Hoofdstuk 1: Pluriformiteit in Nederland
Hoe sterk mogen we van elkaar verschillen?
Nederland is al heel lang een pluriforme samenleving, een land waarin mensen naast elkaar
leven met uiteenlopende godsdiensten en levensstijlen en waar een redelijke mate van
verdraagzaamheid heerst.
Wat is cultuur?
Wanneer mensen veel en langdurig met elkaar te maken hebben, ontwikkelen ze een eigen
cultuur. Onder cultuur verstaan we alle waarden, normen en gewoonten die mensen binnen
een groep of samenleving met elkaar delen.
Normen en waarden zijn belangrijke cultuurkenmerken, zoals vrijheid van meningsuiting in
veel westerse landen. Andere cultuurkenmerken zijn kennis, gewoonten, kunst, sport,
symbolen en feestdagen.
Dominante cultuur
De overheersende cultuur in een land of samenleving noemen we de dominante cultuur, alle
waarden normen en gewoonten die de meerderheid van de bevolking met elkaar deelt.
Spreken van de Nederlandse taal, de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen en het
vieren van Koningsdag zijn kenmerkend voor de Nederlandse dominante cultuur.
Subcultuur
Naast de dominante cultuur bestaan er talloze kleinere subculturen. We spreken hiervan
wanneer binnen een groep sommige waarden, normen en andere cultuurkenmerken
afwijken van de dominante cultuur.
Vaak kun je een subcultuur herkennen aan een specifieke levensstijl, zoals gothics, boeren,
Friezen, moslims, hipsters, studenten, Jehova’s getuigen, etc. Al deze groepen maken deel
uit van een dominante cultuur, maar door hun levensstijl verschillen ze er ook van. Iedereen
is onderdeel van verschillende subculturen.
Tegencultuur
Een subcultuur hoeft niet strijdig te zijn met de dominante cultuur. Dat is wel zo bij een
tegencultuur. Hiermee worden groepen bedoeld die zich verzetten tegen (delen van) de
dominante cultuur of daar zelfs een bedreiging voor vormen.
Feministen vormden een lange tijd een tegencultuur, totdat veel van hun eisen zoal gelijke
beloning onderdeel werden van de dominante cultuur.
Culturele diversiteit
Leven in een pluriforme samenleving betekent dat je om je heen een grote culturele
diversiteit ziet, er zijn veel verschillende subculturen onder de dominante cultuur. Deze
verschillen hebben met verschillende factoren te maken.
➔ Stad en platteland
In de stad zijn mensen gewend aan drukte en anonimiteit, terwijl in dorpen juist veel
betrokkenheid en sociale cohesie, samenhang in de maatschappij, bestaat. Naast
, verschillen tussen stad en platteland bestaan er ook verschillen tussen regio’s. Zoals
tussen Groningen (nuchterheid) en Brabant (genieten van het leven).
➔ Jong en oud
Tussen jonge kinderen en ouderen zitten veel verschillen. Andere kleding, andere
muziek, andere vrijetijdsbesteding. Soms leiden deze verschillen tot
generatieconflicten: als ouders en kinderen tegenover elkaar staan en elkaars visie
en leefstijl totaal niet begrijpen.
➔ Beroep en maatschappelijke positie
Als je ergens werkt moet je je aanpassen aan de bedrijfscultuur: alle waarden,
normen en gewoonten die er in een bedrijf gelden. Ze bepalen bijvoorbeeld hoe je
met je chef om moet gaan, formeel of vriendschappelijk, of of je werkkleding nodig
hebt.
Niet iedereen verdient hetzelfde salaris, zo ontstaat er veel ongelijkheid en hier
gedragen mensen zich ook na. Je inkomen bepaalt bijvoorbeeld in wat voor wijk je
woont, waar je boodschappen doet en welke kleding je draagt.
➔ Mannen en vrouwen
Hoe mannen en vrouwen zich gedrage, wordt sterk bepaald door de cultuur. Het
heeft niet alleen te maken met persoonlijke keuzes maar ook met rolpatronen:
algemene verwachtingen en opvattingen over hoe iemand zich moet gedragen.
Vrouwen dragen, volgens de rolpatronen, bijvoorbeeld rokken en mannen dragen
broeken.
➔ Etniciteit
Door migratie leven veel mensen met verschillende etnische achtergronden in
Nederland. Om het verschil aan te geven tussen mensen die historisch langer of
korter in Nederland waren, werden er rond de jaren ‘70 2 woorden bedacht,
‘allochtoon’ en ‘autochtoon’.
Een ‘allochtoon’ is iemand die, of tenminste één ouder, in het buitenland is geboren.
Een ‘autochtoon’ is iedereen die in Nederland is geboren en van wie de
(groot)ouders ook in Nederland zijn geboren en opgegroeid.
➔ Godsdienst
Bij elke godsdienst of kerk horen specifieke opvattingen, gebruiken en feestdagen.
Bij alle geloven zie je mensen die de voorschriften versoepelen of streng naleven.
Ook dit zijn cultuurverschillen.
Cultuur in beweging
Sommige kenmerken van onze cultuur veranderen niet, zoals het verbod op moord. Op
andere gebieden zijn culturen voortdurend in ontwikkeling. Cultuur is dynamisch en verschilt
in de loop van de tijd, maar ook per plaats en per groep. Wat normaal en abnormaal is,
verschilt per generatie en per land.
