Hoorcolleges Algemene rechtswetenschappen 1
College 1: introductie
College 2 di 01-09-2020
Wat is recht?: wetten en meer. Er zijn meer rechtsbronnen.
• Recht is taal
• Recht is een discursieve grootheid
• Recht is dynamisch
o tijd en plaats gebonden, recht gaat mee met de tijd en maatschappij. Cultuur
gebonden (het recht in het ene land is anders dan in het andere land).
▪ ‘a living instrument, to be interpreted in the light of present-day
conditions..’
o internationalisering -> stel je wordt aangereden door iemand die Duits is en in een
Franse auto rijdt.
• Unternationalisering/digitalisering -> er was eens een elektrische auto en er kwam een
peuter in die bij het pedaal kon op een of andere manier en de moeder stond in de garage
en die werd samengedrukt tussen auto en garagemuur. Wat heeft elektronica hier mee te
maken?; je gebruikt de oude regels, je moet het invullen??
Wat is recht?
• ars boni et aequi (celcus): het recht is de kunst van het goede en het willeke.
Wat heeft ze allemaal bij zich (het beeldje a.a): weegschaal, zwaard (de rechter of overheid die
knoop doorhakt), blinddoek (onpartijdig).
• ‘Honeste vivevre alterum non laedere, suum cuique tribuere’ (ulpianus): recht is eerlijk
leven, de ander niet schaden en ieder het zijne geven. // definitie boek: dat het tussen
mensen eerlijk eraan toe gaat, dat niemand onevenredig nadeel lijdt en dat ieder het zijne
krijgt.
• ‘Der Inbegriff der bedingungen....’ (Kant): recht is het stelsel waar de vrijheid van de een
naar een algemene wet in overeenstemming kan worden gebracht met de vrijheid van de
ander. Het recht regelt dat ene stukje waar de ene iemands vrijheid in botsing lijkt te komen
met een ander. Als alles goed gaat is het recht niet nodig.
Wat is recht?
1. Als je tekortschiet, moet je schade vergoeden: Hoge raad, 21 feb 1997, wrongful birth.
Behandelovereenkomst (vrouw spiraaltje operatie spiraaltje vergeten terug te plaatsen door
arts): derde kind. Wat is de schade? Wat kost een kind? 280.000 gulden wou ze. Uitspraak:
hoge raad kent hele som toe, helemaal akkoord. Veel ophef over.
2. Je moet je afspraken nakomen, EHRM 10 april 2007. Vrouw ziek, eierstokken uit lichaam
gehaald en 6 eitjes werden bevrucht en ingevroren met die van echtgenoot. Ze genas, en
, kon dus weer kind krijgen. Maar ze waren gescheiden en de man wou geen kind meer. In het
contract met ziekenhuis (drie partijen, mevr meneer en ziekenhuis) zo en zo gaan we het
doen en beide personen kunnen hun toestemming intrekken en dan komt er geen kind. Dat
deed die man. Dus volgens die afspraak had ie gelijk en rechter gaf hem ook gelijk. Krijgt zij
haar kind ooit? Vrouw haar enige kans. De Europese hof gaf Engelse rechter gelijk, geen
kind.
3. Etc.
Wat is recht?
1.Orestes
• Oresteia, wraak na wraak na wraak
o Ius talionis.
• Rechtbank. A tegen B. niemand wordt blij van juridische procedure.
• Legitimiteit
• Mediation - airbitrage - formele rechtspraak
Mediation (is vrijwillig. A en b hebben ruzie gaan naar de mediator en na drie maanden denkt a ik
heb geen zin meer, ik ga naar de rechter). Mediation kun je ten alle tijden de stekker eruit trekken.
Arbitrage; ga je ook vrijwillig heen. Maar de uitkomst teken je vooraf voor, is voor beide partijen
bindend
Formele rechtspraak: onvrijwillig. U wordt voor het gerecht gedaagd. Er zit dwang, maar toch
accepteert u dat. Wat de rechter zegt accepteert u. waarom?: legitimiteit, draagvlak. Wat de rechter
zegt zal wel kloppen, ik moet me maar houden aan wat men vindt (recht is tijd en plaats gebonden).
-Art. 6. EVRM: recht op eerlijk proces door onpartijdige rechter
2. Leviathan
• Homo himini lupus (de mens is voor de mens een wolf). De staat is een gruwelijk monster.
o natuurlijk toestand, oorlog van allen tegen allen
• Sociaal contract.
o macht naar soeverein met geweldsmonopolie.
