Hoorcollege 1: Orthopedagogiek als handelingswetenschap / behandelperspectieven
Oorspronkelijke object van orthopedagogiek is het afwijkende kind: Moeilijk opvoedbaar,
leerproblemen, fysiek of mentaal beperkt.
Doel: Helpen bij maatschappelijke integratie.
Therapiecyclus: Indicatieanalyse is het scharnierpunt tussen diagnostiek en behandeling. De
diagnostische cyclus gaat vooraf aan de interventie maar staat hier niet los van. Doelen gaan van
breed (Dit wil ik veranderen) naar smal (Daadwerkelijk kunnen toepassen).
Na de indicatieanalyse begint een nieuwe cyclus: De therapiecyclus.
Planning – Uitvoering – Beoordeling van het effect.
Klinische cyclus, met diagnostische cyclus en therapiecyclus. Dit dekt de regulatieve cyclus.
Regulatieve cyclus wordt gezien als een model voor probleemoplossing. In de cyclus evalueer
je de effectiviteit van de geboden hulp.
Het primaire doel van hulpverlening is veranderen (regulatief), en niet beschrijven (empirisch). Dat
maakt de regulatieve cyclus hiervoor geschikt.
Regulatieve cyclus: Voor probleemoplossing. Wordt gebruikt voor het inbouwen van beslismomenten
(Over het individuele geval, je wil stapsgewijs doelen bereiken door het oplossen van een probleem.
Beslismomenten sturen het handelen). Je kunt hiermee de effectiviteit van de geboden hulp
evalueren.
Vaak wordt er een getrapte benadering gebruikt: Zo kort als mogelijk, zo lang als nodig.
Empirische cyclus: Bewaken van de voortgang door onderzoeksmomenten. Je toetst stapsgewijs de
juistheid van je beslissingen. De empirische cyclus fundeert de beslissingen in de regulatieve cyclus.
,Complexiteit van behandeling kan door verschillende oorzaken komen:
- Het integreren van gegevens wordt complexer naarmate de problematiek veelzijdiger is en er
meer disciplines zijn betrokken. Verschillende clinici hebben verschillende theoretische
oriëntaties, zoals een psychodynamische of een gedragsmodel.
- Er zijn veel factoren van invloed op het uiteindelijke resultaat, bv: Diagnostiek was niet goed
waardoor het niet duidelijk is wat het probleem in stand houdt etc.
- Dialogische gerichtheid van de orthopedagoog. Je hebt altijd te maken met het risico van
beschuldiging of incompetentieverklaringen. Daarnaast heb je te maken met non-
traditionele gezinnen. Het belang van contact staat voorop.
Verschil tussen kind en adolescent:
- Bij kinderen ligt de nadruk meer op non-verbale communicatie vanwege het
ontwikkelingsniveau, bv. middels speltherapie of dramatherapie.
- Een vraag is vaak wie nou precies de behandeling gaat krijgen. Het kind zelf, ouders of
school. Het kan zijn dat het kind te jong is, dan krijgen ouders behandeling. Het kan ook dat
het probleem wordt veroorzaakt door iets bij ouders of op school, dan krijgen de
‘veroorzakers’ behandeling.
Mediatietherapie: Het kind wordt behandeld via de ouders. Ouders krijgen dus
behandeling waardoor de problemen van het kind gaan verbeteren.
, Overzicht van behandelperspectieven
Systemisch Psychodynamisch Client-centered Biomedisch Leertheoretisch:
(Humanistisch) Behavioristisch
Cognitief
Visie/ -Functioneren van - Gericht op -Cliëntgerichte Gedrag kan Behavioristisch:
Mensbeeld het gezin ontwikkelings- benadering verklaard Gedrag is een
-Opvoedings- proces: Id, ego, -Ontwikkeling worden door functie van
stijlen superego van zelfconcept neuro- omgevingsfactoren
-Wederkerigheid -Voor -Iedereen heeft psychologische en ervaringen:
-Gedrag niet persoonlijke behoefte om processen of Uitkomst van een
geïsoleerd bekijken ontwikkeling: zichzelf te interactie met leerproces
-> Meerdere Angst en ontplooien een stressvolle (Conditionering,
subsystemen emotionele (Self) en kind omgeving sociaal leren)
crisissen heeft behoefte Cognitief:
-Belang van aan waardering Inadequaat gedrag
personen in de van ouders en emotionele
vroege (Experience) problemen komen
ontwikkeling door onjuiste
-Aandacht voor cognities
intrapsychische
aspecten
Visie op Functioneren van Sociaal- Verstoring in de Hersenorganisc Behavioristisch:
oorzaak het gezin, emotionele ontwikkeling he disfuncties: Uitkomst van een
problemen opvoedingsstijlen, ontwikkeling van het self- Genetisch, leerproces
(Etiologie) wederkerigheid. raakt verstoord concept als biochemisch/ (Conditionering of
door het niet gevolg van neurologisch sociaal leren).
succesvol incongruentie (Neurotransmitt Cognitief:
oplossen van een tussen self en ers, organische Negatieve
conflict tussen id, experience. of metabole verwachtingen en
ego en superego. factoren), waardering,
Conflict is temperament. onjuiste attributies
ontstaan in orale, en irrationele
anale of fallische overtuigingen,
fase. tekorten in
zelfregulatie en
zelfcontrole.
