Een goede samenvatting van hoofdstuk 1 t/m 9 van thema 2 uit het boek Thema's Maatschappijleer VWO. De samenvatting is 13 pagina's lang en bevat alle begrippen van hoofdstuk 1 t/m 9. De begrippen zijn in het paars gedrukt en uiteraard worden de begrippen goed en duidelijk uitgelegd. Verder staan oo...
Een totalitaire staat is manier van regeren waarbij de staat het leven van de mensen
in het land volledig beheerst. In zo’n staat heerst wantrouwen, achterdocht en angst.
Een totalitaire staat is meestal een corrupte politiestaat Het recht van de sterkste
geldt en dat is de geheime dienst.
Een rechtsstaat is een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd
tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. In een democratische
rechtsstaat mogen mensen ook meebeslissen over politieke kwesties en zijn ze dus
dubbel verzekerd. In een sociale rechtsstaat zijn er allerlei wetten en voorzieningen
om de welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen.
Bij een rechtsstaat gaat vertrouwen en wederkerigheid samen, omdat er veel sociale
vrede en sociale cohesie heerst tussen staat en burger. De staat verwacht dat de
burgers zich aan de wetten houden en belooft dat omgekeerd ook. Hierdoor ontstaat
er rechtszekerheid De burgers en de staat leven beide de wetten na.
Een rechtsstaat is kwetsbaar. Sociale vrede en voorspoed zijn geen rustig bezit, ze
moeten steeds opnieuw door de maatschappelijke krachten worden gewonnen.
De rechtstaat is ontstaan in de Verlichting (18e eeuw) in Europa toen er een erg
verlangen was naar maatschappelijk geluk. In de 16e eeuw waren er namelijk veel
burgeroorlogen en in de 17e eeuw oefenden de koningen een bijna onbegrensde
macht uit op de bevolking. Er was veel armoede, uitbuiting en sociale ongelijkheid.
Aan het einde van de 18e eeuw kwam iedereen in opstand Ze hadden een veel
verlangen naar geluk.
Ondernemende burgers waren vanaf de 16e eeuw de wereld in getrokken en deelden
goederen, diensten en kennis. Door de in de 15e eeuw uitgevonden drukpers kon
nieuwe kennis snel en breed worden verspreid. Hierdoor veranderde ook de
gedachten over God God was niet degene die oorlogen veroorzaakte, dat waren de
mensen en ook de macht van de koning was niet meer vanzelfsprekend. Burgers
gingen geloven in de rede, het menselijk denkvermogen, en wilden vrijheid. De 18e
eeuw was de eeuw van het optimistische geloof in de rede, in vooruitgang en in de
maakbaarheid van de samenleving.
De filosofen Thomas Hobbes, John Locke en Jean-Jacques Rousseau hadden veel
invloed op de manier waarop de samenleving vrijheid kon bereiken. Niemand wordt
in vrijheid en gelijkheid geboren Er moet geld en voedsel worden verdiend om te
kunnen (over)leven. Mensen hebben daarom bezittingen nodig, als daar geen regels
over zijn dreigt er een permanente oorlog aan te komen. Daarom moeten mensen,
volgens die filosofen, een sociaal contract sluiten waarin ze tot afspraken komen om
in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven. Het sociaal contract vond dat
mensen in de 1ste plaats zouden moeten beloven dat ze elkaars eigendommen met
rust laten. De eerste taak van de staat moest zijn om de veiligheid van de burgers te
garanderen en hun eigendommen te beschermen. De staat zou daarom het
geweldsmonopolie krijgen en de scheidsrechter zijn, maar de staat moest zich
houden aan de wetten die de burgers zelf opstellen.
, De staat mag niet méér bevoegdheden krijgen dan de partijen zelf willen. In het idee
van de rechtsstaat bepalen de burgers zelf de macht die de staat over hen mag
uitoefenen. Om de macht van de staat nog meer te temmen, wordt volgens het
voorstel van de Franse filosoof Montesquieu de staat opgesplitst in een wetgevende,
een uitvoerende en een rechtsprekende macht trias politica.
De sociaalcontractfilosofen kwamen op het idee van de grondbeginselen van de
rechtsstaat:
1. Het beginsel van de grondwetten Alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid
geboren en moeten ook zo kunnen samenleven.
2. Het soevereiniteits- en democratiebeginsel Mensen sluiten gezamenlijk het
sociaal contract.
3. Het legaliteitsbeginsel De staat kan het sociaal contract tussen mensen
afdwingen, maar het is wel gebonden aan de wetten die de partijen zelf
hebben opgesteld.
4. Het beginsel van trias politica De macht van de staat wordt begrensd door
interne scheiding van de staatsmacht.
In 1776 maakten de Amerikaanse kolonisten zich los van de Engelse koning en
werden een rechtsstaat. De Onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of
Rights vormen samen de Amerikaanse constitutie Beginselen en regels waarmee
de staat werd gesticht.
Onafhankelijkheidsverklaring Nieuwe samenleving die gebaseerd is op de
vrijheid en gelijkheid van alle mensen en op het recht van elk individu om zijn
eigen geluk na te streven (The persuit of happiness).
Grondwet De staat kreeg de taak om de veiligheid en vrijheid van alle
burgers te beschermen.
Bill of Rights De staatsmacht werd gebonden aan de rechten en
grondwetten van de burgers.
Door De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger (1791) kwam er een
nieuwe samenleving waarin alle mensen hun grondwetten konden uitoefenen. Maar
al snel ging dit fout en heerste er een schrikbewind dat compleet was. Dit stopte pas
toen generaal Napoleon (1799) een staatsgreep pleegde en een verlichte dictatuur
vestigde waarin de machthebber in zekere mate rekening houdt met de bevolking.
Na de slag bij Waterloo (1815) ging het opnieuw mis.
In de 19e eeuw kwam de rechtstaat in West-Europa d.m.v. felle politieke gevechten
steeds dichterbij.
Hoofdstuk 2:
In een grondwet dat vooraf wordt gegaan door een preambule staat beschreven
welke idealen de samenleving koestert, welke historische fouten ze niet wil herhalen,
welke identiteit ze nastreeft (liberaal/socialistisch en religieus/seculier) en op welke
wijze de staat moet worden ingericht om de idealen te realiseren. Grondwetten zijn
de richtingslijnen van de samenleving. De grondwet:
Begrenst de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheden van de
burgers.
Legt de fundamentele rechten van de burgers vast.
Geeft aan hoe belangrijkste organen van de staat in grote lijnen zijn
georganiseerd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rosewobben. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
