Leidraad
- 8 Hoorcolleges, video’s worden op Canvas geplaatst.
- 8 Instructiecolleges voor oefencasussen, op Canvas geplaatst.
- 8 Livesessies; gelegenheid op vragen te stellen en er wordt toelichting gegeven op de
casus vragen.
- 1 Responsiecollege: oefententamen.
Boek:
- Schets van het Nederlandse arbeidsrecht.
- Arbeidswetgeving.
Vak opgedeeld in 4 blokken:
1. Geschiedenis en grondbeginselen arbeidsrecht (kwalificatie arbeidsovereenkomst),
kernleerstukken.
2. Collectief arbeidsrecht Cao, medezeggenschap
3. Op welke manier kan een arbeidsovereenkomst eindigen (ontslagrecht)
4. Wat als je niet meer kunt werken? Sociale zekerheidsrecht.
1
,HC 1 Blok 1: Arbeidsrecht
B – Overzicht cursus
- HC 1: doelen/bronnen/geschiedenis arbeidsrecht
- HC 2/ WC 1-2: kwalificatie en de inhoud van de arbeidsovereenkomst
- HC 3/ WC 3: cao-recht + intro cao-groepsopdracht
- HC 4/ WC 4: stakingsrecht, medezeggenschapsrecht
- HC 5-5/ WC 5-6: ontslagrecht (einde van de arbeidsovereenkomst
- HC 7-8/ WC 7-8: socialezekerheidsrecht (met nadruk op de
werknemersverzekeringen)
- HC 9: gastcollege
- Responsiewerkgroep (behandeling tentamen/vragenuurtje)
- Toetsing: cao-groepspaper (1/3) en schriftelijk tentamen (2/3)
Agenda
- Karakter en doel van het arbeidsrecht
- Nieuwe uitdagingen voor het arbeidsrecht
- Historische ontwikkeling van het arbeidsrecht
C – Arbeidsrecht: een zelfstandig rechtsgebied?
- ‘Toen ik eind 1926 het lectoraat in het arbeidsrecht aanvaardde, moest ik het bestaan
van een dergelijke afzonderlijke leeropdracht nog motiveren, moest ik mijn vak
verdedigen, waar maken, wellicht in zekere zin in ons land nog scheppen.’
- Levenbach–afscheidscollege UvA 1966
- Het bestaansrecht is niet altijd vanzelfsprekend geweest.
Kwantitatief perspectief op het arbeidsrecht
Argument voor Arbeidsrecht als een zelfstandig rechtsgebied. De meeste mensen in hun leven
krijgen te maken met arbeidsrecht.
- Beroepsbevolking: ca. 9 miljoen
- Zelfstandigen: ca. 1.1 miljoen (ca. 780.000 zzp’er, waarvan ca. 125.000
‘schijnzelfstandig?). Als zelfstandige verkoopt je het product van je arbeid.
- Onzelfstandigen: 80/90%: onzelfstandige beroepsbevolking. Onzelfstandig omdat je in
de kern niet zelf bepaalt wat je doet maar dat een leidinggevende dit voor jou doet. Je
werkt onder het gezag van een andere. Het feit dat je kunt werken verhuur je aan je
baas.
- ca. 4,2 miljoen marktsector
- ca. 1,3 miljoen semipublieke sector
- ca. 0,9 miljoen publieke sector
Kwantitatief aspect: omdat zo veel mensen (als onzelfstandigen) te maken krijgen met een
arbeidsovereenkomst is het simpelweg efficiënt om arbeidsrecht te laten bestaan en de
arbeidsovereenkomst apart te reguleren in een wetboek.
Organisatorische inbedding van de arbeidsovereenkomst
Organisatorische inbedding is vaak een kantoor, fabriek etc. Je komt ergens samen op een
plek met je collega’s. Je sluit niet alleen een overeenkomst met de werkgever, je zit in een
gemeenschap. Er is sprake van een open verhouding die je invult aan de hand van jouw
collega’s. Je moet je als werknemer vaak aanpassen aan het team. De persoon zit
onlosmakelijk verbonden aan de arbeid die je aan je werkgever levert. Dit is minder het geval
wanneer je een koop- of huurovereenkomst sluit.
2
,Arbeidsovereenkomst: een bijzondere overeenkomst
- Geregeld in boek 7 BW. Zijn echter nog veel meer bronnen van het Arbeidsrecht.
Arbeidsrecht is begonnen in het overeenkomstenrecht maar is inmiddels veel meer dan
het verlengde ervan.
“In het arbeidsrecht gaat het om het regelen van de verhouding tussen degene die in
afhankelijkheid arbeid verricht en degene die van die arbeid gebruik maakt.”
- Regering in parlementaire stukken wet flexibiliteit en zekerheid 1999
Werknemer biedt zich aan om de werkzaamheden uit te voeren zit een ongelijke
verhouding in de werknemer, werkgever relatie.
‘Dubbele’ afhankelijkheid
- Werknemer is zowel juridisch ongelijk (gezagsverhouding) aan de werkgever, als ook
economisch.
- Hij is immers doorgaans voor zijn levensonderhoud afhankelijk van het hebben van
een baan. De werkgever/ondernemer biedt arbeid aan en heeft ook de middelen
daartoe. Je levert als werknemer vrijwillig een groot deel van je vrijheid in.
- Economische afhankelijkheid speelt nu al in veel mindere mate dan vroeger. Door
sociale zekerheid heb je een vangnet waardoor je niet volledige afhankelijk meer bent
van je familie of de kerk, je wordt nu door allerlei regelingen opgevangen.
als je onder het gezag van iemand werkt heb je eigenlijk altijd de werknemer status.
