Week 1.1
Wie schade veroorzaakt door toerekenbaar onrechtmatig handelen, heeft volgens 6:162 een
verbintenis om de schade te vergoeden.
Een benadeelde kan zichzelf tegen bepaalde schade verzekeren (firstpartyverzekering).
Van groter belang is dat men zich kan verzekeren tegen de financiële gevolgen van
aansprakelijkheid (thirdpartyverzekering).
Onrechtmatige daad op grond van 6:162 (aansprakelijk voor eigen gedrag)
1. Onrechtmatige daad (6:162 lid 2)
a. Inbreuk op een recht
→ Schending van een ander subjectief recht (eigendoms-, octrooirecht, etc)
- 1e stroming: is er sprake van een directe, rechtstreekse of opzettelijke inbreuk? Dan is deze
per definitie onrechtmatig
- 2e stroming: inbreuk beperkt tot gevallen van een ‘echte’ inbreuk
- 3e stroming: als inbreuk wordt aangenomen, wordt nader getoetst aan ongeschreven criteria
Geldt niet voor nalaten!
b. In strijd met wettelijke plicht
→ Denk aan het strafrecht.
Kan wel gelden voor nalaten!
c. Volgens ongeschreven recht in maatschappelijk verkeer betaamt (Lindenbaum/Cohen).
Vroeger bestond deze niet (zie Zutphense juffrouw)
→ Maatschappelijk aanvaarde normen over behoorlijk en zorgvuldig gedrag. Casuïstisch
van aard.
→ Gevaarzetting = Kelderluik, Jetblast
→ Huis-, tuin- en keukensituaties = Verhuizende zusjes
→ Hinder = Stankoverlast pluimveebedrijf
2. Toerekenbaar (6:162 lid 3)
a. OD is te wijten aan de schuld van de dader
b. OD komt voor rekening van dader
- Krachtens de wet of krachtens verkeersopvattingen
- 6:164: OD van kind <14 jaar wordt niet toegerekend → ouders van kind (6:169)
- 6:165 lid 1: geestelijke of lichamelijke tekortkomingen staan niet in de weg aan
toerekening, mits het een ‘doen’ betreft. ‘Als dien te beschouwen gedraging’ ruim
opvatten → ook bijvoorbeeld stelselmatig niet mee willen werken valt hier onder
(Risicotoerekening OD bij geestelijke/lichamelijke tekortkoming)
3. Causaal verband (6:98)
4. Schade
5. Relativiteit (6:163) (Tandarts & Schietincident Alphen a/d Rijn)
a. Wordt het slachtoffer beschermd?
b. Wordt hij tegen de geleden schade beschermd?
c. Valt wijze waarop schade is geleden binnen het beschermingsbereik van de geschonden norm?
Let op: geldt niet ten aanzien van ‘strijd met het ongeschreven recht’
6:162 lid 2 geeft een rechtvaardigingsgrond. Denk hierbij aan:
- Overmacht
- Noodweer
- Uitvoer van een wettelijk voorschrift
, - Bevoegd gegeven ambtelijk bevel
Gevaarzetting
Soms moeten bepaalde veiligheidsmaatregelen worden genomen (Kelderluik). De HR geeft
een aantal gezichtspunten waarop men moet letten:
- Naarmate het waarschijnlijker is dat potentiële slachtoffers minder oplettend en
voorzichtig zijn, dient een hogere zorgplicht betracht te worden.
- Naarmate de ernst en omvang van de mogelijke schade groter is, dient een hogere
zorgplicht in acht genomen te worden.
- Naarmate de kans op schade groter is, dient een hogere zorgplicht in acht genomen
te worden.
- Naarmate het nemen van voorzorgsmaatregelen door de potentiële dader minder
bezwaarlijk is qua kosten, tijd en moeite, bestaat een sterkere gehoudenheid tot het
treffen van preventieve maatregelen.
Het gaat om objectief kenbare gevaren en risico’s.
Een waarschuwingsbord kan alleen als afdoende veiligheidsmaatregel gelden, indien kan
worden verwachten dat deze waarschuwing zal leiden tot handelen of nalaten waardoor het
gevaar wordt vermeden (Jetblast).
Sport en spel
Voor het aannemen van onrechtmatigheid van een gedraging bij een sportactiviteit, gelden
zwaardere eisen dan daarbuiten. Jegens een speler die toekijkt geldt ook de verhoogde
drempel voor aansprakelijkheid.