Visie op Focus ligt op het Geblokkeerde Omgeving Wijzigingen Behavioristisch:
behandeling gezinssysteem. Er ontwikkeling creëren die aanbrengen in Aanleren van
moet een gezond weer op gang gekenmerkt hersengebieden nieuw gedrag,
en evenwichtig brengen door het wordt door en de afleren van
gezinssysteem kind inzicht te onvoorwaardelij chemische ongewenst gedrag.
komen. geven in ke acceptatie, huishouding Cognitief: Wijzigen
tegenstrijdige het ontwikkelen hiervan. van disfunctionele
wensen en van een positief gedachten,
gevoelens, en het self-concept en cognitieve
beïnvloeden van daarmee een vaardigheden en
objectrelaties. basis creëren strategieën leren.
voor de ervaring
van zelf-
actualisatie.
, Interventies -Gezinstherapie Spel benadrukken Axline Diëten of Behavioristisch:
vanuit -Systeemtherapie bij behandeling (Speltherapie): psycho- Conditionering via
model -Oudertherapie van kinderen, -Relatie: farmacologie: exposure,
spel van het kind Warmte en -Stimulantia angstbeheersing,
is equivalent van acceptatie -Anti-depressiva aanleren van
vrije associatie. -Permissieve -Anti-psychotica gedrag door
houding: -Anti-epileptica bekrachtiging,
Uitnodigen tot afleren van gedrag
vrije expressie door correctie.
-Respect voor Mediatietherapie
kind, voor sociaal leren.
vertrouwen in Cognitief:
eigen kunnen Herstructurering,
-Non-directieve CGT, zelfregulatie,
instelling. cognitieve therapie
Meten van Gedrag van het Gericht op Diagnostische -Ontwikkelings- Behavioristisch:
behandel- hele gezin bekijken onbewuste instrumenten geschiedenis -Screenings-
resultaten -Gezinsobservatie gevoelens, zicht bestaan niet, -Neuro- vragenlijsten
vanuit -Gezinsvragenlijst krijgen op want de mens is psychologisch -Klinisch interview
model -Genogram persoonlijke van nature goed onderzoek -Observatie
(Diagnostiek ontwikkeling Cognitief:
) -Interview over -Gesprek met kind
vroege -Vragenlijsten
ontwikkeling -Tekenen, spel,
-Projectie- drama
materiaal -Cognitieve
(Vertelplaten, processen meten
tekeningen, spel
etc)
Systemisch model
- Functioneren van het gezin als geheel. Je hebt te maken met gezinsregels en er zijn
gezinsstructuren zoals cohesie, triangulatie etc. Veel probleemgedrag is het gevolg van het
maladaptieve gedrag van het gezin.
- Opvoedingsstijlen/opvoederskenmerken. Bij een permissieve opvoedingsstijl kunnen
kinderen sneller agressief worden. Als een opvoedstijl gebaseerd is op warmte en interesse
vergroot je de kans op sociaal aangepaste kinderen met een groot gevoel van eigenwaarde.
- Diagnostiek: Gedrag niet geïsoleerd bekijken, men dient te kijken in meerdere
(sub)systemen. Instrumenten: gezinsobservatie, gezinsvragenlijsten, gezinsinterview,
genogram
- Behandeling: Focus op het gezinssysteem. Er moet gezorgd worden voor een gezond en
evenwichtig gezinssysteem. Gedeelde verantwoordelijkheden, respect voor privacy etc. Je
moet het gehele gezin betrekken bij de behandeling. Het gedrag van het kind representeert
het disfunctioneel functioneren van het gezin als geheel.
- Interventie: Gezinstherapie (systeemtherapie) of oudergroepen, oudertherapie.
Psychodynamisch model
- Gericht op ontwikkelingsproces, het gaat om fasentheorieën.
- Voor persoonlijke ontwikkeling: angst en emotionele crisis.
- Belang personen in vroege ontwikkeling. Deze spelen een rol als katalysator of beperkingen
in de persoonlijke groei. Dit speelt voornamelijk een rol in de vroege kinderjaren.
