Samenvatting Fundamenten van de Psychologie door Teska Heemskerk
Hoofdstuk 1 – Wat is psychologie?
Psychologie is de wetenschap waarbij het gedrag bestudeerd wordt en waarbij
gedragsevidentie gebruikt wordt om de interne processen te begrijpen die aan dat gedrag
ten grondslag liggen. Psychologen proberen het menselijk gedrag te begrijpen.
Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt:
1. Klassieke oudheid;
à Plato: er dient onderscheid gemaakt te worden tussen de ware onzichtbare
wereld van onveranderlijke, ideale vormen en de zichtbare, veranderlijke wereld
rondom ons, die een onvolmaakte afspiegeling is van de ware wereld.
à Aristoteles: hechte meer belang aan observatie, maar ook voor hem kon ware
kennis niet op observatie gebaseerd zijn. Om echte kennis te hebben, diende men
uit te gaan van onwrikbare uitgangspunten. Die werden door de menselijke ziel
intuïtief als zelfevident gezien. Bijv. lucht en vuur gaat omhoog richting de maan en
water gaat naar de aarde, de grond in. Het herkennen hiervan noemt hij
demonstratie.
à De kerk vertaalde de geschriften van Plato en Aristoteles naar de kerkelijke leer.
2. Wetenschappelijke revolutie; de overtuiging dat ware kennis gebaseerd is op
systematische observatie en actief ingrijpen in de wereld.
Factoren die ontstaan bij een wetenschappelijke revolutie:
o Verminderde macht van de rooms-katholieke kerk
o Herwaardering van handel en handenarbeid
o Uitvinding van boekdrukkunst
o De ontdekkingsreizen
o Confrontatie van de westerse wereld met de islamitische en Chinese beschaving
o De oprichting van universiteiten
o Een periode van relatieve welvaart
a. Copernicaanse revolutie, inzicht dat de aarde niet het centrum vormde van
het heelal. Juliaanse kalender werd in 1582 vervangen door nauwkeurigere
gregoriaanse kalender.
o Nicolaus Copernicus (1473-1543): verspreide als eerste handgeschreven tekst
met daarin een hypothese dat de bewegingen in het heelal beter te begrijpen
waren als men uitging van de doelstelling dat niet alle hemellichamen rond de
aarde draaien, maar dat de aarde rond de zon draait.
o Galileo Galilei (1564-1642): publiceerde een boek waarin hij het
copernicaanse model verdedigde en met een reeks van nieuwe observaties
onderbouwde. Observatie werden mogelijk gemaakt door uitvinding van
telescoop.
o Isaac Newton (1643-1727): werkte de inzichten van Galilei uit. Beschreef de
bewegingen van de planeten rond de zon aan de hand van een aantal relatief
eenvoudige wiskundige formules. Wetten van Newton worden beschouwd
als beginpunt van de fysica.
Gaandeweg groeide de overtuiging dat veel kennis niet verloren gegaan was en
herontdekt moest worden, maar nog nooit aangeboord was en dus voor het
Samenvatting Fundamenten van de Psychologie: hoofdstuk 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9 en 10
,Samenvatting Fundamenten van de Psychologie door Teska Heemskerk
eerst te ontdekken viel. Ook werd duidelijk dat nieuwe ontdekkingen niet altijd
volgden uit het passief observeren van fenomenen, maar door actief op de
fenomenen in te grijpen, door te experimenteren en de gevolgen van dergelijke
experimenten te bestuderen.
De nieuwe mannen van de wetenschap bouwden machines, deden onderzoek over
allerhande substanties en levende wezens. à leidde tot ingrijpende maatschappelijke
veranderingen (industriële revolutie en uittocht van platteland naar de stad) en tot een
grotere welvaart van de hele bevolking (plus algemeen verplichte onderwijs)
3. Het ontstaan van twee culturen
Twee culturen:
• Klassieke, humanistische cultuur
• Nieuwe, natuurwetenschappelijke cultuur
Beide culturen hebben weinig contact met elkaar. Ze hebben tegenstrijdige opvattingen
over wat belangrijk is.
