OWE 3 Verpleegtechnische vaardigheden
Week 1
Een goede voedingstoestand is van essentieel belang voor leven en bewegen. Deze
week komen vaardigheden aan de orde die je als verpleegkundige nodig hebt om
cliënten adequaat te ondersteunen wanneer zij zelf niet meer in staat zijn voor een
goede voedingstoestand te zorgen. Bewezen is dat cliënten in een slechte
voedingstoestand niet alleen langzamer genezen maar bovendien eerder
complicaties, zoals decubitus, kunnen krijgen. Het goed en adequaat verzamelen van
gegevens over de voedingstoestand vraagt de nodige expertise van de
verpleegkundige. Nog steeds wordt slechts de helft van de ondervoede patiënten
als ondervoed herkend en wordt de andere helft dus niet behandeld, met alle
gevolgen van dien. Om dit probleem meer onder de aandacht te brengen en de
standaardiseren is een richtlijn ondervoeding opgesteld.
Behalve het bepalen van de voedingstoestand leer je deze week vaardigheden die
nodig zijn om cliënten te ondersteunen bij het zorgen voor een goede
voedingstoestand. Dit kan zijn in de vorm van het ondersteunen of stimuleren van
een individuele cliënt bij het eten. Maar ook wanneer een cliënt (tijdelijk) niet meer
via de normale manier kan eten, dan zul je de cliënt op een andere wijze moeten
ondersteunen om toch te zorgen dat hij in een goede voedingstoestand blijft. Zo kun
je bijvoorbeeld de opdracht krijgen een neus-maagsonde bij een cliënt in te brengen
omdat hij sondevoeding nodig heeft. Op welke manier je een cliënt echter ook
ondersteunt, realiseer je altijd de sociale functie die voeding voor mensen heeft. Dit
geldt ook voor mensen die sondevoeding krijgen! Zorg daarbij steeds met aandacht
voor een prettige omgeving. Het inbrengen van een neus/maagsonde en het geven
van sondevoeding zijn risicovolle handelingen. Dit staat beschreven in de Wet op de
Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Het inbrengen van de sonde
gebeurt door de verpleegkundige op voorschrift van de arts.
NEUS-MAAGSONDE
De neus-maagsonde is een sonde die via de neus wordt ingebracht in de maag. De sonde wordt
ingebracht om bijv. sondevoeding toe te dienen of de maag te hevelen.
Een andere manier om sondevoeding te geven is via de PEG-sonde. Een PEG-sonde wordt
aangelegd als de verwachting bestaat dat de zorgvrager langer dan zes weken sondevoeding
nodig heeft.
Indicaties neus-maagsonde
Er zijn verschillende redenen om neus-maagsonde in te brengen:
- Toedienen van sondevoeding;
- Hevelen van de maag ter ontlasting van het spijsverteringskanaal na een operatie of ileus
(darmafsluiting);
- Hevelen van de maag bij een maagbloeding;
- Spoelen van de maag na een overdosis of verkeerde inname van medicatie of toxische
stoffen;
- Opzuigen van maaginhoud voor onderzoek.
Daarnaast zijn er contra-indicaties voor het plaatsen van een neus-maagsonde:
- In- en uitwendige vergroeiingen van de keelholte, slokdarm, maag of omliggende
organen;
1
, - Tumoren in de keelholte, slokdarm, maag of omliggende organen;
- Na een operatie aan de slokdarm, maag of hoofd/hals;
- Ernstige stollingsstoornissen
Materialen
Neus-maagsondes zijn flexibele slangen. Aan de mondzijde zit een aansluitmogelijkheid voor een
toedieningssysteem. Aan de uitstroomzijde in de maag bevinden zich een of meerdere
uitstroomopeningen.
Op de sonde zijn markeringen aangebracht ter oriëntatie bij het inbrengen. De meeste neus-
maagsondes hebben een voerdraad of verzwaarde tip aan de uitstroomzijde om het inbrengen te
vergemakkelijken.
Sondevoeding is voeding die via een buigzame slang (sonde) wordt toegediend. Er zijn
verschillende soorten sondevoeding, zoals standaardvoeding, eiwit verrijkte voeding,
energieverrijkte voeding en hypoallergene voeding.
Eigenschappen
Materiaal
Een sonde is gemaakt van siliconen, Poly-Urethaan (PUR) of polyvinylchloride (PVC)
Een PVC-sonde is soepel en geschikt voor eenmalig of kortdurend gebruik
Een PUR-sonde is soepel, glad en sterk en wordt over het algemeen met een voetdraad
ingebracht
Een siliconensonde is van zwak materiaal en moet altijd met een voetdraad worden
ingebracht
Lengte
Een neus-maagsonde voor een volwassene is over het algemeen 110 cm lang
Dikte
De externe diameter of de dikte van de sonde wordt uitgedrukt in charrière (1 Ch = 0,3
mm). Dikkere sondes zijn gemakkelijker in te brengen, maar geven sneller irritatie in de
neus, keelholte en slokdarm. Bij volwassenen wordt over het algemeen gebruikgemaakt
van sondes met een Ch 8, 10, 12 of 14. Bij kleine kinderen wordt ook de Ch 6 gebruikt.
Uitstroomopeningen
De meeste neus-maagsondes hebben aan het einde van de sonde een uitstroomopening
en twee zijopeningen. Dit garandeert een goede doorstroming van de sondevoeding. Ook
zorgen de openingen ervoor dat de sonde zich niet kan vastzuigen aan de maagwand,
zodat op een veilige manier retentie kan worden bepaald. Bij retentie bepalen kijk je
hoeveel maaginhoud er in de maag aanwezig is. Dit kan van belang zijn als er sprake is
van passage stoornissen. Mogelijk moet dan de hoeveelheid of frequentie van de
sondevoeding worden aangepast.
