Samenvatting
Samenvatting maatschappijleer criminaliteit en rechtsstaat
- Vak
- Maatschappijleer
- Niveau
- HAVO
samenvatting van het volledige boekje
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 30 pagina's
Voorbeeld 3 van de 30 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
MaatschappijleerCriminaliteit en rechtstaat
Hoofdstuk 1 Wat is criminaliteit?
Crimineel gedrag is de verzamelnaam door alle gedrag waarbij rechtsregels worden overtreden.
1.1 strafbaar gedrag
Aan de basis van elke regel staat steeds een waarde, een principe dat mensen belangrijk vinden om
na te streven. In Nederland zijn naast vrijheid de waarden gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid
belangrijk. Van waarden worden normen afgeleid. Normen zijn gedragsregels. Er bestaan
verschillende soorten normen: religieuze-, morele- en fatsoensnormen. Sommige normen
vertegenwoordigen zulke belangrijke waarden in de samenleving dat ze als rechtsnormen in wetten
zijn vastgelegd. Bijv. het verbod om te doden, dat bepaalt dat niemand jou zomaar van je vrijheid kan
ontnemen.
Normoverschrijdend of strafbaar?
Als normen worden overschreden spreken we van normoverschrijdend gedrag. Als rechtsnormen
worden overtreden spreken we van crimineel of strafbaar gedrag.
Strafrechtelijk definiëren we criminaliteit als elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld gedrag.
De juridische benaming van strafbaar gedrag is delict. Het merendeel van de strafbaar gestelde
gedragingen zijn te vinden in het Wetboek van Strafrecht. Maar ook in andere wetboeken staan
delicten. Bijv.: Wegenverkeerswet, Opiumwet, de Wet wapens en munitie en de Wet op de
economische delicten.
Misdrijven en overtredingen
Niet alle gedragingen die volgens de wet strafbaar zijn, worden door burgers als crimineel ervaren.
Deze opvatting van wat crimineel is, sluit goed aan bij het onderscheid tussen misdrijven en
overtredingen in het Wetboek van Strafrecht.
- Misdrijven: zijn de meer ernstige strafbare feiten, zoals diefstal, mishandeling, moord,
fraude, rijden onder invloed en vernieling.
- Overtredingen: zijn de minder ernstige strafbare feiten, zoals rijden door rood licht of het
onbevoegd betreden van iemands terrein.
Het verschil tussen overtreding en misdrijf komt tot uitdrukking in het strafproces en in de strafmaat.
Zo worden overtredingen afgehandeld door de kantonrechter, lichte misdrijven door de
politierechter en zware misdrijven door de meervoudige kamer, d.w.z. een rechtbank met drie
rechters.
Voor misdrijven gelden hogere straffen dan voor overtredingen. Op overtredingen staat maximaal
één jaar hechtenis, voor misdrijven kan maximaal een tijdelijke gevangenisstraf van dertig jaar
worden opgelegd óf levenslang. Misdrijven die tot een veroordeling hebben geleid, worden altijd
geregistreerd in het uittreksel justitiële documentatie, het strafblad. Overtredingen komen hier pas
in te staan als de rechter een vrijheidsstraf en/of taakstraf oplegt. Wie een strafblad heeft kan
problemen ondervinden, bij het zoeken naar een baan, stageplek of opleiding. Je krijgt dan geen
Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) ofwel een verklaring van goed gedrag en dat kan ertoe leiden
dat je niet wordt aangenomen.
Met behulp van onderscheid tussen overtredingen en misdrijven is het mogelijk om een tweede,
meer handzame definitie van criminaliteit te geven die ook meer in overeenstemming is met de
geldende moraal in de samenleving. Met criminaliteit bedoelen we dan alle misdrijven die in de wet
omschreven staan.
,Strafbaar en strafwaardig
Met strafwaardig bedoelen we gedrag dat volgens iemand of een grotere groep mensen strafbaar
zou moeten zijn. Het is echter pas strafbaar als er een bepaling over staat in het Wetboek van
Strafrecht.
Criminaliteit is met andere woorden een relatief en cultureel bepaald begrip. Er zijn gedragingen die
volgens bepaalde groepen in de samenleving strafwaardig zijn, maar waarover niets in het Wetboek
van Strafrecht staat. En er zijn vormen van strafbaar gedrag waarvan groepen mensen vinden dat ze
niet strafbaar zijn.
Criminalisering en decriminalisering
Als er in de samenleving voldoende overeenstemming is over de vraag of bepaald gedrag
strafwaardig is, wordt dit gedrag na verloop van tijd in het Wetboek van Strafrecht opgenomen. We
spreken dan van criminalisering, dat wil zeggen het strafbaar worden van bepaald gedrag.
Criminalisering vindt meestal plaats omdat we met nieuwe strafwaardige gedragingen te maken
krijgen, bijv. door de groei van informatietechnologie.
Andersom kan natuurlijk. Zo zijn bijv. homoseksualiteit, overspel en nudisme uit het Wetboek van
Strafrecht gehaald. We noemen dit decriminalisering: een strafbare gedraging wordt uit het
strafrecht gehaald en is daardoor niet langer meer verboden.
Welke gedragingen wél en niet strafbaar worden gesteld, is afhankelijk van een aantal zaken:
- De maatschappelijke context, bijv. afschaffing van het verbod op homoseksualiteit als gevolg
van de seksuele revolutie, andersom werd ‘het samenspannen met de bedoeling een
terroristische aanslag te plegen’ strafbaar gemaakt na de aanslagen van ‘nine-eleven’.
- De ernst van de gevolgen die bepaald gedrag kan hebben voor de slachtoffers en voor de
samenleving. Bijv.is sinds 2010 ‘grooming’ strafbaar.
- De morele opvattingen van de mensen met veel politieke macht. Zo kon godslastering in
2013 uit het Wetboek van Strafrecht worden gehaald, doordat een grote meerderheid uit de
Tweede en Eerste Kamer dat wilde.
1.2 criminaliteit als maatschappelijk en politiek probleem
criminaliteit wordt gezien als een groot maatschappelijk probleem. We ondervinden er met zijn allen
veel schade van en daarnaast is crimineel gedrag in strijd met en bedreigend voor de heersende
waarden en normen van de samenleving.
Maatschappelijk probleem
De redenen dat criminaliteit gezien wordt als maatschappelijk of sociaal probleem:
- criminaliteit heeft ongewenste gevolgen voor grote groepen in de samenleving.
- Er bestaat een verband tussen het bestaan van criminaliteit en andere maatschappelijke
ontwikkelingen.
- Bij de aanpak van criminaliteit spelen tegengestelde belangen een rol.
- Criminaliteit vraagt om een gemeenschappelijke oplossing.
Gevolgen van criminaliteit.
De gevolgen van criminaliteit kunnen we onderverdelen in materiële en immateriële gevolgen. De
materiële schade loopt jaarlijks in de miljarden euro’s. daarbij gaat het om:
- Directe financiële schade voor burgers, bedrijven en overheid. Bijv. de kosten na een inbraak
of ziekenhuiskosten na een vechtpartij.
- Indirecte financiële schade, bijv. door gestegen verzekeringspremies en doordat
consumenten meer moeten betalen omdat winkeliers hun prijzen verhogen vanwege
winkeldiefstallen.
- Kosten voor criminaliteitsbestrijding, zowel door de overheid, als door burgers en bedrijven,
bijv. politie-inzet en aanschaf van anti-inbraakapparatuur.
, Veel schade, zoals de gevolgen van milieucriminaliteit, kunnen we overigens pas over jaren
berekenen. Duidelijk is in elk geval dat criminaliteit nadelige economische gevolgen voor de
samenleving heeft.
Naast materiële schade kunnen bepaalde delicten immateriële gevolgen hebben en zijn daarmee
niet in geld uit te drukken, bijvoorbeeld:
- Gevoelens van onveiligheid
- Vermijdingsgedrag: als je één keer bent lastiggevallen, durf je ‘s avonds niet de straat op.
- Emotionele en psychische problemen, zoals slaap- en concentratieproblemen.
- Boosheid en verbazing als mensen horen hoeveel diefstal en fraude er is, ofwel morele
verontwaardiging.
- Veranderende opvattingen over goed en kwaad.
- Verlies aan vertrouwen in mensen, politiek of in de samenleving als geheel.
- Aantasting van het rechtsgevoel van mensen als ze zien dat daders lang niet altijd gepakt of
bestraft worden.
- Het gevaar dat mensen voor eigen rechter gaan spelen (eigenrichting).
Verband met andere maatschappelijke ontwikkelingen
Het aantal misdrijven is sinds WOII flink toegenomen, van jaarlijks ongeveer 100.000 in 1950 naar 1,2
miljoen nu. De toe- en afname van criminaliteit houden verband met andere maatschappelijke
ontwikkelingen. Enkele ontwikkelingen:
- Afnemend gezag van de overheid. Sinds de jaren 60 kan de overheid niet meer automatisch
rekenen op respect van de burgers.
- Afnemende betekenis van het maatschappelijk middenveld, zoals school, kerk en buurt- of
sportverenigingen, als gevolg van de individualisering. Hierdoor zijn veel burgers minder
betrokken bij de samenleving en houden zij soms minder rekening met andere mensen.
- Minder sociale controle. Wij letten minder op elkaar en worden minder door onze omgeving
in de gaten gehouden. Daarnaast is de functionele controle door politie, controleurs en
andere toezichthouders de laatste decennia afgenomen.
- Veranderend normen- en waardenbesef. Traditionele waarden zoals gehoorzaamheid en
fatsoen gelden minder sterk dan vroeger, onder meer door de verminderde betekenis van
kerk, levensbeschouwing en ideologie. Waarden als vrijheid en individuele ontplooiing zijn
juist belangrijker geworden, waardoor mensen baker vinden dat zij zich niet aan de regels
hoeven te houden.
- Toegenomen welvaart. Dit heeft geleid tot meer diefstallen, simpelweg omdat er meer te
halen valt. Ook de toename van het alcohol- en druggebruik is een welvaartsverschijnsel.
- De afgenomen pak- en strafkans. De pakkans: de kans dat een strafbaar feit wordt
opgemerkt en dat je wordt aangehouden door de politie. De strafkans: de kans dat je
daadwerkelijk voor je misdaad wordt gestraft.
- Werkeloosheid. In perioden van hoge werkeloosheid stijgt de criminaliteit. Dit is deels te
verklaren uit het feit dat werkelozen door geldproblemen eerder geneigd zijn tot diefstal,
maar verveling speelt ook een rol.
- Technologische ontwikkelingen. Digitalisering en internet hebben tot nieuwe criminele
mogelijkheden geleid: de zogeheten ‘cybercriminaliteit’.
- Internationalisering. De open grenzen binnen de Europese Unie bieden meer mogelijkheden
voor gewone burgers, maar ook voor criminelen. Vooral op drugsgebied is Nederland een
populair land.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sallyerven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,39. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 55628 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen