Dit document bevat een gedetailleerde samenvatting van Hoofdstuk 5 uit de 2de druk van het boek 'Feniks overzicht van de geschiedenis bovenbouw VWO'. Alle paragrafen worden hierin behandeld.
De samenvatting is goedgekeurd door een vakdocent geschiedenis.
Hoofdstuk 5: Tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600)
5.1: De wereld wordt groter
Leerdoelen:
1: Je kent de economische, politieke en religieuze redenen voor ontdekkingsreizen en kolonisatie
2: Je kunt beschrijven hoe voor de komst van de Europeanen in Midden-Amerika de samenleving was
georganiseerd
3: Je kunt beschrijven hoe de kolonisatie van Zuid en Midden-Amerika door de Spanjaarden verliep, hoe
zij de samenleving na de kolonisatie inrichtten en welke gevolgen dat had voor de inheemse volken
4: Je kunt beschrijven hoe door de ontdekkingsreizen de Europese handelsstromen veranderden en wat
daarvan de economische gevolgen waren voor de Europeanen
5: Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld in het westerse denken veranderde door de combinatie van
ontdekkingsreizen en kolonisatie
Kenmerkende aspecten:
- Het begin van de Europese overzeese expansie
- Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling
Samenvatting tekst 5.1
Wereldbeeld rond 1450
In de middeleeuwen wisten geleerden al dat de aarde rond was, dit omdat niet alle kennis uit de
Oudheid verloren was gegaan. Ook zeelieden gingen door eigen waarnemingen ervan uit dat de aarde
rond was. Alleen het geloof wou er niks van weten, in de Bijbel stond namelijk nergens iets van dat de
aarde rond was.
Ook de handelsnetwerken veranderde. Zo raakte het zuidelijke handelsnetwerk verbonden met die van
uit het noorden, Venetië had contacten met gebieden ten oosten van de Middellandse Zee en met
Noord-Afrikaanse handelaren. Door ontdekkingsreizen in de vijftiende eeuw zou het beperkte
wereldbeeld verbeteren
Portugezen gaan op ontdekkingsreis
De eerste ontdekkingsreizen van de Portugezen waren langs de noordwestkust van Afrika. Hun doel was
concurreren met de Arabische handel in slaven, goud en ivoor. Ze veroverden de Canarische en de
Kaapverdische eilanden, Madeira en de Azoren. Dit waren uitvalbases voor verdere reizen.
Het scheepstype van de Portugezen en de Spanjaarden was de karveel: hoge boeg en de zeilen
horizontaal en dwars op de mast. Voor navigatie werd het kompas en het astrolabium gebruikt. In 1488
ging Bartolomeus Diaz als eerste om het zuidpunt van Afrika heen. Langs deze weg bereikte Vasco da
Gama de westkust van India in 1497, deze route werd zeer streng bewaakt en was geheim. Vanuit
factorijen werd handel gedreven met de lokale bevolking en zo ontstond er handel in specerijen, zijde
en edelstenen.
, De verkenning van Afrika had nog een doel voor de Portugezen, ze wouden in contact komen met
priester Johannes (christenvorst in Afrika). Hij zou de Portugezen kunnen helpen in de strijd tegen de
moslims, ze kwamen er helaas achter dat deze priester niet bestond en dat de Indische bevolking
helemaal niet christelijk was. Er waren nu wel 2 goede handelsroutes: een via de Arabische gebieden en
een via de zeeweg langs Kaap de Goede Hoop.
Spanje volgt Portugal
Na het einde van de Spaanse Reconquista ging Spanje ook ontdekkingsreizen organiseren. Columbus
gebruikte een door Toscanelli verbeterde kaart, hij dacht dat hij Indië had ontdekt maar Amerigo
Vespucci ontdekte tien jaar later dat hij de westelijke zeeroute naar de Nieuwe Wereld had ontdekt.
In 1519 vertrok Ferdinand Magalheas uit Sevilla om een verbinding tussen de Indische en Atlantische
oceaan te vinden. Dit lukte maar niet zonder tegenslagen. Slechts een van de vijf schepen keerde terug
met 18 van de 250 bemanningsleden in 1522, de Spanjaarden kwamen erachter dat deze handelsroute
dus niet winstgevend was.
Azteken en Inca’s
In Midden- en Zuid-Amerika lagen uitgestrekte rijken van onder meer de Azteken en de Inca’s. Er was
een bloeiende economie bij de Azteken en het belangrijkste voedsel werd daar verbouwd. Er was een
irrigatiesysteem en tegen berghellingen werden terrassen aangelegd voor hun akkers. Bij de Inca’s was
de grond gemeenschappelijk bezit: grote gezinnen kregen meer grond dan kleinere gezinnen.
Na Columbus kwamen er meer mensen gebieden veroveren in de Nieuwe Wereld. Deze Spaanse
avonturiers werden conquistadores genoemd, een van hen was Hernán Cortés. Hij viel het Azteken rijk
binnen en vond daar goud en sieraden. De leider van de Azteken, Montezuma, lukte het niet om hem
daar weg te houden. Toen bij een religieuze ceremonie alles uit de hand liep sneuvelde Montezuma en
moesten de Azteken zich in 1521 overgeven.
Tien jaar laten lukte het Francisco Pizarro om het Incarijk te veroveren, dit deden ze door de keizer
Atahualpa gevangen te nemen zodat de Spanjaarden gemakkelijk konden afrekenen met de rest van de
Inca’s. Spanjaarden hadden het voordeel van een harnas, hun gevechtstactiek, vuurwapens en de
meegebrachte honden en paarden. Daarnaast werd de Incabevolking getroffen door allerlei Europese
ziektes waartegen zij geen immuniteit hadden opgebouwd.
Spanje koloniseert Amerika
De Spaanse conquistadores kregen van de Spaanse koningen grote landgoederen als beloning voor hun
veroveringen. De Spanjaarden verwachtte dat de lokale bevolking het land zou gaan bewerken of in
mijnen zou gaan werken en zich tot het christendom zou bekeren. Dit bleek niet het geval te zijn dus
gingen de Spanjaarden over tot een encomienda. Dit systeem hield in dat een Spanjaard een aantal
Indianen onder zijn bevel kreeg en dat hij deze moest bekeren in ruil voor een stuk land. In de praktijk
bleek echter dat de mensen gedwongen werden de zware arbeid te verrichten.
De lokale bevolking bleek dit alleen niet aan te kunnen en veel mensen vluchtten het binnenland in. De
dwangarbeid en slavernij stonden in contrast met de goede bedoelingen van missionarissen die de
inheemse bevolking wilden onderwijzen, bekeren en helpen. Soms trokken ze met hele volken het
binnenland in omdat die mensen dan konden ontkomen aan de wrede straffen.
Een pleidooi van de Spaanse priester Bartolomé de Las Casas zorgde ervoor dat in 1542 de bewoners
van Midden- en Zuid-Amerika rechten kregen en voor de Spaanse wet als volwaardige burgers golden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stijnbroersma. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
