Dit is een uitgebreide samenvatting van het lesboek 'Geschiedeniswerkplaats' aangevuld met aantekeningen van docent, waarin de tijdvakken 1 tot 10 behandeld worden met kenmerkende aspecten, jaartallen en gebeurtenissen. De gehele geschiedenis komt aanbod van prehistorie tot nu. Handig voor eindexa...
Tijdvak 1
De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v.ch)
Kenmerkende aspect: de levenswijze van jagers-verzamelaars
De vroegste mensen waren nomadische jagers-verzamelaars
- Verandering door de agrarische revolutie (neolithische revolutie)
- Jagers-verzamelaars werden sedentaire boeren in kleine nederzettingen (later eerste stadjes)
- Bijzonder was dat het gebeurde ongeveer gelijktijdig op verschillende plekken in de wereld
De prehistorie
- In deze periode zijn geen schriftelijke bronnen
- Periode eindigde toen in het Midden-Oosten het schrift ontstond
Toch weten we iets over de prehistorie, dat komt omdat we afhankelijk zijn van ongeschreven bronnen. We weten
dan ook veel over hoe ze leefde (cultuur) maar niet over hun denken (geen geschreven bronnen)
- Potscherven
- Voetafdruk
- Grotschildering
Niks bekend over individuele mensen, uitzondering is mummie van een man (Otzi) -> lichaam en kleding goed
bewaard door de kou
- Resten van laatste maaltijden in darmen: edelhert, steenbok en brood -> hij was voor een deel boer en deel
jager
Leefwijze
- Mensheid ontstond in warm klimaat -> Europa was kouder dus nieuwe uitvindingen waren noodzakelijk
Vuur, kleding en simpele werktuigen
- Strikte verdeling tussen mannelijke en vrouwelijke taken
Mannen hadden meer spierkracht en vrijer bewegen (niet zwanger of kind voeden) -> jacht, verdediging
tegen wilde dieren en strijd tegen andere mensen (samenwerken)
Vrouwen zorgden voor kinderen en verzamelden bessen, noten, paddenstoelen en ander plantaardig
voedsel
- Kleine groepen (tientallen) trekken door dunbevolkt gebied, waren nomaden (geen vaste woonplaats en
zwierven om voedsel te vinden)
- Aanwijzingen voor contact tussen groepen (huwelijken en ruilhandel)
- Kern van het leven is overleven
Kunst
- Uiting van gedachten
- In grotten in Zuid-Frankrijk en Spanje-> wandschilderingen, met lijnen tekenden ze mammoeten, bizons,
herten, beren en andere dieren.
- De prehistorische kunst laat zien dat de cultuur van jager-verzamelaars ingewikkelder werd. Mensen gingen
denken in symbolen.
- Ze begrepen dat er met een tekening op een rotswand iets anders kon worden bedoeld dan wat zichtbaar was.
1
,Kenmerkend aspect: het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
Ontstaan van de landbouw
- Verandering in klimaat -> na ijstijd ontstaan van zachte, natte winters en droge, warme zomers -> granen en
vruchten groeien goed in dit klimaat
- Dieren waarop veel gejaagd werd waren verdwenen
- Domesticeren van dieren en planten, het proces waarmee de mens dieren en planten door selectie en fokken
zodanig van eigenschappen verandert dat deze dieren en planten steeds meer aangepast raken aan het leven
dicht bij en in dienst van de mens
Landbouwrevolutie/neolithische revolutie
- Landbouw ontstond als eerst in het Midden-Oosten (Mesopotamië) -> maar ook op andere plaatsen zelfstandig
ontstaan
- Voedsel verbouwen in een gebied dat erg vruchtbaar was (de vruchtbare halvemaan) -> ontstaan van
rivierbeschavingen
- Op verschillende plaatsen ongeveer gelijktijdig gewassen en dieren gedomesticeerd
- Ontstaan van landbouw was een revolutie (ingrijpende verandering) die de manier van samenleven
veranderde. Hing samen met veel uitvindingen (wiel, ploeg, potten, bronzen voorwerpen en het schrift)
Jagers bestaan niet gelijk opgegeven, boeren jaagden ook nog steeds.
