Week 1: Beck – Hoofdstuk 2: Overzicht van de behandeling
Het ontwikkelen van de therapeutische samenwerkingsrelatie
Belangrijk vanaf eerste gesprek vertrouwen van patiënten te winnen en goede verstandhouding op
te bouwen. Onderzoek: positieve samenwerkingsrelatie gecorreleerd met positieve
behandelingsresultaten.
Bereiken met volgende:
Laten zien dat je over goede counselingvaardigheden en goed inzicht beschikt
o Voortdurend laten zien dat je betrokken bent en patiënt wilt begrijpen d.m.v.
Uitspraken die van empathie getuigen, door woordkeuze en manier waarop je iets
zegt, gezichtsuitdrukking en lichaamstaal streven aardig persoon te zijn.
o Goed overdachte vragen, overwegingen en uitspraken patiënt voelt zich bevestigd
en begrepen.
o Boodschappen (alleen als je ze oprecht meent)
Ik geef om je en waardeer je.
Ik wil begrijpen wat je doormaakt en je helpen.
Ik heb er vertrouwen in dat we goed kunnen samenwerken en dat CGT helpt.
Ik kan je problemen aan, ook al zijn ze jou te veel.
Ik heb andere patiënten met vergelijkbare problemen geholpen.
o D.m.v. Therapeutische relatie depressieve patiënten op indirecte wijze helpen.
Ze krijgen het gevoel sympathiek te zijn als je je warm, vriendelijk en
belangstellend gedraagt.
Ze voelen zich minder alleen als je samenwerkingsproces beschrijft waarbij je
samen probeert problemen op te lossen en doelen te realiseren.
Ze worden optimistischer als je laat blijken dat je realistische hoop hebt dat
behandeling zal helpen.
Ze krijgen gevoel dat ze doeltreffend te werk gaan als je laat inzien hoeveel
ze bijdragen door problemen op te lossen, huiswerk te maken en andere
nuttige dingen te doen.
o Bekende misvatting CGT: koude, mechanische manier toegepast niet juist, van
groot belang om goede therapeutische samenwerkingsrelatie te ontwikkelen.
Patiënt informeren over conceptualisatie en behandelplan
o Telkens vertellen over conceptualisatie, jouw idee van wat er aan de hand is en
vragen of dit aannemelijk klinkt.
o Feedback ontlokken bij patiënt sterkere samenwerkingsrelatie en mogelijk om
problematiek beter te conceptualiseren en effectieve behandeling in te zetten.
Gezamenlijk beslissingen nemen
o Je begeleidt niet alleen tijdens sessie, maar probeert ook actief participatie patiënt te
stimuleren.
o Helpen problemen waar ze hulp bij nodig hebben, op volgorde van belangrijkheid te
zetten.
o Beschrijven redenen voor interventies en proberen instemming te verkrijgen.
o Zelfhulpactiviteiten voorstellen die ze thuis kunnen uitproberen hoe reageren ze
hier op?
Vragen om feedback
o Gedurende sessie voortdurend alert op emotionele reacties patiënten,
gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal, woordkeuze en manier waarop ze iets zeggen.
Als patiënt overstuur raakt, ga je daarop in.
o Patiënt kan zich negatief uiten over zichzelf, therapeutisch proces of jou
aanmoeidgen feedback te geven, probleem te conceptualiseren en strategie te
plannen om het op te lossen.
1
, o Als het niet lukt negatieve feedback patiënt te identificeren en aan te pakken,
verklein je de kans dat ze hun problemen oplossen en zich beter gaan voelen
komen misschien niet terug.
o Zelfs als samenwerkingsrelatie goed is, vraag je aan eind sessies toch om feedback
samenwerkingsrelatie aanzienlijk sterker maken.
o Patiënten hebben vaak gevoel gezien en gerespecteerd te worden als ze merken dat
je oprecht belangstelling voor hen hebt.
Variëren in aanpak
o Meeste patiënten reageren positief als je warm, empathisch en belangstellend bent.
Enkele patiënt reageert negatief overdreven zorgzaam/te soft let op
emotionele reacties tijdens sessies en stel vragen over mogelijke problemen zodat je
je aanpak kan aanpassen en patiënt op gemak kan stellen.
Patiënten helpen bij oplossing van problemen en verlichten van leed
o Een van beste manieren om samenwerkingsrelatie te versterken is je te gedragen als
effectieve en competente cognitieve gedragstherapeut therapeutische
samenwerkingsrelatie versterkt als symptomen verlicht worden.
o Therapeutische samenwerkingsrelatie gebruiken om aan te tonen dat
kernovertuigingen niet juist zijn.
