Cariologie P herkansing
Inhoudsopgave
Onderdeel biochemie (B) ................................................................................................................................. 1
Kennisclip 1 speeksel en buffers ......................................................................................................................... 1
Kennisclip 2 demineralisatie en remineralisatie ................................................................................................. 4
Onderdeel microbiologie (C) ............................................................................................................................ 9
Kennisclip 1 ontwikkeling van de biofilm ............................................................................................................ 9
Kennisclip 2 de cariogene biofilm ..................................................................................................................... 13
Onderdeel pathologie en etiologie (D) ........................................................................................................... 14
Kennisclip 1 pathologie van het cariësproces – inleiding ................................................................................. 14
Kennisclip 2 pathologie van het cariësproces – de- en remineralisatie ............................................................ 16
Kennisclip 3 pathologie van het cariësproces – cariëslaesievorming in glazuur .............................................. 16
Kennisclip 4 pathologie van het cariësproces – cariësvorming in dentine ....................................................... 19
Kennisclip 5 etiologie van het cariësproces – algemeen................................................................................... 20
Kennisclip 6 etiologie van het cariësproces – suiker ......................................................................................... 22
Onderdeel epidemiologie (F) .......................................................................................................................... 23
Kennisclip 1 – meten van cariëservaring .......................................................................................................... 23
Onderdeel erosieve gebitsslijtage (E) ............................................................................................................. 25
Kennisclip 1 – diagnostiek van gebitsslijtage ................................................................................................... 25
Onderdeel diagnostiek (G) en preventie (H) globaal ....................................................................................... 28
Kennisclip 1 diagnostiek globaal ...................................................................................................................... 28
Onderdeel biochemie (B)
Kennisclip 1 speeksel en buffers
De functies van speeksel:
- Remming van demineralisatie van het glazuur, doordat er calcium en fosfaat en
evt. fluoride in het speeksel aanwezig is.
- stimulatie van remineralisatie, door het inbouwen van calcium en fosfaat tijdens
remineralisatie. Deze komen beide vrij voor in het speeksel maar ook verbonden
aan eiwitten.
- Buffercapaciteit, neutraliseren van zuren die in de mond gevormd worden of
binnenkomen via voeding/ dranken. Er zijn 3 buffersystemen die bij een
verschillende pH werkzaam zijn.
- Clearance, wegspoelen van bv. zuren en speeksel door de continue stroom van
speeksel.
, - smeren van weefsels in de mond, zodat deze soepel langs elkaar kunnen bewegen.
- Antimicrobiële functie van het speeksel, er zijn antibacteriële, antischimmel en
antivirale componenten in het speeksel.
- Ook heeft speeksel een belangrijke functie bij de voedselbewerking (voor cario
minder interessant).
De 3 grootste/ belangrijkste speekselklieren zijn de glandula parotis, Submandibularis en
Sublingualis en je hebt ook nog overige kleinere speekselklieren.
Het speeksel wat in de mond komt heeft verschillende anorganische componenten en daarin
is veel verschil in gestimuleerde speeksel (meer natrium, chloride en carbonaat
(bufferfunctie)) en niet-gestimuleerde speeksel.
Uitspoeling door speeksel (oral clearance).
Het normale volume speeksel in de mond = 0,8-2,0 ml.
Oppervlakte van de mondholte is ongeveer 200 cm2, er is dan een 100 micrometer film
aanwezig.
Bij sommige mensen worden er niet genoeg speeksel geproduceerd (denk aan bij bestraling
of bepaalde medicijnen), je hebt dan dus een droge mond = xerostomie.
Er is bekend dat als de hoeveelheid speeksel afneemt, het risico op cariës toeneemt.
Anorganische componenten in het speeksel.
- Calcium (1-2 mmol/L), komt vrij voor maar ook gebonden aan eiwitten.
- Fluoride, hoeveelheid is heel variabel, maar wel laag (vanuit speeksel/ voeding)
maar als je poetst bv. neemt het natuurlijk wel toe.