4. Menselijk functioneren
o Persoonlijke fout
o Snelheid van informatietransmissie in de zenuwen
o Onderzoek van Von Helmholtz werd door Nederlandse oogarts Franciscus Cornelis
Donders (1818-1889) uitgebreid tot de mens. Hij veronderstelde dat alle mentale
handelingen een zekere verwerkingstijd nodig hadden.
o A-reactie: eenzelfde reactie op steeds dezelfde stimulus
o B-reactie: een reactie waarbij zowel een discriminatie (van de stimulus) als een
keuze (van het antwoord) gemaakt moest worden.
o C-reactie: een reactie waarbij alleen een discriminaties van de stimulus gemaakt
moest worden.
o Mentale chronometrie, een techniek waarbij men de psychologische processen in
informatieverwerking probeert te achterhalen door te kijken naar de tijd die mensen
nodig hebben om allerhande taken uit te voeren.
5. Evolutietheorie
(door Charles Darwin (1809-1882)), levende wezens zijn het resultaat van een
aanpassingsproces aan veranderende omstandigheden.
o Genetische variatie: binnen elke soort bestaan aangeboren individuelen verschillen,
waardoor niet elke eigenschap bij elk lid van de soort in even grote mate aanwezig is.
o Natuurlijke selectie: als eigenschappen goed aansluiten bij de omgeving dan zorgt dat
ervoor dat het individu goed gedijt en veel nakomelingen heeft. Eigenschappen die niet
goed aansluiten bij de omgeving, bedreigen de overlevings- en voorplantingskansen van
het individu.
De omgeving verandert voortdurend en telkens bieden bepaalde eigenschappen meer
voordelen dan andere. Dieren en planten met de goede kenmerken zullen zich meer en
succesvol kunnen voorplanten, terwijl de dieren en planten met slechte kenmerken krijgen
het moelijker om te overleven en zich in de veranderende omgeving voort te planten.
Daarom zullen zij uitsterven. Survival of the fittest: zorgt ervoor dat dieren en planten
continu veranderen onder invloed van de lokale omgeving.
*‘Fit’ staat hier voor best passend en niet voor fit als in gezond.
Peter en Rosemary Grant, hebben gedurende 20 jaar op de Galapagoseilanden een
vinkenpopulatie gevolgd.
Samenvatting Fundamenten van de Psychologie: hoofdstuk 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9 en 10
,Samenvatting Fundamenten van de Psychologie door Teska Heemskerk
Darwin publiceerde in 1859 The Origin of Species. Hij zorgde voor een doorbraak door het
proces van afstemming met verandering zorgvuldig te documenteren en geloofwaardig te
maken. Door de evolutie theorie veranderde de kijk op de mens.
Het ontstaat van de psychologie:
1. Rene Descartes (1596-1650): een van de eersten die het eigen, onafhankelijke denken van de
Griekse filosofen opnieuw op de voorgrond plaatste, hoewel zijn denken sterk beïnvloed
bleef door de gangbare opvattingen.
o Dualisme: verwijst naar de overtuiging dat mensen uit twee onafhankelijke elementen
bestaan: een lichaam (omhulsel en heeft verder geen invloed op de geest) en een geest
(vrije wil en vormt de kern van het menselijke denken).
o Rationalisme: ware kennis is gebaseerd op de rede, die door het toepassen van logica
nieuwe informatie afleidt uit de bestaande.
o Nativisme: verwijst naar de overtuiging dat de mens aangeboren kennis heeft, die het
uitgangspunt vormt van alle andere, afgeleide kennis.
o Laatste overtuiging: was nieuw en hield in dat het universum een machine vormde die
wiskundig beschreven kon worden.
2. John Locke (1632-1704): alle menselijke kennis komt voort uit ervaringen met externe,
voelbare voorwerpen en niet vanuit aangeboren ideeën. Associaties van ideeën, hogere-
ordekennis kwam tot stand door combinaties van eenvoudigere ideeën.
o Als twee dingen tegelijk ervaren worden, dan hebben ze veel kans om mentaal met
elkaar geassocieerd te worden.
3. Wilhelm Wundt (1832-1920): Eerste wetenschapper die zichzelf psycholoog noemde. 1879
richtte hij aan de Universiteit van Leipzig, het eerste psychologisch laboratorium op. 1874
publiceerde hij een boek dat voor het eerst de wetenschappelijke psychologie beschreef.
Hierin definieerde hij de wetenschappelijke psychologie als een alliantie tussen enerzijds de
fysiologie die ons informeert over de levensfenomenen die we met onze zintuigen kunnen
waarnemen, en anderzijds de psychologie waarbij de persoon van binnenuit naar zichzelf
kijkt. introspectie, het kijken naar eigen bewustzijn van binnenuit.
Structuralisme: stroming die op basis van introspectie de structuur van het bewustzijn
probeerde te ontdekken.
