WEEK 1
Vraag 1 – Casus Meijer-Berends
De heer en mevrouw Meijer wonen al veertig jaar in een vierkamer hoekappartement in een
appartementencomplex in Tulpendam, dat zij huren van woningbouwvereniging Woonzorg.
In het complex zijn zowel huurwoningen als koopwoningen aanwezig. Tot voor kort
woonden er in het appartementencomplex alleen rustige en over het algemeen al op leeftijd
gekomen mensen. Een jaar geleden is dit veranderd. Nadat de bovenburen hun appartement
hebben verruild voor een aanleunwoning, heeft de familie Berends haar intrek genomen in
het appartement op de derde etage. Ook deze familie huurt haar appartement bij
Woonzorg. De twee zonen van 18 en 20 jaar, draaien de hele dag keiharde heavy metal
muziek en blowen ook veelvuldig. Moeder Berends heeft de huurovereenkomst getekend.
Meneer Meijer heeft al ontelbare keren gevraagd of het niet wat zachter kan, vooral ’s
avonds laat. In het begin werkte dat, maar sinds een paar maanden is de relatie tussen de
Meijers en de familie Berends ernstig verstoord; de jongens Berends trekken zich nergens
meer wat van aan. Als Meijer ’s avonds thuiskomt van de biljartclub, stoot hij nog wel eens
met de achterkant van zijn keu tegen het betonnen plafond van zijn hobbykamer om hen tot
rust te manen. Meestal heeft dit een averechts effect en wordt hij getrakteerd op extra
decibellen. Om het echtpaar Meijer te pesten drukken de jongens Berends elke keer bij het
naar boven of beneden gaan – ongeacht het tijdstip – op de bel van het echtpaar. Ook de
andere bewoners van het complex hebben last van het geluid, maar die zijn zodanig
geïntimideerd door de familie Berends dat zij er niets van durven te zeggen.
Op een dag ontdekt Meijer dat de jongens Berends een gat in hun vloer en zijn plafond
hebben geboord en daar smeulende sigarettenpeuken door gooien. Ook ruikt hij nu constant
de wietlucht. Meijer heeft woningbouwvereniging Woonzorg meteen hiervan op de hoogte
gesteld. De jongens Berends weigeren een medewerker van Woonzorg, die polshoogte komt
nemen, de toegang. Ze zeggen dat de gaten zijn ontstaan door het bonken met de keu tegen
het plafond door Meijer.
De familie Meijer klaagt bij de burgemeester over de overlast, zoals de intimidatie en het gat
dat in het plafond is geboord. Welke juridische mogelijkheden heeft de gemeente om op te
treden tegen het overlast gevende gedrag van de familie Berends?
Bespreek ten minste drie mogelijk instrumenten en geef aan welke u in dit geval het meest
geschikt vindt. Betrek tevens de uitspraak van de Afdeling van 6 juni 2018
(ECLI:NL:RVS:2018:1836) in uw antwoord en de uitspraak van Rb Midden-Nederland, 26 juni
2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:2376.
Het gaat in deze casus over overlast dat wordt veroorzaakt in een woning.
1. In art. 174a Gemw staat dat een burgemeester een woning kan sluiten wanneer door
gedragingen in de woning of de openbare orde rond de woning wordt verstoord. In
de zaak van de Raad van State van 6 juni 2018 is er ook een woning gesloten omdat
de openbare orde was verstoord door een brand. Hier is het echter niet het geval dat
er sprake is van zo een ernstige situatie, maar de openbare orde is wel verstoord.
Niet van toepassing, want er moet ook sprake zijn van een inbreuk op de veiligheid
en de gezondheid (zie hieronder de uitleg). Je kan het wel beredeneren, maar dan
wel met
, 2. Er kan een last onder dwangsom/last onder bestuursdwang worden opgelegd met
gedragsaanwijzingen op grond van art. 151d Gemw, zoals ook het geval was in het
arrest van 26 juni 2020. Daar ging het ook over geluidsoverlast. De gemeente had
hier gebruiksaanwijzingen opgelegd om de overlast te beperken op last van een
dwangsom als hier niet aan werd voldaan. Dit is een optie (zie hieronder de uitleg).
3. In art. 13b Opiumwet staat dat de burgemeester bevoegd is om een last onder
bestuursdwang op te leggen wanneer er sprake is van drugs. Dit kan wel toegepast
worden, maar er is geen sprake van een handelshoeveelheid in drugs. Dus eigenlijk
ook niet.