Geef alleen de staat de macht, dan is er maar 1 zwaard. Laat de staat doen wat ie wilt, daarom is
staat een monster
• John Locke: de staat moet zich wel aan regeltjes houden, aan het recht. Recht en staat:
rechtsstaat. Wij Nederland zijn monarchie en boven alles een rechtstaat: de overheid moet
zich aan het recht houden. (Legaliteitsbeginsel + grondrechten)>
• Rousseau: wij zijn de staat, komt uit ons, onze gemene wil.
o (Volkssoevereiniteit).
3.Antigone
• Hoger recht dan wettenrecht?
, o kan/mag/moet je soms ongehoorzaam zijn tegen het recht in?
o autonoom
• Radbruch
o positief recht moet wijken voor gerechtigheid als strijd tussen wet en gerechtigheid
zo ondraaglijk is dat wet ‘unrichtiges recht’ is. Wanneer geldt de wet nou eigenlijk
niet, wanneer kunt u het terzijde schuiven? Als het allemaal zo erg is (strijd tussen
wet en gerechtigheid) dat het recht onrecht is. En daarmee wordt het onrecht bijna
non recht (geen recht).
VB: 14 feb 1972. Karoleins W. staat met een stevig geweer aan de grens (grensbewaker) aan de DDR
(oost-Duitsland). Als iemand vlucht moet hij een keer in de lucht schieten en vervolgens op de
persoon. Dat gebeurt. De vluchtende persoon wordt omgelegd. Dat was zijn taak. Duitsland werd
weer 1. toen werd de grensbewaker jaren later voor de rechter gehaald. Zijn adovcaat zei dat hij het
moeten doen want het stond in de wet. Rechter zei, je had beter moeten weten. ; mag ik van de wet
afwijken? Ik lap het aan mijn laars, ik schiet niet. Wat moet rechter doen? U kunt alleen maar
worden veroordeeld als het een strafbaar feit was op het moment dat u het pleegde (wordt ook wel
legaliteitsbeginsel genoemd). Wat nou als het nergens staat maar je kunt weten dat je hiervoor
gestraft kunt worden, ondanks de wet? Lastige kwestie. Hij werd veroordeeld.
Wat is recht?
• Rechtszekerheid vs rechtvaardigheid
o ‘tot eind 1976 heeft koper het recht de machine terug te geven.’
• Vb: er was een bloemensnijmachine, 20.000 gulden. Gekocht door bedrijf en gebruikt. Vlak
voor einde jaar werd machine schoongemaakt ingepakt en teruggebracht, mocht volgens
het contract. Moet je dit letterlijk nemen? (haviltex arrest). Moet contract zuiver taalkundig
worden uitgelegd? Nee. Wat mag redelijkerwijs verwacht worden. Verdediging: dat staat er
wel, maar dít was de bedoeling (argumenten). Kan zijn dat rechter het geloofd. Bedoeling:
hij mag terug als hij kapot is.
Wat is recht?
• Taal, dus context
• En tegenspraak
• En retoriek
Wat is recht?
• Dubbele betekenis
o objectief recht: law
▪ hiërarchisch geordende gedragsregels voor natuurlijke personen en
rechtspersonen
▪ synoniem: positief recht
o subjectief recht: right
▪ aan persoon toekomend recht, bevoegdheid
, Functie van het recht:
• Conflict-voorkomend: ordening
o materieel recht
▪ geboden en verboden
• Conflict-oplossend: handhaving
o formeel recht (procesrecht)
Systeem van het recht
• Rechtsbronnen
1. wet (geschreven recht)
2. verdragen/besluiten VO (geschreven recht)
3. jurisprudentie=rechtersrecht uitspraken.
4. Gewoonterecht. Geldt telkens (is men het over eens) maar staat niet in de wet, is het toch
het recht.
Traditionele rechtsgebieden:
• Privaat (koop van een fiets). Koper verkoper, burgerlijk recht = civiel recht. Individuele
belangen, ook wel publieke belangen (koop fiets moet netjes verlopen voor orde). (maar
overheid kan bijv. ook fiets kopen).
• Straf (aanrijding). Ook twee burgers, maar de overheid zegt dat je wordt gestraft. Veilig
houden van de maatschappij.
• Bestuursrecht (schuurtje naast huis -> vergunning aanvragen). Burger wil schuurt, hij wil iets
van de overheid (vergunning). Tegen de overheid, je kunt naar de rechter als je vergunning
bijv. niet krijgt.
Functionele rechtsgebieden:
• IT (privaat?)
• Milieu
• Jeugd (publiek?)
• Consumenten (publiek?)
Hoorcollege 3 ma 07-09-2020
Een koninklijk besluit is een avv en geen beschikking -> onjuist
De uitvoeren macht is toebedeeld aan de Kroon -> juist
Art. 2:248 BW bevat regel van een formeel recht -> onjuist. Het is materieel recht. Maar het is wel
een wet in formele zin.