Edward Titchener (1867-1927): Lanceerde structuralisme met eigen kijk erop. Elk complex
proces kan gereduceerd worden tot een combinatie van elementaire componenten, die
behoren tot het gebied van de sensaties, de beelden of de gevoelens.
o Sensaties: omvatten visuele ervaringen, geluiden, geuren, smaken en tastgevoelens
o Beelden: ervaringen van voorwerpen die niet werkelijk aanwezig waren, zoals
herinneringen
o Gevoelens: emotionele reacties, zoals liefde, geluk en jaloersheid
Deze elementen werden gecombineerd door een associatieproces tot de normale, bewuste
ervaring.
4. Alfred Binet (1857-1911): ontwikkelde de eerste bruikbare intelligentietest en stond
daarmee aan de basis van de toegepaste psychologie.
Functionalisme: interesseerde zich vooral voor het nut van het bewustzijn. Grote
belangstelling voor individuele verschillen tussen mensen en ook voor de verschillen tussen
mensen en dieren.
Samenvatting Fundamenten van de Psychologie: hoofdstuk 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9 en 10
, Samenvatting Fundamenten van de Psychologie door Teska Heemskerk
William James (1842-1910): mentale processen > stream of consciousness, voortdurend
veranderende stroom van gedachten en gevoelens.
5. John Watson (1878-1958):
o Behaviorisme, psychologische stroming waarin men het standpunt huldigt dat enkel
observeer baar, meetbaar gedrag het onderwerp kan vormen van psychologisch
onderzoek en theorievorming.
o Positivisme, een beweging die ervan uitging dat de natuurwetenschappen de meest
succesvolle manier gebleken waren om de wereld te begrijpen en kennis te genereren.
Drie ideeën:
o Theorie baseren op directe observaties die door anderen herhaald kunnen worden.
Operationele definitie, de concepten definiëren in termen van de gebruikte
meetprocessen en zo concreet mogelijke begrippen.
o Onderscheid maken tussen onafhankelijke en afhankelijke variabelen.
o Behaviorisme wordt dan ook vaak omschreven als een S-R-psychologie: een
stimulus lokt een respons uit.
o Wetenschappelijke theorie bestaat uit het beschrijven van de precieze relatie tussen
de onafhankelijke en de afhankelijke variabelen, het liefst in de vorm van een
wiskundige wet.
6. Burrhus Frederic Skinner (1904-1990): verdedigede een radicale behavioristische visie,
waarin mentale processen niet bestonden. De stimulus lokte automatisch een reactie uit.
7. Sigmund Freud (1856-1939):
o Psychoanalyse: het bewustzijn en het gedrag zijn slecht zeer oppervlakkige fenomenen
en de ware oorsprong van het ontstaan van persoonlijkheidsverschillen en mentale
stoornissen lag bij onbewuste krachten.
o Hermeneutiek, onderzoeksmethode die meer geleek op het begrijpen van het verleden
dan op het onderzoekswerk van een natuurwetenschapper.
8. Wilhelm Dilthey (1833-1911): maakte onderscheid tussen
Natuurwetenschappen, geldende wiskundige wetten op basis van een beperkt aantal
observaties.
Geesteswetenschappen, stelde tot doel de complete rijkdom van een fenomeen te begrijpen
binnen de volledige historische en socioculturele context.
De moderne psychologie:
Cognitieve psychologie, informatie wordt verwerkt in de hersenen en men kan de
mechanismen van de informatieverwerking blootleggen door gebruik te maken van de
natuurwetenschappelijke methode.
Biopsychosociaal model, men kan alleen maar een goed beeld van een fenomeen krijgen, als
men aan alle drie de invloeden aandacht besteed.
Agressie treedt op wanneer een individu aan een andere persoon een onaangename
stimulus toedient met de bedoeling en de verwachting om die persoon tegen de wil van die
persoon in schade toe te brengen.
- Biologische: Eros (levensdrift) is gericht op het levensbehoud, terwijl thanatos
(doodsdrift) gericht is op de destructie en zich zal uiten in agressie en gedragingen als het
afwijzen van plezier. Beide instincten bouwen zich op en moeten ontladen worden.
Agressie is een inherente eigenschap van de menselijke samenleving.
Evident 1, gedeeltelijk genetisch bepaald. 50% van de variabiliteit tussen mensen
verklaard kan worden door erfelijkheid.
Samenvatting Fundamenten van de Psychologie: hoofdstuk 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9 en 10
