Tijd van ontdekkers en hervormers: 1500-1600
Kenmerkend aspect: 18,19,20,21,22
§5.1
De renaissance in Italië
- Interesse in het laten maken van kunstwerken en de mensen konden het betalen.
- Er was veel klassiek erfgoed aanwezig.
Renaissance (wedergeboorte) : het veranderende mens- en wereldbeeld.
Humanisme
Nieuwe denkwijze eind 16e/begin 17e eeuw en discussieerden over politiek, godsdienst en moraal.
Zelfde wetenschap als de klassieke oudheid.
Erasmus: ontdekte fouten in de Vulgaat. Hij had vooral kritiek op het gedrag van de kerk en
scheef het boek De Zotheid.
§5.2
Wereldbeeld rond 1450
- Het wereldbeeld van de Europeanen beperkte zich tot Europa, Noord Afrika en delen van
Azië.
- Door de handelscontacten was er een vrij getailleerde kaart van het middellands zeegebied
maar dit gold echter nog niet voor de wereldkaart.
Handelen met India
- Portugese koningen organiseerde ontdekkingsreizen om een zeeroute naar India te vinden.
- In 1497 bereikte Vasco da Gama de westkust van India
- In 1492 vertrok Columbus met drie schepen richting het westen en dacht na vijf weken varen
India bereikt te hebben.
- In 1494 was het verdrag van Tordesillas: de westelijke helft van de nieuwe wereld was voor
Spanje en de oostelijke helft voor Portugal
Ondergang van de Azteken
- In 1519 vielen de Spanjaarden de gebieden van de Azteken binnen.
- Azteken stierven massaal door vuurwapens en Europese ziektekiemen.
- Na twee jaar gaven de Azteken zich over.
Spanje koloniseert Amerika
- Plantage economie
- Geen indianen die op plantages werken maar slaven uit Afrika
- Indianen mochten niet meer worden uitgebuit, mits ze christelijk waren.
Gevolgen ontdekking Columbus
- Voor indianen rampzalig, 90% had het niet overleefd.
- Ontstaan driehoekshandel tussen Europa, Amerika en Afrika
- Voor Venetië en Genua slecht -> er werd nu gehandeld via de Atlantische oceaan i.p.v. via
het middellands zeegebied.
, §5.3
Kritiek Luther:
95 stellingen (1517)
Belangrijkste:
- Aflatenhandel
- Positie van de paus
- De kerkelijke rijkdommen
- Het celibaat
- Slechte opleiding van priesters
1520: Luther moet van de paus 41 stellingen herroepen, Luther verbrand dit bevel.
1521: Luther wordt geëxcommuniceerd
1521: Rijksdag in Worms
Luther wordt vogelvrij verklaard en krijgt bescherming van de keurvorst van Sasken.
Zorgt voor andere Luther
- Oprichting van de Lutherse kerk
- Vorst is het hoofd van de kerk
- Interessant voor vorsten:
1. Leider van de kerk is de vorst
2. Kerkelijke bezittingen zijn van de vorst
3. De vorst heeft geen last van de paus
1555: Godsdienst vrede van Ausburg-> wiens gebied, wiens geloof.
Johannes Calvijn (hervormer)
- Bijbel is de bron van het geloof
- Er is geen hoofd van de kerk
- Het volk mag in opstand komen tegen de vorst en hem afzetten wanneer deze slecht regeert
of het geloof verwaarloosd.
- Vooral populair in Nederland door de godsdienstvervolgingen, met het calvinisme mocht het
volk dus de koning afzetten.
Contrareformatie: Reactie van de rooms katholieke kerk op de hervorming.
Gevolg: vervolgen van protestanten. (inquisitie)
§5.4
Oorzaken van de Nederlandse opstand:
- Weerstand tegen de centralisatiepolitiek, de gewesten wilden zelf hun gewest besturen.
- Weerstand tegen de godsdienstpolitiek, Nederlanders vonden de vervolgingen veel te ver
gaan.
- Economische crisis, hoge werkeloosheid en stijgende voedselprijzen.
, Karel V
- Vorst van de 17 gewesten
- Centralisatiepolitiek
- Katholiek
- Uniformiteit creëren
1550: bloedplakkaat = de Spaanse inquisitie bestrafte iedere ketter met de doodstraf.
1555: Karel V wordt opgevolgd door Filips ||
Politiek Filips
- Centraliseren
- Ketters vervolgen
- Edellieden vervangen door niet-Nederlandse ambtenaren
- 1559: zusje Margaretha wordt landvoogdes
1564: Willem van Oranje pleit voor godsdienstvrijheid in de Raad van State.
1565: Filips gaat door met godsdienstvervolgingen
1565: Verbod der Edelen
1566: smeekschrift der Edelen:
- Vooral lage edelen
- Afschaffing inquisitie
- Verzachting kettervervolgingen
- Bijeenroepen Staten-Generaal
Reactie van Margaretha van Parma: tijdelijke stop van de godsdienstvervolgingen tot ze
reactie krijgt van Filips ||.
1566 zomer: Calvinisten zien dit als goedkeurig van hun geloof en houden hagenpreken.
1566 augustus: Beeldenstorm-> katholieke kerken worden bestormd, beelden vernield en
kerkschatten geroofd door calvinisten en armen.
Hertog van Alva:
- Generaal van het Spaanse leger
- Katholiek
- Voorstander centralisatiepolitiek
- Hardhandige aanpak
- Voert 10e penning in. (10% belasting op roerende goederen)
1572: watergeuzen nemen Den Briel in.
1576: Spaanse Furie !
- Spanje is bankroet -> moeten uitgangspositie in Nederland opgeven
- Spaanse leger bestond uit huurlingen -> die konden niet meer betaald worden -> plunderen
Nederlandse steden.
1576: Pacificatie van Gent
- Reactie op de Spaanse furie
- Twee kwesties:
1. Politiek: Spaanse troepen uit Nederland en totstandkoming particularisme.
2. Godsdienst: In Holland en Zeeland gewetensvrijheid, in andere gewesten
godsdienstvrijheid.
- Alle gewesten tekenen deze pacificatie.
, Problemen op religieus gebied:
- In katholieke gewesten voeren de calvinisten de boventoon en verbieden het katholieke
geloof.
- Katholieke krijgen afkeer tegen calvinisten.
- Gevolg: katholieke zuidelijke gewesten stappen uit de pacificatie -> unie van Atrecht.
Unie van Atrecht 1579
- In katholieke zuidelijke gewesten werden calvinistische leiders onthoofd.
- Sloten akkoord met Filips ||:
Spaanse soldaten uit hun gewesten.
Spaanse koning regeert samen met edelen.
Geen calvinisten toegestaan.
Unie van Utrecht 1579
- Verbond van de noordelijke gewesten.
- Ieder gewest bepaald zijn eigen geloofsregels, maar niemand mag vervolg worden.
- Privileges worden herstelt
- Particularisme
- Defensie, financiering, oorlog en buitenlandse zaken worden besproken in de Staten-
Generaal.
1580: Willem van Oranje vogelvrij verklaard.
Filips pakt Willem aan op aanraden van Alva.
1580: Willem schrijft apologie, en valt voor het eerst Filips persoonlijk aan en niet de slechte
uitvoerders van zijn politiek.
1581: Acte van Verlatinge: men ‘verliet’ Filips || en werd niet meer als koning gezien. (calvinistische
invalshoek)
1584: Willem van Oranje vermoord.
1588: republiek ontstaat.
- Maurits van Oranje - Van Oldenbarneveld
- Legeraanvoerder staatse leger - secretaris in elk gewest
- Benoemd een deel van het stadsbestuur - ‘landsadvocaat’
- Stadhouder in bijna elk gewest - voorzitter Staten-Generaal
- belangrijkste politiek figuur
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sallyerven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