- Overig
Bufferionen in het speeksel.
- Fosfaat (2-10 mmol/L, afhankelijke van de flow).
Kan in verschillende vormen voorkomen en dat is afhankelijk van de pH, hoeveel
waterstofionen eraan kunnen binden.
H3PO4, H2PO4-, HPO42- of PO43-.
- Carbonaat (3-28 mmol/L, afhankelijk van de flow)
Ook hier afhankelijk van de pH kan er 1 of meerdere waterstofionen aan binden.
H2CO3 of HCO3-.
Fosfaat buffer.
H2PO4- <--> HPO42- + H+ (dit evenwicht werkt het best bij pH 7).
Bij dit evenwicht worden er dus waterstofionen geneutraliseerd.
Bij een heel hoog pH heb je alleen de kale vorm van fosfaat (PO43-) en hoe lager de pH, hoe meer
waterstofionen er gebonden zijn.
Maar het buffert dus het best rond de pH van 7.
Bicarbonaat buffer.
CO2 + H2O <--> H2CO3 <--> HCO3- + H+
Deze buffer werkt het best bij pH 6
Hierbij wordt dus waterstof opgenomen bij HCO3-
De omzetting van diwaterstofcarbonaat naar water en koolstofdioxide gebeurt door een enzym en
dat proces heet carbonic anhydrase.
De bicarbonaatbuffer werkt dus bij een lagere pH dan de fosfaatbuffer.
Wat ook bijzonder is, is dat als het evenwicht helemaal naar links verschuift er CO2 verdwijnt.
, Dit vergroot de buffercapaciteit van het carbonaat omdat er dan meer waterstof gebonden kan
worden.
Eiwit buffer.
Er zit ongeveer 1-2 mg eiwit per ml in het speeksel, dit zijn allerlei glycoproteïnen (eiwitten met
suikerketens) en dit zijn met name sereuse en Muceus eiwitten die het speeksel wat slijmeriger
maken.
Deze werken het beste bij een lagere pH maar sommige eiwitten ook bij hogere, isoelectrisch punt
(IEP) = pH 5-9.
eiwitH+ <--> eiwit + H+
pH < IEP pH> IEP
De buffercapaciteit geeft aan hoeveel zuren een buffer kan neutraliseren.
De bovenste lijn is buffercapaciteit van gestimuleerd speeksel en de lagere lijn is de buffercapaciteit
van niet gestimuleerd speeksel.
Speekseleiwitten.
Muceuze eiwitten: >60% koolhydraten.
Sereuze eiwitten: <50% koolhydraten.
Calcium-bindende eiwitten: statherines, PRP’s.
Verteringsenzymen: 40-50% daarvan is amylase (kan zetmeel afbreken).
Antimicrobiële eiwitten: lysozym, lactoferrine, peroxidase, agglutinines, immuunglobulines,
cystatines, histatines.
De pellicle.
Is meestal 1-10 micrometer dik.
Het is een laagje op het oppervlak van de elementen wat al heel snel gevormd wordt nadat de
tanden gepoetst zijn.
Hierin zitten o.a. speekseleiwitten: mucines, glycoproteïnes en ook calcium en andere ionen uit het
speeksel.
De pellicle zorgt voor een betere adhesie van bacteriën (negatief).
Echter zorgt de pellicle ook voor bescherming van het glazuur tegen zuren (positief).
Fluoride in het speeksel.
Normaliter een hele lage concentratie, onvoldoende om het glazuur te beschermen maar bv. na
tandenpoetsen wordt de concentratie veel hoger.
Het kan op 2 manieren voorkomen:
continu
F- vanuit bloed, weefselvloeistof, uit drinkwater.
Een lage concentratie, altijd aanwezig.
Tijdelijk
Uit voeding en tandpasta etc.
Is maar kort aanwezig door clearance van speeksel.
Maar het kan ook als een soort reservoir opgeslagen worden in de vorm van CaF2 en kan zich vormen
in de biofilm.
