Samenvatting
Samenvatting Sociale psychologie, 9e editie
De samenvatting van het vak sociale psychologie, boek 9e editie. Ik heb zelf een 9 gehaald met deze samenvatting. Let op: H2 ontbreekt, omdat dat voor mij geen lesstof was.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Sociale PsychologieH1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
We beschouwen psychologie als de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het
individu. De sociale psychologie is de wetenschap die bestudeert hoe de gevoelens, gedachtes en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de echte of denkbeeldige aanwezigheid van
anderen. De kern van de sociale psychologie is het fenomeen sociale invloed: we worden allemaal
beïnvloed door anderen. Bij de rechtstreekse pogingen tot overreding probeert iemand opzettelijk
het gedrag of de attitude van anderen te beïnvloeden. De sociale invloed heeft niet alleen te maken
met het zichtbare gedrag, ook de gedachten en gevoelens horen erbij.
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Mensen zijn zich meestal niet bewust van de reden waarom ze handelen als ze handelen. Ze komen
misschien met allerlei rechtvaardigingen, maar dat zijn niet de redenen. Om de verklaringen van
gedrag te vinden komt er empirisch onderzoek van te pas waar er systematisch getest word. Het
uitvoeren van experimenten is lastig in de sociale psychologie, omdat je te maken hebt met zeer
intelligente wezens in complexe situaties. De vragen die in het vakgebied spelen, komen voor een
groot deel overeen met die van het filosofische vakgebied. De sociaal psycholoog doet alleen
onderzoek. Dit doet hij door een hypothese te stellen over een specifieke situatie, om vervolgens
deze hypothese te gaan testen door te experimenteren. Met de uitkomst leren we steeds meer over
de menselijke aard en zo kunnen we het gedrag ook beter voorspellen. Soms is er tegenstrijdigheid,
het is dan de taak van de sociale psycholoog om te kijken naar de specifieke omstandigheden om te
kijken wat het meest waarschijnlijk is. De sociale psychologie onderscheid zich van andere disciplines,
omdat het zich richt op de manier waarop mensen beïnvloed worden door hun construct van de
sociale omgeving. Je kunt namelijk pas begrijpen hoe iemand beïnvloed word, als je snapt hoe ze de
wereld zien. In de sociale psychologie word dus gekeken naar hoe men de wereld interpreteert. Daar
zijn determinanten te vinden: bepalende factoren in een toestand.
1.1.2 Sociale psychologie en het verschil met verwante disciplines
Persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren aan de hand van individuele
verschillen. Deze benadering vergroot de kennis over het menselijk gedrag, toch zien sociaal
psychologen het net wat anders. Zij vinden dat als je alleen op het individueel gedrag focust, de
invloedrijke factor omgeving eruit laat. De sociale psychologie kijkt niet naar welke eigenschappen
iemand heeft, maar kijkt naar de omgevingsfactoren om het gedrag te verklaren.
Sociologie concentreert zich op de samenleving als geheel en het analyseniveau ligt daar dan ook. De
sociale psychologie heeft als analyseniveau het individu in de context van de sociale situatie.
Natuurlijk onderscheid de SP zich ook op de vraag wat ze willen verklaren. Het doel is namelijk het
identificeren van de universele eigenschappen van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat
iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse of cultuur. Het is waardevol
om te kijken naar crosscultureel onderzoek, omdat we zo gedrag beter kunnen voorspellen.
1.2 De macht van de situatie
Veel mensen maken de fundamentele attributiefout. Sociale psychologen proberen mensen te
overtuigen dat gedrag voornamelijk aan de situatie te wijten is. De basisprincipes van dit fenomeen
zullen we uitleggen. Als we gedrag op een attributieve manier in termen van persoonlijkheid
verklaren kan ons dat een goed gevoel geven. Die mensen zijn gek, dus ons gebeurt dat nooit. Het
leuke hiervan is dat je je zo alleen maar kwetsbaarder maakt: ons bewustzijn van onze eigen
ontvankelijkheid daalt namelijk. Natuurlijk bestaan er verschillen in de persoonlijkheid die van
belangrijk zijn, maar de sociale situatie kan zo invloedrijk zijn dat ze op bijna iedereen effect heeft.
1
,1.3 De macht van sociale interpretatie
Wat is de sociale situatie nu eigenlijk? Het handigste om dit te definiëren is door de objectieve
eigenschappen van de situatie te bepalen. Als een situatie bijvoorbeeld belonend werkt, gaan we er
waarschijnlijk mee door. Is de situatie bestraffend? Dan kappen we ermee. Dit is de benadering van
het behaviorisme die door B.F. Skinner in gang werd gezet. Deze stroming in de psychologie
verdedigt de stelling dat alle gedrag verklaard kan worden aan de hand van beloningen en straffen in
de omgeving van het organisme en dat het niet nodig is om er subjectieve zaken als denken en
voelen bij te betrekken. Deze laatste zaken konden niet objectief bekeken worden, maar daarom
gingen ze wel langs de manier waarop mensen hun omgeving interpreteren heen. De nadruk op de
constructen heeft de Gestaltpsychologie wel: deze stroming onderzoekt hoe mensen de fysieke
wereld waarnemen en stelt dat we de subjectieve manier moeten onderzoeken waarop een object in
de geest van de mensen verschijnt. Een manier om een Gestalt te onderzoeken is deze in stukjes te
hakken en over elk stukje iets te zeggen. Je richt je dan op de som der delen, terwijl je eigenlijk moet
focussen op de fenomenologie van de waarnemer. Dit is hoe een object op hem of haar overkomt.