174a geeft het recht om woningen te sluiten. Maar de Tweede Kamer had daar grote moeite
mee, omdat die verordening een ruime bevoegdheid geeft. De burgemeester mag zomaar
woningen sluiten als er strijd is met de openbare orde. Hij moet dus alleen zo worden
geïnterpreteerd als er niet alleen sprake moet zijn van een inbreuk op de openbare orde,
maar ook die een inbreuk vormt van EN de veiligheid EN de gezondheid. De minister heeft
het zwart op wit gezet in een circulaire (brief). Die werd gestuurd naar iedereen en zo wist
iedereen dat de bepaling zo uitgelegd moest worden. Toen is de Eerste Kamer daarmee
akkoord gegaan. De bewijseisen liggen heel hoog. Je kunt het niet makkelijk aantasten.
Voordat de rechter toelaat dat een burgemeester een gezin op straat zet, moet hij er zeker
van zijn dat er sprake is van overlast.
Later is de Opiumwet aangepast, met art. 13b. De burgemeester kan op grond van de
Opiumwet een drugspand sluiten. Dit had te maken met een andere reden. 174a was
moeilijk toe te passen, maar ook in de praktijk was het lastig om overlast te bewijzen.
Omwonenden wilden niet dat hun naam bekend werd dat zij overlast deden van
drugsoverlast. De wet werd zo aangepast dat een woning ook al gesloten kon worden als
alleen vast staat dat sprake is van de aanwezigheid van een handelshoeveelheid van drugs.
Er hoeft dan niet bewezen te worden dat er ook overlast is.
In de overzichtsuitspraak ging het over een meisje dat allergie had. Een beetje stof in de
woning werd ze ziek. Met een aantal aanpassingen was de woning geschikt. Deze mevrouw
zou het huis uit gezet worden omdat er drugs in haar huis waren. In dit geval kostte het
gezin zo veel geld om een nieuwe woning te vinden, die zo veel tijd zou kosten, ging het te
ver. Dus in deze situatie werden de mensen niet op straat gezet.
Art. 151d: relatief nieuwe wet. De gedragsaanwijzing: niet de burgemeester maar de rechter
mag een ESBO opleggen. Dat is een maatregel tegen asociaal gedrag. Dat kan van alles zijn.
Dat was in Engeland. Vos kwam terug naar Nederland en toen hadden we alleen 174a. Die
kon je niet snel toepassen. Dus hij wilde ook dat de burgemeester hetzelfde kon doen als in
Engeland. Dan kan je meer ingrijpen en veel doelgerichter. Hij sprak met Klaas Dijkhof.
Dijkhof vond het een goede suggestie en had er een wet van gemaakt. Dat heeft het
staatsblad gehaald en is art. 151d geworden, die de mogelijkheid geeft aan de burgemeester
om specifieke gedragsaanwijzingen te geven. Het is noodzakelijk dat eerst de
gemeenteraad een verordening maakt! Als de gemeente dat niet doet, kan de
burgemeester niks. Dat heeft te maken met democratie. Eerst de meerderheid van de
gemeenteraad moet het nuttig vinden dat de burgemeester de bevoegdheid krijgt. Het is
een vorm van bestuursdwang. De gemeenteraad stelt een verordening vast. Daarin staat dat
,het verboden is overlast te veroorzaken. Die verordening kan de burgemeester door middel
van bestuursdwang handhaven.
Vraag 2 – De hoarder
Annie van der Graaf houdt er van om rommelmarkten af te struinen op zoek naar allerhande
curiosa. Afscheid nemen van spullen kan ze niet. Het gevolg daarvan is dat haar woonruimte
nog nauwelijks leefbaar valt te noemen. Het bed is alleen nog bereikbaar door een smal
gangetje tussen stapels stripboeken en postzegelalbums. De woonkamer is gevuld met
kratten vol sleutelhangers, porseleinen kopjes, oude munten en kasteelromans. De deur
naar het binnenplaatsje met branduitgang is niet meer toegankelijk vanwege een
eikenhouten kast die in de weg staat. Het slecht geïsoleerde huis verwarmt ze regelmatig bij
met elektrische kacheltjes die ze ergens op de kop heeft getikt, maar die al lang niet meer
voldoen aan de veiligheidsnormen zoals we die nu kennen. Bezorgde omwonenden hebben
verschillende keren bij de gemeente melding gemaakt van de brandgevaarlijke situatie.
Stel: u loopt stage bij de desbetreffende gemeente en krijgt als opdracht in kaart te brengen
de juridische mogelijkheden van het gemeentebestuur om hier wat aan te doen. Wat zou u
in de gevraagde notitie opschrijven? Zoek zelf via www.rechtspraak.nl naar een vergelijkbare
en toepasselijke uitspraak om uw notitie te onderbouwen.
