ECONOMIE
MARKT EN OVERHEID
1.1 In het boekje vraag en aanbod had de producent geen
invloed op de prijs die hij voor zijn product kan vragen. Dit is
een bijzondere situatie, want in de meeste gevallen heeft een
producent wel invloed op de prijs. Zo heeft Ferrari grote invloed
op de prijs van zijn sportauto’s. Het relatief kleine aantal
sportauto’s dat Ferrari produceert, wordt toch wel verkocht,
ookal verhoogt Ferrari de prijs. Een bakker kan zijn prijs echter
niet zomaar verhogen, een deel van zijn klanten zal dan bij een
andere bakker of in de supermarkt brood kopen.
Dit verschil aan invloed op de prijs komt door verschillen tussen
markten. Een markt is het geheel van factoren waaronder
vragers en aanbieders elkaar ontmoeten en producenten
verhandelen. Twee verschillende markten:
Concrete markt: een plaats waar vragers elkaar ontmoeten
en waar vragers en aanbieders contact met elkaar hebben
(bloemenveiling, website marktplaats).
Abstracte markt: er is geen aanwijsbare plaats waar
aanbieder en vrager contact hebben, het gaat om alle
factoren die te maken hebben met de verhandeling van
het product (huizenmarkt, markt ruwe olie).
De marktstructuur wordt bepaald door de kenmerken van de
markt die bepalen in hoeverre producenten invloed hebben op
de verkoopprijs van hun product.
Het aantal aanbieders en hun marktaandelen.
De toetredingsdrempels.
De mate van productdifferentiatie.
Als er maar één aanbieder is, hoeft deze zich niet zorgen te
maken dat klanten weglopen naar de concurrent als hij zijn prijs
verhoogt, concurrenten zijn er immers niet. Het enige waar de
producent rekening mee hoeft te houden is de wet van de
vraag: hoe hoger de prijs, hoe minder consumenten het product
kopen. Dat ligt anders wanneer er wel concurrenten zijn. Als er
producent dan zijn prijs verhoogd, kunnen consumenten het
product elders kopen.
Hierbij is het van belang of verschillende producenten hetzelfde
marktaandeel hebben: de afzet van een individuele aanbieder als
,percentage van de totale afzet. Als een aanbieder een
marktaandeel heeft van meer dan 35 procent spreken we van
een dominante aanbieder. De andere aanbieders op de markt
volgen de verkoopprijs van de dominante aanbieder. In het
algemeen geldt dat een producent meer invloed heeft op de
prijs naarmate zijn marktaandeel groter is.
Hoe meer aanbieders, hoe groter het benodigde aantal klanten
per aanbieder. Bij meer concurrentie moet de prijs lager zijn. Bij
een lagere prijs heeft een producent meer klanten nodig om
geen verlies te lijden.
Veel markten zijn omringd door toetredingsdrempels: abstracte
drempels waar een producent ‘overheen moet stappen’ om te
kunnen produceren (fabriekshal die gebouwd moet worden,
milieuvergunning etc). → Toetredingsdrempels beïnvloeden het
aantal producenten op een markt: hoe hoger de toetredings-
drempel, hoe minder producenten over de drempel heen
kunnen stappen. Het aantal aanbieders is heeft zo weer zijn
invloed op de mate waarin een aanbieder zijn verkoopprijs kan
beïnvloeden: een producent heeft minder invloed op de prijs als
er meer concurrenten/aanbieders zijn. Dus, een producent heeft
minder invloed op de verkoopprijs als de toetredingsdrempel tot
de markt laag zijn.
Er worden veel dezelfde producten door meerdere producenten
voortgebracht. Als in de ogen van de consument deze
verschillende versies van hetzelfde product niet van elkaar
verschillen, spreken we van homogene producten, bijvoorbeeld
elektriciteit: de consument ziet geen verschil tussen de
elektriciteit van de ene aanbieder en de andere, als deze onder
dezelfde voorwaarden wordt aangeboden Als in de ogen van de
consument verschillende versies van hetzelfde product wel van
elkaar verschillen, spreken we van heterogene producten,
bijvoorbeeld fietsen, telefoons, chips etc. Ze zijn verschillend
van elkaar, maar bevredigen dezelfde behoefte.
Heterogene producten zijn substitueerbaar aan elkaar. Als
producenten substitueerbaar zijn, maar in de ogen van
consumenten wel van elkaar verschillen, is er sprake van
gedifferentieerde producten. Zo is frisdrank bedoeld om de dorst te
lessen, maar een blikje cola smaakt anders dan een blikje
, sprite: frisdrank is dus een gedifferentieerd product. Producten
zijn betere substituten voor elkaar naarmate ze minder van
elkaar verschillen. Hoe meer producten van elkaar verschillen,
hoe sterker ze zijn gedifferentieerd. Er zijn ook producten die
onderling helemaal niet substitueerbaar zijn, zoals een bril en
een tandenborstel. Dit zijn onafhankelijke producten. De mate van
productie-differentiatie bepaalt of een producent zijn
verkoopprijs kan beïnvloeden. De invloed is beperkt als het
product nauwelijks gedifferentieerd is. Als de producent in dit
geval zijn prijs verhoogd, kopen de consumenten een ander,
vergelijkbaar product. Als producten sterk gedifferentieerd zijn,
kan een producent gemakkelijker zijn prijs verhogen zonder dat
dit klanten kost, voor consumenten bestaat er immers geen
passend alternatief.
1.2 Met het aantal aanbieders en de mate van
productdifferentiatie worden markten ingedeeld. Zo ontstaan de
marktvormen.
Aantal aanbieders Homogeen product Heterogeen
product
Veel Volkomen Monopolistische
concurrentie concurrentie
Weinig Homogeen Heterogeen
oligopolie oligopolie
Eén Monopolie
Kenmerken van volkomen concurrentie.
Veel aanbieders en vragers die geen invloed op prijs
hebben.
Homogeen goed.
Transparante markt. Alle vraag en aanbod is bekend en
evenwichtsprijs.
Vrije toe- en uittreding, waardoor alleen tijdelijk winst
gemaakt kan worden (winst trekt nieuwe aanbieders,
aanbod neemt toe, prijs daalt). Ook tijdelijk verlies
(aanbieder verlaat, aanbod neemt af, prijs stijgt).
Uiteindelijk door geen enkele aanbieder winst gemaakt.
Productietechnologie: alle aanbieders produceren op
zelfde wijze. Iedere producent heeft dezelfde GTK-lijn en
MK-lijn.
Op deze markt kan geen enkele aanbieder de prijs beïnvloeden.
Het enige wat een producent kan beïnvloeden is de hoeveelheid
