Architectuur als klimaatmachine
1: Geschiedenis van klimaatbeheersing in gebouwen
1.1
- Temperatuur in een grot is nagenoeg het hele jaar constant vanwege de grote steenmassa;
een grote massa doet lang over de opname en afgifte van warmte.
- Schaapskooien Texel; afgeschuinde dakdeel gericht op het westen, waar de meeste wind
vandaan komt.
- Hellende daken ivm waterafvoer; in NL logische keuze ivm klimaat.
1.2
- Romeinse heliocaminus; kamer in een badhuis die opgewarmd werd door de zon.
- Vanaf 1800: gebruik passieve zonne-energie; water verwarmen voor huishoudelijk gebruiken
zonnewarmte concentreren met conische, reflecterende bakken waardoor het water ging
koken en stoom vormde.
- Vuur staat nu nog steeds aan de basis van de verwarming van gebouwen.
- Romeinse tijd; hypocausten; Hete lucht werd vanuit een stookpunt door holle vloeren
wanden gevoerd.
o Pas in de 20e eeuw een vervolg met mondernere wand- of vloerverwarming.
- Spaanse braseros en Japanse hibachi’s: Hete pannen of barbecues, plaatselijke
verwarmingen.
- 12e eeuw: ontstaan schoorstenen.
- Vanaf 1685 ontstonden kachels en haarden aan de gevel.
- 1742: Franklin Stove, metalen houtkachel door Benjamin Franklin
- Stratificatie: De natuurlijke eigenschap dat warme lucht opstijgt.
- 1790: verbetering Franklin Stove door David Rittenhouse met een L-vormige schoorsteen.
- Doorontwikkeling hierop: fornuizen.
- De afvoerkanalen werden steeds langer en door meerdere vertrekken geleid begin
centrale verwarming.
- Om een bepaalde ruimte warmer te stoken werd daar een lang stuk warmwaterleiding
compact samengebracht in een omkasting.
- Begin 19e eeuw ontstond luchtverwarming.
o Niet alleen verwarming maar tegelijkertijd ook luchtbevochtiging.
o Nadeel: lucht kan niet ver horizontaal worden vervoerd en er kwamen vaak
verbrandingsgassen mee de ruimtes is.
- In 1890 ontstonden de eerste thermostaatregelingen.
o Principe; materialen zetten uit of krimpen bij temperatuurverschillen.
- 1892: 1e elektrische kachel.
- Stadsverwarming; stoom kan door de hoge temperatuur ver worden vervoerd waardoor er
voor een wijk of stad een stoomcentrale kon worden gemaakt.
o Later werd de stoom ook gebruikt om elektriciteit op te wekken.
- Compact bouwen; compacte gebouwen met lage plafonds zijn beter warm te houden. (hoog
plafond; alle warmte bovenin en koude lucht komt weer naar beneden)
- Grasplaggen; primitieve isolatielaag van gebouwen.
- Hooizolders als isolatie en dierenstallen naast het woongedeelte (natuurlijke kachels)
, 1.3
- Pantheon Rome; oculus geeft een hoge lichtopbrengst.
- Glas wordt verkregen door zand, soda en kalk te mengen en te smelten.
o Werd al 5000 jaar BC gebruikt voor kralen in Mesopotamië
- Glas zorgt voor comfort, licht en (vertekend) zicht, uitzicht.
- Door dubbel of drielagig glas is de isolatiewaarde flink verbeterd t.o.v. enkel glas.
- Modernisme, het Nieuwe Bouwen, bracht de doorbraak naar volledige glazen gevels.
- Nadelen glas; ongewenste opwarming, onprettige koudeval bij gebrek aan verwarming aan
de gevel veel groter energiegebruik.
1.4
- Koeling; nauwe straten, compacte huizen, witgekalkte gevels en daken.
- 2000 BC; Perzen koelden tombes met ijs.
- Perzisch koelsysteem; massieve lemen waterreservoirs met een schoorsteen erboven. Door
het verdampende water werd het reservoir gekoeld.
- 1660: ijshuizen in West-Europa. Een geïsoleerde kamer, vaak onder de grond, werd gevuld
met ijs en diende als koelkast. Een drainage voerde smeltwater en condens af.
- Ijs in buizen: lucht stroomt erlangs en koelt af.
- Andere koel opties: koud rivierwater toevoeren, lucht vanuit kelder invoeren, ventilatoren
die lucht over ijs blazen.
- Verdampingskoeling: water onttrekt warmte aan de omgeving. Water verdampt.
o Adiabatisch proces; een bepaalde stof of steen kan worden afgekoeld door hem
voortdurend vochtig te houden en er lucht langs te voeren.
- Mechanische koeling: kringproces van verdamping, compressie en condensatie.
o NH3, SO2, CH3CL zijn meest gebruikte media. Werden vervangen door cfk’s ivm
giftigheid.
o Maar cfk’s tasten de ozonlaag aan en er is weer mee gestopt.
1.5
- Men ging ventileren i.v.m. aantoning wetenschappers dat zuurstof uit buitenlucht nodig is
voor gezondheid.
- Men maakte gaten in het dak waardoor de warme lucht kon verdwijnen, openingen aan de
onderzijde gaven frisse lucht.
o Maar er ontstond niet voldoende trek en bij kou kwam er kou door het dak.
- Rozetten werden geïnstalleerd op woonhuizen met afvoerpijpen en een luchtzuiger.
- Schroefventilator; word in beweging gebracht door de wind en creëert door de draaiing een
sterke afzuiging.
- Geforceerde ventilatie; boven wordt een vuur gestookt, dit zorgt voor trek waardoor warme,
bedompte lucht naar boven werd afgevoerd.
- Modern luchtbehandelingssysteem; filtratie van buitenlucht, verwarming en bevochtiging,
een regelaar het luchtvolume te beheersen en een koel- en ontvochtigingsgedeelte.
1.6
- Toekomstdroom in 1926: gebouwen zonder ramen door gebruik van airco en kunstlicht.
- Gebouwen zijn klimaatapparaten geworden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper pienzagt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.