Hier is sprake van iemand met een verzamelstoornis, dus een hoarder. Dit is een stoornis die
is opgenomen in de DSM-5 lijst. De behandeling van zo een stoornis is niet eenvoudig, omdat
de meeste verzamelaars alle hulp van de hand wijzen. Cognitieve gedragstherapie gericht op
de stoornis kan helpen. In dit geval zal Annie dan leren om goed na te denken over haar
bezittingen. In de rechtspraak zijn echter andere oplossingen te vinden. Op grond van een
uitspraak van 2 mei 2014 van de rechtbank Rotterdam, is een woning gesloten omdat daar
ook sprake was van een hoarder. Zelf denk ik niet of dit de beste oplossing is. Deze mensen
hebben namelijk echt een stoornis. En net zoals bij andere stoornissen moeten die gewoon
behandeld worden met therapieën.
Sluiting is een vergaande maatregel. Dreiging met bestuursdwang is beter mogelijk. Die
kacheltjes moeten weg. Zo niet, dan halen ze ze weg. Eventueel onder last van een
dwangsom. Dat zijn de manieren om in te grijpen. Het gemeentebestuur moet ook een
welzijnsmedewerker op zo iemand afsturen. Vaak is hier ook psychische problematiek. Bij de
woningwet gaat het om de bewoonbaarheid van huizen. Als huizen onbewoonbaar worden
gemaakt dan creëert het overlast en is de sluiting van een woning ook een mogelijkheid.
Als niemand er last van ondervindt, is 151d geen geschikt instrument. De woningwet dan
wel, omdat de persoon die er woont er wel last van heeft. En de veiligheid, etc. Het gaat dan
om de leefbaarheid en de veiligheid van de woning zelf. Die moet in het geding zijn voor de
woningwet.
Vraag 3 – Nabuurschap en nabuurhaat
a. Vols noemt in het artikel ‘Over nabuurschap en nabuurhaat in het recht’ drie
argumenten vóór het standpunt dat de overheid een rol zou moeten hebben bij de
aanpak van woonoverlast en burenhinder. Welke drie argumenten noemt hij?
, 1. Een ruzie tussen buren is in eerste instantie een privaat probleem, maar de reeds
bestaande oplossingen zijn niet altijd geschikt om dit soort ruzies op te lossen. Soms
moet de overheid dus ingrijpen.
2. Wanneer een ruzie tussen buren extreem uit de hand loopt, kan het gebeuren dat
het niet meer alleen tussen gesloten deuren plaatsvindt. Het kan ook zo zijn dat
andere burgen last ervan krijgen en dat de buurt als geheel betrokken wordt en dat
er uiteindelijk een geschil ontstaat. Dan wordt het iets waar de overheid kan
ingrijpen.
3. Er zijn ook Europese positieve verplichtingen waardoor de overheid in zou moeten
grijpen om de burgers te beschermen, in het specifiek bij art. 2 en 8 EVRM. Wanneer
de overlast de rechten van de slachtoffers ernstig beperkt, moet de overheid
ingrijpen.
b. Vols stelt vervolgens dat bij het tegengaan van woonoverlast het vrijheidsbeginsel en
het tijdigheidsbeginsel op gespannen voet staan met elkaar. Leg uit wat hij hiermee
bedoelt.
Het vrijheidsbeginsel beschermt de autonomie van de burger. De overheid mag niet zomaar
ingrijpen. Het tijdigheidsbeginsel legt juist de nadruk op het feit dat de overheid wel tijdig
moet ingrijpen. Er bestaat dus maar een klein grijs gebied waarin de overheid niet te snel
ingrijpt waardoor er een inbreuk op het vrijheidsbeginsel wordt gemaakt en niet te laat
zodat er een inbreuk wordt gemaakt op het tijdigheidsbeginsel. Het is lastig om deze grens
te bepalen.
c. Hoe scoren de onderstaande instrumenten op de glijdende schaal van vrijheid-tijdigheid?
Leg uit waarom.
(1) Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Rotterdamwet)
Deze wet is ingesteld om te voorkomen dat bepaalde mensen in een bepaald gebied komen
te wonen. Er wordt dus al preventief ingegrepen voordat er de mogelijkheid is om overlast
te veroorzaken. Tijdigheid staat hier voorop en vrijheid komt als tweede.
(2) Artikel 174a Gemeentewet (Wet Victoria)
Het gaat hier om ernstige gedragingen die zorgen voor een bedreiging van veiligheid en
gezondheid. Dit is een hoge drempel waardoor de vrijheid hoog staat. De tijdigheid staat
laag.
(3) Artikel 151d Gemeentewet (Wet aanpak woonoverlast)
De rechten staan gelijk aan elkaar. Er worden gedragswijzigingen opgelegd samen met een
dwangsom. Er wordt tijdig ingegrepen, maar er worden niet direct maatregelen getroffen die
iemand in zijn vrijheid beperken.
Art 13b Opiumwet: vrijheid grote inperking van je vrijheid.
Vraag 4
Burgemeesters sluiten tegenwoordig op grote schaal drugspanden.