Goede relatie geen tijd verspillen en zoveel mogelijk tijd aan helpen
oplossen problemen waar patiënt komende week voor komt te taan.
Sommige patiënten (ps’en) behoefte aan grotere nadruk op therapeutische
samenwerkingsrelatie en strategieën om goede samenwerkingsrelatie tot
stand te brengen.
Het plannen van de behandeling en het structureren van de sessies
Belangrijk doel behandeling: therapeutisch proces inzichtelijk maken voor jou en patiënt.
Zo efficiënt mogelijk werken leed snel verlichten.
Standardformat maakt realiseren doelen makkelijker maar behandeling mag niet mechanisch
of onpersoonlijk worden.
Patiënt meer op gemak als ze weten wat ze kunnen verwachten, begrijpen wat je van hen
vraagt, gevoel hebben dat jullie een team vormen en ze een concreet beeld hebben van
verloop van therapie (zowel binnen sessie als over geheel behandeling).
Optimaal inzicht als je algemene structuur sessies beschrijft en vervolgens ook die structuur
aanhoudt (blijf flexibel!).
Dossier doornemen voor sessie, kijk naar doelen behandeling en therapieaantekeningen en
huisopdrachten voorgaande sessie(s). Je hebt al globaal idee over hoe je sessie wilt inrichten.
Overkoepelende therapeutische doel: verbetering stemming patiënt tijdens sessie en
formuleren plan zodat patiënt zich beter gaat voelen en week erna functioneler gedrag
vertoont.
Precieze inhoud sessie bepaald door symptomen patiënt, jouw conceptualisatie, sterkte
therapeutische samenwerkingsrelatie, stadium behandeling en, in het bijzonder, problemen
die patiënten zelf op agenda zet.
Doelen sessie
Eerste deel: opnieuw bevestigen therapeutische samenwerkingsrelatie en gegevens
verzamelen zodat jullie samen agenda kunnen samenstellen.
Tweede deel: problemen die op agenda staan bespreken leren relevante cognitieve,
gedrags-, probleemoplossings- en andere vaardigheden van patiënt.
2
, o Voortdurend waarde van cognitieve model onderstrepen, patiënt helpen bij
onderzoeken van/reageren op automatische gedachten, oplossen van problemen en
hem/haar vragen om nieuw verworven inzichten te verwoorden.
o Gesprekken/interventies vloeien uit in huiswerkopdrachten patiënt wordt
gewezen op nieuwe, realistischer denkwijze m.b.t. Probleem en toepassing
oplossingen gedurende week erna. Terugkerende opdracht is gedurende week
disfunctionele denkpatronen blijven onderzoeken wanneer je merkt dat stemming
verslechtert en je je op ene disfunctionele wijze gedraagt en/of je aanzienlijke
lichamelijke opwinding ervaart.
Laatste deel: vragen naar belangrijkste punten van sessie, zorgen dat deze worden
genoteerd, huiswerkopdrachten nog eens doornemen (en zo nodig aanpassen) en vragen
feedback te geven over de sessie.
Goed structureren van sessies soms patiënten vriendelijk onderbreken.
Het identificeren van en reageren op disfunctionele cognities
Belangrijk onderdeel bijna elke therapiesessie: patiënt helpen om te gaan met onjuiste en nutteloze
ideeën automatische gedachten, beelden (mentale plaatjes) en/of onderliggende overtuigingen.
Basis vraag wanneer patiënt vertelt over nare situatie/emotie of disfunctioneel gedrag: wat
gaat er op dit moment door je heen?
Help patiënt denkwijzen op 2 manieren te onderzoeken:
1. Starten van proces van geleide ontdekking om te helpen een realistischer perspectief te
ontwikkelen.
Vaststellen welke cognitie(s) patiënt meeste dwarszit(ten) en vragen stellen om helpen
afstand te nemen (gedachten als ideeën gaan zien, niet noodzakelijkerwijs als waarheid), om
juistheid en nut cognities te onderzoeken en/of angsten te ontdoen van rampdenken.
o Op grond waarvan zou die gedachte waar zijn? Welke tegenargumenten heb je?
o Hoe kun je de situatie ook interpreteren?
o Wat zou het slechtste zijn wat er zou kunnen gebeuren? En hoe zou je daarmee om
kunnen gaan? Wat is het beste wat er zou kunnen gebeuren? Wat is de meest
realistische uitkomst van deze situatie?
o Wat is het gevolg als je die automatische gedachte zou geloven? En wat zou het
gevolg zijn als je daar anders over zou denken?
o Als je vriend(in) of een familielid zich in die situatie zou bevinden en dezelfde
automatische gedachte zou hebben, welk advies zou je hem/haar dan geven?
o Wat zou jij doen?