Kurt Lewin wordt beschouwd als de grondlegger van de experimentele sociale psychologie. Hij heeft
het antisemitisme aan den lijve ondervonden en dit heeft zijn denken beïnvloed. Hij zette de stap om
de Gestaltpsychologie niet alleen op objecten te projecteren, maar ook op situaties. Hij vond het
belangrijker om te kijken naar hoe de mens de omgeving zag, dan hoe de omgeving objectief in
elkaar zat. De sociale psychologie vind zijn oorsprong in Amerika. Fritz Heider is ook een van de
oprichters en hij benoemde dat we ons gedrag afhankelijk is van onze construct. Lee Ross benoemt
een speciaal soort construct wat hij naïef realisme noemt: dit is de overtuiging dat ieder van ons
dingen waarneemt ‘zoals ze echt zijn’. Daarmee denken we ook dat de ander bevooroordeeld is.
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke
motieven
Mensen hebben verschillende motieven waarvan er twee bijzonder interessant zijn voor de sociale
psychologie: de behoefte aan een positief zelfbeeld en de behoefte om de wereld accuraat waar te
nemen. Leon Festinger besefte dat deze twee behoeftes ons allebei een andere kant optrekken. Als
dit gebeurt kunnen we inzichten verkrijgen over de werking van gedachten en gevoelens.
1.4.1 Het motief van eigenwaarde: de behoefte aan een positief zelfbeeld
De meeste mensen streven naar een positief zelfbeeld. De reden dat ze wereld anders zien, kan dan
ook liggen aan het feit dat ze graag het positieve beeld behouden. Dit kan natuurlijk goed werken,
maar als we daardoor onze eigen fouten niet onder ogen komen kan dat verandering en verbetering
in de weg staan. Het erkennen van onze eigen tekortkomingen is moeilijk en kan dus zelfs ten koste
gaan van onze accurate kijk op de wereld om ons heen. Van de ontgroeningsprocedure bij sommige
verenigingen kunnen we daarom ook het volgende leren: (1) menselijke wezens zijn gemotiveerd een
positief zelfbeeld in stand te houden, deels door hun eigen gedrag te rechtvaardigen, en (2) dat dit
hen onder bepaalde omstandigheden toe brengt dingen te doen die in eerste instantie tegenstrijdig
lijken. Zo kunnen ze voorkeur geven aan mensen en dingen waarvoor ze geleden hebben boven wat
ze associëren met plezier.
1.4.2 Het motief van de sociale cognitie: de behoefte om accuraat waar te nemen
Wij als mensen schaven de feiten wat bij, maar toch laten we zeker een deel intact. Zo gaan
fantaseren we wel, maar geloven we niet dat deze fantasieën waar zijn. Een van de belangrijkste
menselijke vermogens is het vermogen tot redeneren. Dit neemt alleen niet weg dat we ons
handelen laten beïnvloeden door de manier waarop we denken. Sociale psychologen verdiepen zich
daarom in de studie van sociale cognitie. Dit is hoe mensen informatie selecteren, interpreteren,
onthouden en gebruiken om te oordelen en te beslissen. Dit doen ze vanuit het perspectief dat we
de wereld accuraat proberen te zien wat het beeld van amateur-detectives opleverde. Dat we niet
alles accuraat kunnen zien, ligt er ook aan dat we niet over alle feiten beschikken. Dit kan eigenlijk
2
,ook niet, omdat we ten eerste niet over alle relevante informatie kunnen beschikken en ten tweede
we zoveel keuzes moeten maken iedere dag, dat is niet vol te houden.
Nog zoiets wat onze waarnemingen beïnvloed, zijn onze verwachtingen. Het kan zelfs de aard van de
sociale wereld veranderen. Dit noemen Rosenthal en Jacobson de selffulfilling prophecy. Je verwacht
bepaald gedrag van jezelf of iemand anders, dus handel je op zo’n manier dat je verwachting ook
waarheid wordt. Dus zelfs als we alles accuraat proberen waar te nemen, kan het toch fout zijn.
1.4.3 Overige motieven
De twee besproken motieven hebben natuurlijk niet als enigste invloed. Ook biologische drijfveren
kunnen krachtig zijn, met name wanneer er sprake is van extreme onthouding van bijvoorbeeld eten
of drinken. Op een meer psychologisch niveau kunnen we gedreven worden door angst, goedkeuring
of andere beloningen waar er sprake is van sociale uitwisseling. Een ander belangrijk motief is de
behoefte aan controle. Als dit ontbreekt heeft dit een aantal nader te verklaren consequenties.