2
,Aansluitmogelijkheden
In 2015 is een internationale standaard ontwikkeld voor voedingssystemen; het
ENFIit-systeem.
Voorbereiden inbrengen van een neus-maagsonde
Het inbrengen van de neus-maagsonde kan door een verpleegkundige worden uitgevoerd.
Het inbrengen van de sonde en controle van de ligging van de sonde vraagt zorgvuldigheid. Er
bestaat een kans dat de sonde via de luchtwegen in de longen wordt geplaatst of door beweging
of hoesten in de longen terechtkomt. Als de sonde in de longen komt kan er voeding in de longen
terechtkomen, wat een luchtwegontsteking kan veroorzaken.
Voordat je de neus-maagsonde inbrengt, moet je de volgende handelingen verrichten;
Ga na of de zorgvrager bekend is met in- of uitwendige vergroeiingen, tumoren of letsel
in de keelholte, slokdarm of maag;
Leg de materialen klaar volgens protocol;
Bepaal de juiste lengte van het in te brengen deel van de sonde;
Controleer de neusgaten op doorgankelijkheid;
Bereid de zorgvrager die bij bewustzijn is voor: vertel dat wordt verwacht dat hij of zij
slikbewegingen moet maken, zodat de sonde bij elke slikbeweging een stukje opschuift;
Vraag de zorgvrager, indien van toepassing, het kunstgebit uit te doen
Bepalen van de juiste lengte
Voorkeursmethode: Neem het uiteinde van de sonde en meet de lengte vanaf het puntje van de
neuspunt via de oorlel naar het uiteinde van het borstbeen (NEX = norse-earlobe-xyphoid). Tel
10 cm bij de gemeten lengte op. Het totaal is de lengte die moet worden ingebracht.
Controle neusgaten op doorgankelijkheid
Om de doorgankelijkheid te controleren voer je de volgende stappen uit:
Laat de zorgvrager eerst de neus snuiten;
Laat de zorgvrager wisselen door beide neusgaten uitademen om het neusgat met de
beste doorgankelijkheid te selecteren;
Controleer de neusgaten eventueel met een lampje
Voorbereiden verwijderen van een neus-maagsonde
Voordat je de neus-maagsonde verwijdert, moet je de volgende handelingen verrichten:
Leg de materialen volgens het protocol klaar;
Gebruik een kocher om de sonde af te sluiten of knik de sonde;
Bereid de zorgvrager voor: vraag de zorgvrager tijdens het verwijderen van de uit te
ademen; hiermee verklein je de kans dat de zorgvrager een voedingsrest uit de sonde
inademt
3
, Voorbereiden toedienen van sondevoeding met pomp of spuit
Sondevoeding via de neus-maagsonde kan op verschillende manieren worden gegeven
Via een voedingspomp met een bijbehorende voedingsslang dien je meestal continu
voeding toe
Een andere manier is via een spuit van 50 ml, hiermee geef je porties sondevoeding
(bolus).
Het is raadzaam om de sondevoeding niet te koud toe te dienen: het liefst op kamertemperatuur
(18-24C). Sondevoeding kan na opening 24 uur bewaard blijven, mits afgesloten en gekoeld. Op
de verpakking zet je daarom altijd de datum en tijdstip van het openen.
Inbrengen van een neus-maagsonde
Laat de zorgvrager bij het inbrengen van de sonde zijn of haar hoofd iets naar achter
buigen. Op die manier kun je de maagsonde over de neusbodem inbrengen. Houd als
verpleegkundige een hand tegen het voorhoofd van de zorgvrager. Breng de sonde in tot
aan de keelholte.
Als de sonde in de keelholte ligt, moet de zorgvrager het hoofd naar voren buigen. Het
strottenklepje sluit dan de luchtpijp af.
Vóór het inbrengen maak je de neus-maagsonde nat met kraanwater. Hierdoor glijdt
deze gemakkelijker naar binnen. Soms wordt een glijmiddel gebruikt.
Zodra je de sonde hebt geplaatst, markeer dan de sonde (met watervaste stift of
pleister), zodat je later kunt zien of de sonde is verschoven.
Nadat je de sonde hebt ingebracht, moet je deze goed fixeren. Fixeer de neus-maagsonde
met een pleister op het voorhoofd of de wang. Controleer of de pleister de neus-
maagsonde goed fixeert door heel zachtjes aan de sonde te trekken. Gebruik eventueel
een speciaal fixatiepleister voor de sondes. Een stuk hydrocolloïd kan de huid
beschermen.
Fixeer de sonde op ongeveer 20-25 cm van de neus met een pleister of veiligheidsspeld
aan de kleding van de zorgvrager, zodat hij niet zomaar naar beneden hangt (is niet
prettig voor de zorgvrager, kan in de weg zitten).
Controleer na de fixatie of de sonde niet verschuift bij slikken of draaibewegingen.
Een neus-maagsonde kan na een goede instructie in principe door de zorgvrager zelf
en/of mantelzorger worden ingebracht.
Controle van de positie van de ingebrachte neus-maagsonde
De landelijke richtlijn neus-maagsonde geeft aan dat alleen het meten van de zuurgraad en het
nemen van een röntgenfoto betrouwbare methoden zijn voor het controleren van de ligging van
een (op)nieuw ingebrachte sonde.
4