- Meer jagen en verzamelen bij een slechte oogst en minder bij goede oogst
- Later landbouw nodig om de groeiende bevolking in leven te houden
Landbouwsamenleving/agrarische samenleving
- Boeren geven nomadische bestaan op en kregen een sedentaire leefwijze (leven op een vaste plaats)
- Gingen in grotere groepen wonen (dorpen), elk dorp was autarkisch (zelfvoorzienend)
- Bezit werd belangrijk -> sommige mensen hadden meer bezit en hadden daardoor ook meer macht en aanzien
-> groeien van sociale ongelijkheid
- Dit verschil leidde tot gewelddadige conflicten
Graven en geloof
- Graven van mensen uit belangrijke families -> monumenten waar voorouders werden vereerd (hunebedden)
- Boeren vereerde hun voorouders omdat ze geloofden dat de doden voortleefden als geesten die kwaad of
geluk konden brengen
- Doden kregen voedsel, sieraden en andere dingen mee voor hun bestaan in het hiernamaals
- Ook geloofden ze in goden (natuurgodsdienst). Uitvoeren van rituelen en offers om goden gunstig te stemmen
Gevolgen landbouwrevolutie
- Niet meer nomadisch, maar sedentair bestaan (meer bezitten)
- Minder afhankelijk van de natuur door uitvinding landbouw (minder jagen)
- Ontstaan van verschillende soorten beroepen, sommigen werden vrijgesteld van landbouw door overschotten
- Ontstaan van sociale verschillen, succesvolle mensen werden rijk en andere niet
2
, Kenmerkend aspect: het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
Rivierbeschavingen
- Mesopotamië en Egypte hadden het voordeel van de rivieren (Nijl, Tigris en Eufraat)
- Rivieren overstroomden ieder jaar -> blijft vruchtbare sliblaag achter en veel planten en dieren in de buurt van
rivieren
- Mensen vestigen zich bij de rivieren (boeren) en leggen irrigatiewerken aan (dammen) ->
landbouwsamenleving
- Hier was organisatie bij nodig -> ontstaan van de elite (sociale toplaag die leidinggaf)
Economische benadering
- In het begin produceert en verzamelt iedereen naar behoefte (zelfvoorzienend/autarkisch)
- Men wordt steeds succesvoller en gaat overschotten produceren
Sommige dorpelingen kunnen wat anders gaan doen
Overschotten worden verhandeld (kooplieden)
Ontstaan welvaartsverschillen (arm & rijk)
Steeds meer mensen kunnen binnen een klein gebied wonen
- Dorpjes groeiden langzaam uit tot steden met bestuursgebouwen, tempels en pakhuizen
Steden
- Stad is een van het platteland afgescheiden plaats met veel bewoners waarvan de meesten geen boer zijn.
- In de steden ontstonden meer gespecialiseerde beroepen -> militairen beschermen bevolking, priesters
onderhielden contact met de goden en werden producten door handelaren gekocht en verkocht
- Mensen zijn timmerman, pottenbakkers en andere vakmensen, ze zijn gespecialiseerd in een ambacht
- Steden zijn afhankelijk van de handel
Politieke ontwikkelingen
- Uit de elite kwam 1 leider naar voor, een vorst -> In Egypte ontstond 1 staat met een koning, een farao
- In Mesopotamië bleven stadsstaten bestaan (een stad en het omliggende land)
- De koningen waren ook opperpriester, stonden nauw in contact met de goden wat hun gezag versterkt
- Er was sprake van een hiërarchie (rangorde)
Onderaan stonden de slaven en boeren -> moesten een toegewezen stuk grond bewerken -> oogst afstaan
aan de staat (belasting) -> voedsel voor de priesters, militairen en ambtenaren
Culturele ontwikkelingen
- Soemeriers hadden hoogontwikkelde cultuur -> brons, nieuwe technieken en werktuigen
- Hadden polytheïstische godsdienst
Goden leken op mensen
Alles wat er gebeurde was uit het handelen van de goden
- Weten veel over de Soemerische godsdienst door bewaard gebleven teksten en afbeeldingen
Het schrift
- Rond 3000 v.ch ontstond het schrift -> was organisatie nodig voor het besturen van steden ->bijhouden van
administratie
- Soemerische kleitabletten -> met schrijfstokken in de klei krassen -> tekens leken op spijkers dus heet daarom
het spijkerschrift, maar ook in Egypte en China ontstaat het schrift
- Allemaal ontwikkelt vanuit beeldschrift -> abstract schrift met tekens
- Ons schrift gebaseerd op het Romeinse schrift
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper milenadanae. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