Bij veel patiënten meer therapeutische inspanning nodig voordat ze bereid zijn om er
gedragsconnecties aan te verbinden.
o Blijven twijfelen patiënt vragen samen te vatten wat we besproken hebben en op
basis daarvan een coping-kaart maken.
2. Als dat mogelijk is samen gedragsexperimenten bedenken om voorspellingen patiënt te
toetsen.
Experimenten ontwerpen die patiënt tijdens therapiesessie kunnen uitvoeren (en ook tussen
sessies door).
Denkwijze veranderen waarschijnlijk ingrijpender als cognitie geschikt is voor
gedragstoets.
Geschikte cognities zijn gewoonlijk verbonden met negatieve voorspellingen van patiënten.
Behandeling
Begin behandeling richt je je op gedachten die met specifieke situaties samenhangen die
meestal wel vatbaar zijn voor verandering.
3
, Midden therapie: doorgaan met werken aan dit soort automatische gedachten maar ook
richten op verandering van meer gegeneraliseerde cognities (onderliggende aannamen en
kernovertuigingen van patiënten).
Behandeling gaat ideaal door tot stoornis in remissie is en patiënt benodigde vaardigheden
heeft geleerd om niet terug te vallen.
Het benadrukken van positieve aspecten
Meeste patiënten (vooral depressieve) neiging om op negatieve aspecten te focussen geen oog
meer voor positieve ervaringen of deze bagatelliseren. Moeilijk positieve aspecten verwerken
verwrongen beeld van realiteit ontwikkeld.
Blijf patiënt voortdurend op positieve aspecten wijzen.
Tijdens onderzoek expliciet vragen naar sterke kanten patiënt.
Vanaf eerste sessie positieve elementen over voorgaande week naar boven halen.
Sessies richten op positieve waarmee je patiënt helpt week als positief te ervaren.
Therapeutische samenwerkingsrelatie gebruiken om aan te tonen dat je patiënt als
waardevol persoon beschouwt.
Vragen om ervaringen en gegevens die negatieve automatische gedachten en overtuigingen
ontkrachten.
Wijzen op positieve aspecten die je in verhaal ziet en vragen wat deze over patiënt zeggen.
Let op voorbeelden van positief coping-gedrag waar patiënt gedurende sessie naar verwijst
en benoem deze.
Samen bedenken van huiswerkopdrachten om patiënt te stimuleren plezierige en voldoening
schenkende ervaringen te hebben.
Kuyken et al. (2009) – methoden om sterke kanten patiënt te conceptualiseren en veerkracht
te bevorderen.
Het stimuleren van cognitieve en gedragsverandering in de periode tussen de sessies
(huiswerk)
Een van doelen behandeling: patiënt voelt zich tegen einde sessie beter en kan goede week
tegemoet zien.
Patiënt helpen bij onderzoeken van/reageren op automatische gedachten die ze mogelijk
tussen sessies door krijgen.
Patiënt helpen bij bedenken van oplossingen voor problemen die hij/zij gedurende week
kan toepassen.
Patiënt nieuwe vaardigheden leren die hij/zij gedurende week kan toepassen.
Patiënten zijn geneigd veel te vergeten van wat besproken is tijdens therapiesessies alles waarvan
je vindt dat ze het moeten onthouden, vastleggen zodat ze er thuis nog eens op na kunnen slaan.
Zelfhulpopdrachten in therapienotitieboek noteren (kopiëren en bij eigen aantekeningen stoppen).
Huiswerk
Gedragsveranderingen als resultaat van oplossen problemen en/of vaardigheidstraining
tijdens de sessies.
Identificeren van automatische gedachten en overtuigingen als patiënten merken dat er een
disfunctionele verandering plaatsvindt in hun affect, gedrag of lichamelijke toestand, waarna
ze hun cognities onderzoeken door middel van socratische dialogen, gedragsexperimenten
en/of het lezen van therapeutische aantekeningen die over die cognities gaan.
Belangrijk huiswerkopdrachten heel zorgvuldig te plannen, ze samen te stellen op basis van
conceptualisatie van wat meeste helpt en om instemming van patiënt te krijgen. Ook belangrijk week
erna huiswerk door te nemen.
4
