dit kan voor forse vertraging
in de calamiteitenbestrijding zorgen. Het afsluiten van convenanten krijgt daarom in
deze sector nadrukkelijk aandacht.
Drinkwater
Een stabiele drinkwatervoorziening is letterlijk van levensbelang. De drinkwater-
voorziening in Nederland wordt verzorgd door tien geprivatiseerde bedrijven, waarin
overigens de overheid nog wel enig aandeelhouder is. De drinkwaterbedrijven
beheren een zeer uitgebreid netwerk van drinkwaterleidingen dat intrinsiek gevoelig is
voor vervuiling op allerlei manieren; opzettelijk of onopzettelijk. In het kader van
fysieke veiligheid en terrorismebestrijding krijgen de drinkwaterbedrijven dan ook een
actieve rol. Liaisons van drinkwaterbedrijven nemen deel aan oefeningen, en nemen
zitting in het RBT en ROT als het (ramp)scenario daar om vraagt.
Telecommunicatie en ICT
In toenemende mate zijn we afhankelijk van de beschikbaarheid van een
internetverbinding. Dit geldt zo mogelijk nog meer voor het telefoonnetwerk. De
mobiele telefonie heeft de vaste telefonie verdrongen waar het gaat om intensiteit van
gebruik. De telecominfrastructuur is in handen van enkele grote (internationale)
operators, waar de overheid in zekere zin beperkte invloed op heeft. Nederland telt
zo’n 2100 commerciële telecommasten en vele duizenden kilometers aan
bekabelingsinfrastructuur. De ongeveer 500 C2000-masten voor digitale spraak voor
de hulpverleners vormen een gedegen communicatie-infrastructuur tijdens
calamiteiten, maar zijn minder geschikt voor digitaal datatransport. Deze vitale sector
gaat de komende decennia in belang toenemen.
Keren en beheren oppervlakte water
, Het meest waarschijnlijke rampscenario voor Nederland is een overstroming. Sinds de
Deltawerken zijn voltooid, komt de dreiging vooral vanaf de rivieren, niet meer zozeer
vanaf de zee. Overstromingen leveren grote materiële schade en maatschappelijke
onrust op. We hebben op een aantal plaatsen ‘kranen’ (stuwen) in de rivieren
geplaatst, maar de doseringscapaciteit qua waterdoorvoer blijft toch beperkt. In
Nederland zorgen de 25 waterschappen voor droge voeten en zorgt Rijkswaterstaat
voor de complexe waterinfrastructuur, maar het waterevenwicht dat Nederland in
stand houdt is precair (instabiel). Tel daarbij op dat de weersomstandigheden de
komende decennia extremer lijken te worden, en er is alle reden om met de
waterschappen en Rijkswaterstaat intensief samen te werken. Vanuit de Taskforce
Management Overstromingen (TMO) is hier al veel resultaat bereikt (o.a. wettelijke
verplichtingen).
Transport
’Zonder transport staat alles stil’, is de slogan die de transportsector gebruikt om het
economische belang voor Nederland te benadrukken. Maar ook qua veiligheid is de
transportsector zonder meer een vitale partner. Er vindt dagelijks veel gevaarlijk
transport plaats door Nederland. Dit vindt plaats over de weg, over het spoor, op het
water, door de lucht en door buisleidingen. Dit zijn de vijf ‘modi’ van transport. Voor
alle vitale partners is het van belang te weten welke gevaarlijke stoffen zich waar
bevinden. Op zowel de transportroute als het transportmiddel zelf. Hoewel hier
definities, symbolensets en internationale afspraken over bestaan, is dat nog geen
garantie voor een adequate bestrijding van een chemisch transportongeval, zeker als
gevaarlijke stoffen in het grondwater of riool verdwijnen. Ook hier zijn afspraken en
oefeningen vooraf dus van groot belang. Infopunt Veiligheid heeft contact met het
Landelijk Platform Transportveiligheid om kennisuitwisseling te stimuleren
Chemische en nucleaire industrie
Dit betreft het ‘vervoer, de opslag en de productie en/of verwerking van chemische en
nucleaire stoffen’. Menigeen denkt hierbij aan kerncentrale Borssele en het vervoer
van nucleair afval over het spoor. Maar Nederland kent zo’n 350 bedrijven die zijn
aangemerkt als BRZO. Zo’n 100 daarvan bevinden zich in het Rotterdamse
havengebied. Het merendeel van deze bedrijven heeft te maken met de opslag en
verwerking van chemische stoffen. De brandbestrijding van Chemie-Pack in Moerdijk
in januari 2011 werd bemoeilijkt doordat tijdens de calamiteit onvoldoende bekend
was welke stoffen waar waren opgeslagen. De waarde van goed informatie-
management blijkt tijdens grote chemische incidenten. Ten slotte doet de
veiligheidsregio er goed aan om afspraken te maken met transporteurs van
gevaarlijke stoffen (zie de vitale sector Transport).
Financiële sector
Hoewel deze vitale sector op het eerste gezicht minder relevant is voor de fysieke
veiligheid, is het economische leven in grote mate afhankelijk van een ongestoord
functioneren van de financiële infrastructuur. Een serieuze verstoring van de financiële
infrastructuur kan leiden tot economische ontwrichting en brede sociale onrust. Dit
brengt het gevaar met zich mee van een kettingreactie van verstoring van de
openbare orde en veiligheid en de rechtsorde. Het is daarom vooral in preventieve zin
dat deze vitale sector regulier afstemt met de OOV-sector over wat te doen bij crises
en rampen
Gezondheid
