Privacyrecht
Week 1 – Privacy in het algemeen
Wat behoort tot je privacy? Tot privacy behoort je lichaam, je gedachtes, je uitvindingen
(auteursrecht), je foto’s, etc. Ook wanneer jij denkt dat jij bijvoorbeeld gefilmd of afgeluisterd wordt,
is dat al een inbreuk op de privacy. Privacy is heel breed. Het is onder te verdelen in vier soorten:
- lichamelijke, territoriale, relationele art. 8 EVRM
- informatieve privacy (verwerking persoonsgegevens) art. 8 EVRM én AVG
Privacy is een absoluut recht, maar privacy zelf is niet absoluut. Het is subjectief en verschilt per
persoon en cultuur; de een vindt het helemaal niet erg als zijn foto op Facebook wordt gezet en de
ander wel. Het moet ook worden afgewogen. Er is sprake van schending van privacy wanneer het
belang van persoon A om zijn privacy te bewaren zwaarder weegt dan het belang van persoon B om
die privacy te schenden.
Bijvoorbeeld: jij wil niet dat je moeder in je telefoon kijkt, maar je moeder doet
het toch, omdat ze nieuwsgierig is. Op dat moment wordt jouw privacy
geschonden, want jouw belang op privacy weegt zwaarder dan jouw moeders
nieuwsgierigheid. Maar stel ze kijkt in je telefoon, omdat ze bezorgd is. Dan
weegt haar belang misschien zwaarder dan het jouwe en is jouw privacy niet
geschonden.
De belangrijkste wettelijke grondslagen voor Privacyrecht komen uit Europa: art. 7 en 8 van het
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, maar vooral art. 8 EVRM.
Het voordeel van het Handvest is dat het EG-recht is. Dat betekent dat de rechter in het land zelf al
prejudiciële vragen kan stellen aan de Europese rechters, terwijl je bij het EVRM eerst in het land zelf
alle procedures (in Nederland zijn dat rechtbank, Hof, HR) moet volgen voordat je naar het Europese
Hof kan.
Het voordeel van art. 8 EVRM is dat er al veel jurisprudentie over is en dat het een helder artikel is. In
lid 1 staat letterlijk dat je recht hebt op privacy. In lid 2 staat dat er alleen inbreuk mag worden
gemaakt op die privacy als…
… dit bij wet voorzien is (ook besluiten, apv’s en jurisprudentie) +
… als er een goed doel mee wordt gediend (staan opgenoemd in art. 8 lid 2 EVRM) +
… als die inbreuk noodzakelijk is (belangenafweging, proportionaliteit en subsidiariteit).
Uit art. 8 EVRM blijkt niet alleen het verbod aan de overheid om in te breken in privacy, maar dit
werkt ook horizontaal (HR Edamse buistandsvrouw). Ook geeft het artikel een plicht aan de overheid
om inbreuk op privacy ongedaan te maken en om streng toezicht te houden op de privacy bij het
maken van een wet.
Jurisprudentie art. 8 EVRM
Niemietz: een rechter werd bedreigd door een onbekend persoon, maar men vermoedde dat het
een advocaat was of diens klant. Vervolgens werd het advocatenkantoor onderzocht, waarbij ook
dossiers werden onderzocht. Niemietz vond dat het huiszoekingsbevel onterecht was afgeven en een
inbreuk was op zijn privacy. De Duitse politie zei dat ze niet zijn privédomein waren geweest, maar
alleen zijn kantoor hadden doorzocht.
Uitspraak: ook je werkplek behoort tot je privédomein.
, Halford: mevrouw Halford was politieagente, maar je kon haar ook bellen als je werk gerelateerde
klachten had. Ze had dus twee telefoons. Halford bemerkte dat al haar collega’s werden bevorderd,
alleen zij niet. Toen ze dat ging onderzoeken bleek dat haar klachtentelefoon steeds werd
afgeluisterd, waarmee zij ook wel eens privé belde.
Uitspraak: de werkgever moet toestaan dat je ook privégesprekken kunt voeren op de
werkvloer. Hij kan het wel beperken, dat je niet uren lang belt, maar hij mag het niet
verbieden, dat is inbreuk op de privacy.
Copland: mevrouw Copland was een secretaresse en werd ervan verdacht dat ze een relatie had met
haar leidinggevende. Om dat te controleren, controleerde de werkgever hun emailverkeer. Dit vond
mevrouw Copland inbreuk op haar privacy.
Uitspraak: als je wil controleren als werkgever, bijvoorbeeld door het monitoren van
emailverkeer, dan moet je werknemers van te voren hebben gewaarschuwd.
In het Nederlandse recht beschermen art. 10, 11, 12 en 13 Gw onze privacy. Deze artikelen bieden
bescherming van onze relaties, ons lichaam, plekken (zoals huis en werk), communicatie en
persoonsgegevens. Ook hebben we de AVG.
Gegevensbescherming
Privacy en gegevensbescherming zijn niet hetzelfde. Privacy is een ruimer begrip, dat gaat
bijvoorbeeld ook over het lichaam, terwijl gegevensbescherming puur over het informatieve gaat. Er
is natuurlijk wel overlap. Je kunt niet-conform de regels van gegevensbescherming handelen zonder
de privacy te schenden. Bijvoorbeeld wanneer je iemands naam (gegevens) verkeerd spelt. Dan
handel je niet conform de regels van gegevensbescherming, maar je schendt geen privacy.
Andersom kun je dus ook wél conform de regels van gegevensbescherming handelen en dan tóch de
privacy schenden.
HR Edamse bijstandsvrouw: in Edam woonde een vrouw die in de bijstand zat. Haar
buurman was de directeur van de Sociale Dienst. Hij observeerde de vrouw 5 jaar lang en
schreef op wie er allemaal in het huis verbleven, vooral welke mannen en hoe lang (NB:
als alleenstaande krijg je een hogere uitkering dan wanneer je samenwoont en dus
frauderen sommige mensen door te zeggen dat ze alleenstaand zijn, terwijl ze in
werkelijkheid stiekem samenwonen). De man rapporteerde dit door aan de Sociale
Dienst en de uitkering van de vrouw werd ingetrokken.
Uitspraak: art. 8 EVRM was geschonden. De observaties duurden 5 jaar en waren erg
intensief en dat was buitenproportionele schending van de privacy.
Regels gegevensbescherming:
- Art. 8 EVRM: veel jurisprudentie
- Art 8 Handvest: prejudiciële vragen mogelijk
- Art. 10 lid 2 Gw: geeft een verwijzing
- AVG: was eerst een richtlijn en is nu een verordening
- Verdere uitwerking UAVG
Privacy beginselen (ezelsbruggetje: kijk in art. 5 AVG):
- Collection limitation je moet zo min mogelijk persoonsgegevens verzamelen. Voorbeeld:
bol.com mag wel je adres bewaren, want die hebben ze nodig, maar niet je geboortedatum,
want daar hebben ze niks aan.
- Data quality de gegevens moeten kloppen.
- Purpose specification het doel van de te verzamelen gegevens moet duidelijk zijn (zie
voorbeeld bol.com)
- Use limitation je mag de gegevens alleen gebruiken voor het doel. Voorbeeld: bol.com
mag jouw adres enkel gebruiken voor verzending van je pakketje en zij mogen dit niet
gebruiken om de gegevens te verkopen.