- Groep die juridisch wel afhankelijk is maar economisch niet: topvoetballers of hoge
directeuren. Het gaat ze niet meer om het geld maar vertrekken toch middels een
vertrekregeling.
Ongelijkheidscompensatie: Waarom in dwingend recht?
Dubbele onafhankelijkheid heeft geleid tot het hoofddoel van het Arbeidsrecht:
ongelijkheidscompensatie. Uitgangspunt in het contractenrecht is autonomie
(contractsvrijheid), dit gaat uit van twee gelijkwaardige partijen. In het arbeidsrecht is er geen
sprake van twee gelijkwaardige partijen. Daarom is in het arbeidsrecht voor het eerst
dwingend recht ontwikkelt.
- Gij kunt zooveel regels van aanvullend recht ten behoeve van arbeiders verzinnen als
gij wilt; het zal u niets baten; de werkgever legt hun een contract voor, waarbij zij van
hunnen rechten afstand doen; wanneer zij hebben geteekend – en zij zullen altijd
teekenen behalve in tijden van werkstaking – dan blijft er van al hunne rechten niets
over. (Wetgever 1907). Werkgever is veel machtiger, met aanvullend recht zal de
werknemer nooit genoeg bescherming krijgen.
Arbeidsovereenkomst fungeert als entreebiljet voor goed beschermde arbeidswereld qua
arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden.
Dwingend recht is ontstaan om te voorkomen dat een werknemer geen enkele
onderhandelingspositie heeft. Arbeidsovereenkomst is vaak 1 of 2 kantjes omdat er veel
dwingend recht op van toepassing is. Staat bijv. in of een cao van toepassing is. Via
vakbonden bestaat er al een goede arbeidsregeling, hier hoef je niet meer over te
onderhandelen.
Bescherming binnen het BW:
- Ontslagbescherming
- Loon bij ziekte, vakantierechten, informatierechten, goed werkgeverschap
Bescherming buiten het BW;
- Bescherming door andere wettelijke regelingen voor werknemers
3
, - Zoals Wet min.loon, Arbeidstijden- en omstandighedenwet, socialezekerheidswetten
(WW, WIA etc)
Collectief arbeidsvoorwaarden regelen
Vakbond(en) & werkgever(sorganisatie) sluiten collectieve arbeidsovereenkomsten voor
sector of onderneming Collectieve arbeidsvoorwaarden overeenkomsten.
- Gestimuleerd via driekwartdwingend recht: wetgever kon niet voor alle bedrijfstakken
algemene regels stellen omdat verschillende sectoren iets heel anders nodig hebben.
Vaak mag je als individuele partij niet afwijken van een bepaalde bepaling, maar wel
als collectieve partijen. Dit stelsel stimuleert de collectieve
arbeidsvoorwaardenvorming.
- Zie bijv. art. 7:668a lid 5/6, art. 7:672 lid 6
Waarom collectief organiseren?
- De gemeenschap tusschen de arbeiders ligt in de noodzakelijkheid om gezamenlijk
voor betere arbeidsvoorwaarden te strijden, de patroons worden tot gemeenschap
gedrongen door hun gezamenlijk verweer tegen den aanval der arbeiders èn door de
economische noodzakelijkheid tot concurrentiebeperking.
- (Paul Scholten 1949)
- Als het collectief arbeidsstelsel in elkaar zakt doordat ze bijv. geen leden meer hebben
dan zullen alle (collectieve) voordelen ook verdwijnen.
- De collectiviteit is opgekomen met de maatschappij, de wetgever heeft hierop
gereageerd.
- In eerste instantie wilden werkgevers niks van vakbonden weten, werkgevers zijn zich
toen ook gaan organiseren Werkgeversorganisaties. Werkgevers staan dan ook
sterker samen, ook is er een bepaalde economische noodzakelijkheid. Voor
werkgevers is het namelijk heel prettig als ze de arbeidsvoorwaarden collectief hebben
bepaald met vertegenwoordigers van werknemersvakbonden.
1. Dit is efficiënt scheelt erg veel transactiekosten. Voor kleine werkgevers is dit
ook voordelig omdat ze geen geld hebben voor een personeelsfunctionaris.
2. Zorgt voor innovatie bij jou en bij je concurrent kan er geen discussie zijn over
arbeidsvoorwaarden.
Arbeidsrecht is ‘functioneel rechtsgebied’
Naast een zelfstandig rechtsgebied is het dus ook een functioneel rechtsgebied. Arbeid tegen
sociaal acceptabele voorwaarden, inkomen is belangrijk. Je blijft dan consumeren en
meedragen aan de economie.
- ‘het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de arbeidsverhouding van de
onzelfstandige beroepsbevolking’
(inclusief het risico op ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid)
(Bakels’Schets,p.1)
- Arbeidsrecht is een zelfstandig rechtsgebied maar blijft toch verbonden aan de
algemene rechtsgebieden. Er zitten publiekrechtelijke elementen in, Awb is van
toepassing, ook civiele rechter is soms belangrijk. Bij het arbeidsrecht is het zo dat er
altijd wel een publiekrechtelijk element invloed uitoefent in het privaatrechtelijke.
- Bronnen: Arbeidsrecht bevat zowel publiek- als privaatrechtelijke
onderdelen/elementen – verspreid over verschillende wetten en vindplaatsen. Cao is in
de rechtspraktijk de belangrijkste rechtsbron.
-
4
