Een samenvatting van de historische context "Republiek der Verenigde zeven Nederlanden" voor geschiedenis vwo.
De samenvatting is gebaseerd op de methode Sprekend Verleden maar is bruikbaar voor het examen vwo
* (typ)fouten onder voorbehoud
1. De Christelijke Kerk in West-Europa valt uiteen
De groeiende kritiek leidde ertoe dat er een verschil van mening ontstond tussen de
Rooms-katholieke Kerk en haar critici begin 16e eeuw
Verschil van mening tussen Rooms-katholieke Kerk en haar critici begin 16e eeuw
- Sommige critici vonden dat de Bijbel anders werd uitgelegd door de Kerk dan volgens hen
voor de hand lag en dat de Kerk er gebruiken op nahield die nergens in de Bijbel terug te
vinden waren. Maar de leiding van de katholieke Kerk was het daar niet mee eens.
- Een deel van deze critici wilden alleen de misbruiken zoals de aflaathandel in de katholieke
Kerk afschaffen (bijvoorbeeld Erasmus)
- Ander deel besloot zich van de katholieke Kerk af te scheiden en een nieuwe Kerk te
stichten / bij zo’n nieuwe Kerk aan te sluiten. Zij werden hervormers genoem, hun beweging
de Hervorming / Reformatie.
De nieuwe kerken werden protestants genoemd, de aanhangers protestanten en hun
godsdienstige opvattingen het protestantisme.
→ De bekendste hervormers zijn Luther en Calvijn, hun opvattingen behoren tot het
lutheranisme of het calvinisme.
Kritiekpunten Luther
1) Hij verkondigde dat de machtsafspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de
rooms-katholieke Kerk onterecht waren.
2) Alleen de Bijbel was volgens hem richtinggevend. Hij wilde dat iedereen de Bijbel ging
lezen in de volkstaal. In de katholieke Kerk lazen en verklaarden de priesters de Bijbel voor
mensen.
3) Volgens Luther kwam men niet in de hemel voor goede werken te doen, maar door in God
te geloven. Luther wilde de aflaathandel om zonden af te kopen afschaffen.
4) Luther wilde het pausschap, het celibaat, veel sacramenten, de heiligenverering en de
kloosterorden afschaffen, omdat daarover niets in de Bijbel stond.
Luther vond en zocht steun bij vorsten. Voor vorsten was het lutheranisme om verschillende
redenen aantrekkelijk:
- Zij werden het hoofd van de Kerk
- Zij konden de kloosters sluiten en de bezittingen van de kloosters overnemen
- Volgens het lutheranisme moesten onderdanen de vorst altijd gehoorzamen, ook als de
vorst zich slecht gedroeg.
De belangrijkste protestantse Kerk in Nederland werd de calvinistische Kerk.
Twee belangrijke verschillen tussen opvattingen Calvijn en Luther
1) Bij lutheranen is de vorst het hoofd van de Kerk. Bij de calvinisten bestuurt iedere
‘gemeente’ zichzelf door een raad van gekozen ouderlingen.
2) Anders dan bij lutheranen mochten calvinisten tegen hun vorst in verzet komen, als deze
handelt tegen Gods gebod.
Vrede van Augsburg
Karel ervoer de Vrede van Augsburg als een enorme nederlaag:
- Bij de Vrede van Augsburg in 1555 dwongen de vorsten Karel V de afspraak ‘cuius regio
eius religio’ af. Die afspraak hield in dat de vorst het geloof van zijn onderdanen voortaan
bepaalde.
- Karel V ervoer de Vrede van Augsburg als enorme nederlaag voor zijn politiek omdat het
handhaven van de eenheid onder christenen een van zijn belangrijkste doelen was.
, De Anglicaanse Kerk
Het ontstaan van de Anglicaanse Kerk:
Hendrik VIII van Engeland kreeg van de paus geen toestemming voor een echtscheiding.
Daarom stichtte hij een eigen Kerk en maakte zichzelf hoofd van die Kerk. (1532)
2. De Opstand in de Nederlanden breekt uit
Twee indirecte oorzaken van de opstand
1) De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
Als gevolg van de opbloei van handel en nijverheid was de welvaart onder de burgers sterk
toegenomen. De bourgondische vorsten hadden van deze welvaart geprofiteerd door het
heffen van belastingen in ruil voor privileges aan gewesten.
2) De splitsing van de christelijke Kerk door de Hervorming
Het merendeel van de bevolking in de Nederlanden bleef katholiek. Maar het aantal
protestanten groeide. Aanvankelijk was dat aanhang van Luther, vanaf ± nam ook het aantal
calvinisten sterk toe.
Twee directe oorzaken van de Opstand
1) Karel V en Filips II gaan de protestanten sterk vervolgen
Karel V en Filips II wilde de katholieke kerk handhaven. Daarom vervolgden zij de
protestanten met steeds strengere plakkaten. Veel plaatselijke bestuurders voerden die
plakkaten niet of slechts met grote weerzin uit, omdat zij verdraagzaam waren en vervolging
vanwege godsdienst afkeuren. Bovendien vonden zij de plakkaten een inbreuk op hun
rechten.
2) Karel V en Filips II streven naar centralisatie en ongedaan maken van privileges
De landvoogd(es) en drie raden vormden samen in Brussel een centrale regering voor alle
gewesten. Deze machtsvergroting botste met de opkomst van de burgerij in de steden. De
burgerij wilde vrijheidsrechten behouden en vastleggen.
Reacties van edelen en calvinisten op vervolging protestanten
- april 1566 boden de lagere edelen een Smeekschrift aan met het verzoek de
kettervervolgingen te matigen. Landvoogdes Margaretha van Parma beloofde de plakkaten
minder streng uit te voeren.
- Door gematigde kettervervolgingen durfde calvinisten zich aan openlijke acties te wagen,
zoals het houden van Hagenpreken. In augustus 1566 in Vlaanderen kwam een groepje
openlijk in verzet tegen de katholieke Kerk met een Beeldenstorm. Tijdens de Beeldenstorm
werden dingen uit kerken vernield. De grote meerderheid van de (katholieke) Kerk keek
passief toe.
De Opstand begint
Maatregelen van Filips en Alva als gevolg van de Beeldenstorm
- Filips gaf de adel de schuld van de Beeldenstorm en zond in 1567 de hertog van Alva met
een leger naar de Nederlanden. Margaretha van Parma nam ontslag en Alva werd
landvoogd. Hij ontsloeg Willem van Oranje als stadhouder.
- Alva stelde een centrale rechtbank in, de Raad van Beroerten. Deze raad trad hard op en
had tot taak degenen die zich met de Beeldenstorm en andere opstandige activiteiten
hadden in gelaten, te straffen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jonalubbers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,89. Je zit daarna nergens aan vast.