Vuistregels voor de beoordeling van letsel-toebrengend gedrag in een sportsituatie:
1. Zo’n gedraging is in het kader van sportbeoefening minder snel als onrechtmatig te
kwalificeren dan daarbuiten het geval zou zijn.
2. Het enkele overtreden van de spelregels, is niet meteen om die reden onrechtmatig.
Terreinbeheerders en opstallen
Op degene die de zorg en verantwoordelijk heeft voor een opstal of terrein, rust een
specifieke zorgplicht ten opzichte van de gebruikers. Ook al is de terreinbeheerder niet op
de hoogte van de gevaarlijke situatie, dan zal zijn zorgplicht meebrengen dat hij het nodige
onderzoek verricht.
Huis-, tuin- en keukensituaties
Aansprakelijkheid wordt in dit soort gevallen niet snel aangenomen. Zodanig
gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig, indien de mate van waarschijnlijkheid van
een ongeval als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich naar maatstaven van
zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden (Verhuizende zusjes). De ernst van
het letsel doet hier niets aan af en wordt ook niet meegenomen.
Zuiver nalaten
Er is slechts sprake van een rechtsplicht om een gevaarlijke situatie op te heffen of daarvoor
te waarschuwen, wanneer de ernst van het gevaar tot het bewustzijn van de waarnemer is
doorgedrongen. De volgende voorwaarden voor aansprakelijkheid bij zuiver nalaten:
- Concrete kennis van een gevaarlijke situatie
- Dreiging van ernstig geestelijk of lichamelijk letsel
- De mogelijkheid én noodzaak om daadwerkelijk iets te doen
, - Reële verhouding tussen moeite en kosten en het gevaar
Hinder (5:37)
Wanneer wordt hinder of overlast onrechtmatig? Er bestaan enkele algemene
gezichtspunten:
1. Plaatselijke omstandigheden: op het platteland gelden andere maatstaven dan in de
stad.
2. Wie vestigde het eerst?: wie een woning betrekt naast een café moet rekening
houden met een zekere geluidsoverlast.
3. Algemeen belang: bepaalde hinderlijke gevolgen moeten we accepteren, zoals dat
van een trein of snelweg. Slechts waar dit onevenredige schade oplevert voor
bepaalde burgers wordt dit anders.
4. Aantrekken van de belangen van de schadelijder: soms kan de veroorzaker niet
schuilen achter het feit dat bepaalde overlast geduld moet worden.
5. Betekenis van een vergunning: het beschikken over een vergunning is geen vrijbrief
voor het toebrengen van onrechtmatige hinder (Stankoverlast pluimveebedrijf).
Beroepsaansprakelijkheid
Bij sommige beroepen, zoals accountants, advocaten, curatoren en notarissen, moeten zij
ten opzichte van hun cliënten de ‘zorgvuldigheid van een redelijk bekwaam en redelijk
handelend vakgenoot in acht nemen’.
Aansprakelijkheid banken
Een bank die haar particuliere klanten opdrachten tot het uitvoeren van optietransacties
ontvangt is tot een bijzondere zorgplicht gehouden gelet op de zeer grote risico’s die aan
dergelijke transacties verbonden kunnen zijn.
Bestuurdersaansprakelijkheid
Interne aansprakelijkheid: een bestuurder kan aansprakelijk zijn jegens de vennootschap,
omdat hij zijn taak niet naar behoren heeft vervuld (2:9)
Externe aansprakelijkheid: een bestuurder kan bij faillissement van een vennootschap
persoonlijk aansprakelijk zijn wanneer het bestuur zijn taak kennelijk onbehoorlijk heeft
vervuld en aannemelijk is dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement (2:138 en
2:248).
Een bestuurder kan ook aansprakelijk zijn op grond van 6:162, bijvoorbeeld wanneer hij
namens de vennootschap een verplichting is aangegaan, terwijl had moeten weten dat de
vennootschap deze verplichting niet kan nakomen.
Bij een onrechtmatige daad kunnen derden-belanghebbende in beginsel geen aanspraak op
schadevergoeding maken.
6:166 vestigt een hoofdelijke aansprakelijkheid van de deelnemers van een groep voor een
onrechtmatige daad in groepsverband (Ladingdiefstallen). Vereist voor inroeping:
1. Ten minste één groepslid brengt onrechtmatig schade toe;
2. De kans op het toebrengen van schade had het aangesproken groepslid van zijn
gedragingen in groepsverband moeten weerhouden;
3. Deze gedragingen moeten het aangesproken groepslid ook worden toegerekend.