Een duidelijke en overzichtelijke samenvatting van §1.1, 1.2, 1.3 van Humboldt 3 VWO/GYM. In deze samenvatting bespreek ik energiebronnen, water als hulpbron, en mineralen gesteentes en ertsen.
1.1 Energiebronnen
Natuurlijke hulpbronnen
Natuurlijke hulpbronnen zijn stoffen uit de natuur die economisch rendabel te maken zijn. Deze
dingen gebruiken mensen om hun leven makkelijker te maken. Alle dingen waarmee je energie
kan maken zijn energiebronnen. Fossiele brandstoffen zijn energiebronnen die ontstaan uit
resten van planten en dieren.
Hoe fossiele brandstoffen ontstaan
Steenkool, aardolie en aardgas zijn de belangrijkste bronnen van energie. Deze fossiele brandstoffen
zijn voor een groot deel ontstaan tijdens het Carboon, 300 tot 360 miljoen jaar geleden. Rond de
evenaar waren toen grote moerassen en tropische bossen.
- Steenkool is ontstaan in moerassen. Dode bomen en planten kwamen onder water te
liggen, er ontstond een steeds dikkere laag plantenresten. Door het zuurstofarme water
verteerde het langzaam. Sedimentlagen sloten de plantenresten af van de buitenlucht,
waardoor ze niet konden wegrotten. In miljoenen jaren tijd werden de resten onder grote
druk en hoge temperatuur steeds verder samengeperst. Tijdens dit proces van inkoling
ontstond eerst bruinkool en vervolgens steenkool. Een energiebron van koolstof.
- Aardolie is ontstaan in ondiepe zeeën. Als algen, plankton en andere organismen dood
gingen zakten ze naar de zeebodem. Ook hier zorgden de sedimentlagen er voor dat dit
organische materiaal niet kon wegrotten. De lagen werden steeds dikker, waardoor de druk
en de temperatuur hoger werd. Miljoenen jaren kon door een ondoordringbare laag de olie
niet ontsnappen uit het poreuze gesteente.
- Bij de vorming van steenkool en aardolie wordt aardgas (methaan) uit het organische
materiaal geperst. Als er boven het organische materiaal een ondoordringbare laag is, met
daaronder een laag poreus reservoirgesteente, blijft het gas in de holtes van die laag
gevangen. Totdat de laag erboven doorbroken wordt, door bvb een boortoren.
Oneerlijk verdeeld
Voor het ontstaan van fossiele brandstoffen zijn er verschillende voorwaarden, daardoor zijn ze
niet gelijk over de wereld verdeeld. Meer dan de helft van de bekende aardolievoorraad bevindt
zich in het Midden-Oosten, ook vind je daar veel aardgas. Saudi-Arabië, Iran en Irak hebben veel
aardolie en aardgas omdat de Tethysoceaan lang geleden lag op de plek waar nu het
Midden-Oosten is. De zee scheidde de oercontinenten Gondwana en Laurazië. De oceaan barstte
van het leven, de dode organismen zonken naar de bodem en vormden de grootste olie- en
gasvoorraad op aarde.
Energiestromen
10 landen in het Midden-Oosten beslaan samen 3,4% van het aardoppervlak, bezitten 60% van de
bekende aardolievoorraden en 41% van de gasvoorraden. Daarom importeren veel landen fossiele
brandstoffen uit het Midden-Oosten. Ook zijn er landen die prima voor zichzelf kunnen zorgen. Hoeveel
olie, gas of steenkool een land importeert hangt niet alleen af van zijn eigen reserves maar ook van de
behoefte aan energie. Bewoners uit centrumlanden verbruiken veel meer energie dan die van landen in
de periferie.
, Niet onuitputtelijk
De voorraden fossiele brandstoffen zijn het resultaat van een proces dat zich miljoenen jaren duurde.
Sinds de industriële revolutie jagen we de energievoorraad er snel doorheen. De voorraad winbare
aardolie, gas en steenkool is eindig.
Andere nadelen
Verbranding van fossiele brandstoffen zorgt voor luchtvervuiling. Er komt veel koolstofdioxide (CO2) in
de atmosfeer, dat draagt bij aan een versterkt broeikaseffect. Ook zorgt het voor temperatuurstijging op
aarde. Landen die voor hun energievoorziening afhankelijk zijn van andere landen zijn kwetsbaar.
Exporterende landen kunnen de gaskraan of oliepijpleiding dichtdraaien om macht uit te oefenen.
Alternatieve energiebronnen
Bijna alle energiebronnen maken elektriciteit door een turbine te laten draaien. Dat kan direct: via water
of wind, of indirect: door warmte te produceren om stroom te maken die de turbine aandrijft. Fossiele
brandstoffen zijn niet-hernieuwbare hulpbronnen. De nadelen zijn reden genoeg om te investeren in
hernieuwbare hulpbronnen. Waarvan de voorraad (bijna) onuitputtelijk is. Maar ook deze
energiebronnen hebben nadelen.
De ideale energiebron
De ideale energiebron moet betaalbaar, hernieuwbaar, schoon en veilig zijn. En ook betrouwbaar, dat hij
altijd beschikbaar is en niet afhankelijk is van iets. Omdat de ideale energiebron niet bestaat gebruiken
we een mix van energiebronnen.
- Wind is een onuitputtelijke schone energiebron. Bij het maken van windturbines stoot je CO2 uit
en het is duur. Maar als ze staan komen er geen broeikasgassen vrij. Het nadeel is dat het soms
te hard of te zacht waait om energie te produceren, en veel mensen willen geen windturbines in
de buurt van hun huis
- Zonne-energie. Panelen met zonnecellen vangen de energie van de zonnestralen op en zetten
deze om in elektriciteit. Het winnen van zonne-energie is nog best duur en inefficiënt. Moderne
zonnepanelen gebruiken nog geen 20% van het zonlicht dat erop valt.
- Waterkracht is een schone en betrouwbare energiebron. Als er genoeg water in een stuwmeer zit
kun je de energie altijd gebruiken. Een waterkrachtcentrale bouwen is duur, maar als hij staat kan
je goedkoop stroom produceren. De komst van een stuwdam heeft vaak behoorlijke gevolgen
voor omwonenden, natuur en landschap.
- Geothermische energie maakt gebruik van de warmte die in de aarde zit. Zit de warmte diep, dan
is deze vooral bruikbaar als verwarming. Als de warmte dicht onder het aardoppervlak zit kun je
er ook elektriciteit van maken.
- Kernenergie houdt de kern van atomen bij elkaar. Als je de atomen splijt, komt er kernenergie
vrij. Met deze energie kan je stroom produceren die de turbine van een elektriciteitscentrale
aandrijft. Bij de productie van kernenergie komt er weinig CO2 vrij en de grondstof, uranium,
komt op veel plekken voor. Maar het kernafval blijft nog duizenden jaren radioactief. En
ongelukken in kerncentrales kunnen grote gevolgen hebben voor mens en milieu.
Biomassa
Biomassa bestaat uit bvb hout, mest en gft-afval. In biomassa zit energie opgeslagen. Die kun je
gebruiken door de biomassa te verbranden. Biomassa is goedkoop en kan je stoken in kolencentrales.
Maar er komt wel CO2 vrij bij het verbranden en in sommige landen regenwoud wordt gekapt om
biogewassen te verbouwen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellieeeeeee. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.