1.5 Sociale psychologie en maatschappelijke problemen
Samenvattend is sociale psychologie te omschrijven als de wetenschappelijke studie naar sociale
invloed. Enerzijds worden we hierbij gedreven door nieuwsgierigheid, anderzijds omdat deze kennis
ook iets kan betekenen in de oplossing voor maatschappelijke problemen. Kurt Lewin zelf was
ternauwernood ontsnapt aan het nazi-Duitsland. Hij voelde het verlangen om de transformatie van
het land te begrijpen. Sindsdien kijken sociaal psychologen naar hun eigen actuele sociale
spanningen en kunnen daar ook in helpen. Door de juiste vragen te stellen en dit in de experimentele
situatie te zetten kunnen we universele regels opstellen. Deze universele regels kunnen bij gaan
dragen aan de ultieme verbetering van onze samenleving.
3
, H3: Hoe we denken over de sociale wereld
3.1 De sociale denker
Mensen zijn bijzonder goed in sociale cognitie: dit is de manier waarop mensen sociale informatie
selecteren, interpreteren, herinneren en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te
nemen. Geen computer kan hier tegen op, maar dat betekent niet dat we perfect zijn. Psychologen
hebben ontdekt dat we een paar fascinerende fouten maken.
We maken onderscheid tussen twee typen sociale cognitie:
Automatische sociale cognitie → automatisch en snel denken (niet bewust besluiten).
Gecontroleerde sociale cognitie → meer inspanning en is meer weloverwogen.
3.2 Op de automatische piloot: denken zonder inspanning
Automatisch denken is het denken dat onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig en zonder inspanning
geschiedt. Automatismen zoals reflexen, impulsen en gewoontegedrag voldoen aan dit criteria.
3.2.1 Mensen als alledaagse theoretici: automatisch denken met schema’s
We gebruiken schema’s om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Als je een fastfoodrestaurant
binnenkomt weet je al dat je naar de balie moet om te bestellen, omdat je dat ook in een eerder
fastfoodrestaurant dat moest doen. In de schema’s zit kennis over anderen, onszelf, sociale rollen en
specifieke gebeurtenissen. Zo’n schema over een gebeurtenis wordt ook wel een script genoemd:
deze vertelt hoe een specifieke gebeurtenis gewoonlijk verloopt. Onze schema’s bevatten in elk geval
onze basiskennis en de indrukken die we gebruiken om onze kennis over de sociale wereld te
organiseren en om nieuwe situaties te interpreteren. Mensen met het neurologische syndroom ‘het
syndroom van Korsakov’ kunnen geen nieuwe schema’s vormen, waardoor ze ogenschijnlijk telkens
in nieuwe situaties terechtkomen. Deze schema’s gebruiken we om lege plekken in te vullen: hoe
dubbelzinniger informatie is (ambigu), hoe meer we geneigd zijn om de schema’s te gebruiken.
Welk schema we gebruiken is afhankelijk van de toegankelijkheid: dit is de mate waarin een schema
of concept zich op de voorgrond van ons bewustzijn bevind, waardoor het waarschijnlijker is dat we
ze gaan gebruiken bij het oordelen. Er zijn twee soorten toegankelijkheid:
1) Sommige schema’s zijn blijvend toegankelijk door eerdere ervaringen. Dit betekent dat ze
constant actief zijn en gereed voor gebruik bij het interpreteren van ambigue situaties.
2) Sommige schema’s zijn tijdelijk toegankelijk, omdat het gerelateerd is aan een doel dat we
op dat moment hebben. Als het doel behaald is, zal het schema ook vervallen.
Schema’s kunnen ook tijdelijk toegankelijk worden door recente ervaringen. Een man met raar
gedrag in de bus ervaar je waarschijnlijk als geestesziek als je daar net een boek over aan het lezen
bent. Dit is een voorbeeld van priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid
van een schema, kenmerk of concept verhogen. Een klassiek experiment liet de deelnemers
zogenaamd twee afzonderlijke testen doen. In de eerste moesten ze rijtjes woorden inprenten en
voor de tweede moesten ze bepalen wat ze van Donald vonden. Donald gaat veel op avontuur en is
daarbij meermaals gewond geraakt. De groep die positieve woorden moest inprenten was positief
over Donald (avontuurlijk), de groep die negatieve woorden had gezien negatief (roekeloos). De
woorden die positief of negatief gekleurd waren en niet bij Donald paste hadden geen invloed, dus
de woorden moeten zowel beschikbaar als toepasbaar zijn.
Schema’s kunnen een eigen leven gaan lijden, zelfs als ze volledig weerlegd zijn. Dit is het
perseveratie-effect: mensen behouden opvattingen over zichzelf en de sociale wereld, ondanks de
bewijzen van het tegendeel. Als je een bepaalde feedback ontvangt, ga je namelijk herinneringen
ophalen die daaraan consistent zijn. Hoor je dat de feedback fout is, heb je nog steeds die
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper suzannakamerman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67232 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen