College 3 Seks en ziekte
Seks en psychiatrie:
Psychische problemen gaan vaak samen met veranderingen in seksuele behoefte en
seksuele respons
Vele psychische symptomen en de bijbehorende medicatie interfereren met
seksualiteit
Veranderingen in seksueel functioneren kunnen kwaliteit van leven, psychosociaal
functioneren en therapietrouw bij medicatie beïnvloeden
In het kader van goede diagnostiek en behandeling bij psychische problemen is het
belangrijk om ook voldoende aandacht aan seksualiteit te bespreken
Worden vaak beschouwd als aseksueel of hyperseksueel, waardoor huns seksualiteit
genegeerd of onderdrukt wordt
Sinds opheffen segregatie in psychiatrie: meer aandacht voor seksualiteit
Teveel preventie: seksueel risicogedrag, seksuele traumatisering
o Te weinig aandacht voor positieve seksualiteit (plezier, verlangen)
Incidentie seksueel gedrag: continuüm
o Hyposeksualiteit – “normale” seksualiteit – hyperseksualiteit
Kortdurende afdeling: seksueel gedrag tussen bewoners afremmen, langdurige
afdeling: relaties therapeutisch gebruiken appél
Recht op seksueel contact en seksueel genot (partner, medebewoner, seksuele
dienstverlener) nood aan privacy voorzien
o Seksuele dienstverlening (ADITI): juridische omkadering
Recht op bescherming
o Kwetsbaar voor seksueel misbruik: moeilijk inschatten hoe betrouwbaar de
ander is, agressie en heftige seksuele impulsen van anderen (en zichzelf)
geode seksuele voorlichting is belangrijk onderdeel van psychiatrische zorg
o Kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag van de hulpverlener. HV
kunnen verward en opgewonden raken van seksuele of verleidende gedrag van
hun patiënten
o Psychiatrische afdeling is verantwoordelijk voor potentieel negatieve gevolgen
van seksueel gedrag
Positieve effecten van seks
o Agressieregulatie, angstreductie, troost, zelfwaardering, tegengaan van gevoel
van eenzaamheid, minder seksueel belastend gedrag in openbaar, oefenen met
contact leggen of grenzen verkennen
Negatieve effecten van seks
o Teleurstelling en liefdesverdriet worden veel intenser ervaren, hoger risico op
SOA en ongewenste zwangerschap
Beleid
Centraal geregeld: minder druk op de individuele hulpverleners en geen tegenstrijdige
houdingen in het team
Gesprek over seksuele gevoelens als vast onderdeel van de behandeling, proactief
aangeven dat praten over seks kan
Patiënten hebben behoefte om te horen dat ze normaal zijn en dat seksuele
gedachten/verlangens niet pervers of afwijkend zijn
Taal aanreiken om over seks en relaties te praten
, Voorzieningen: privacy, seksuele dienstverlening, voorlichting, stappenplan bij
grensoverschrijding
Depressie
Verstoring van serotonine en dopamine balans spelen belangrijke rol bij (het
seksuele) plezier
Verminderd seksueel verlangen en opwindingsproblemen
Directe link: anhedonie
Indirecte link: lage zelfwaardering, schuldgevoel, moeheid, neurofysiologische
verstoringen
Rol van testosteron: 2 x meer depressie bij vrouwen
Seksueel probleem kan ook oorzaak zijn van depressie: verminderde zelfwaarde door
gevoel van niet te voldoen als partner
Bipolaire stoornis
o Manische fase: toename van seksuele behoefte en activiteit hogere
coïtusfrequentie met partner, meer promiscuïteit
o Verhoogd risico op SOA, ongewenste zwangerschap, seksueel misbruik,
hyperseksueel gedrag belasting voor beide partners
o Depressieve fase: verminderd seksueel verlangen
Psychotische stoornissen:
Psychotische symptomen en cognitieve functiestoornissen (aandacht en
geheugenproblemen)
Seksualiteit bij psychose lange tijd ontkend, terwijl ze toch voldoende behoefte
hebben aan seks
Contactproblemen moeilijk om relatie aan te gaan en onderhouden
Antipsychotica seksuele dysfuncties (verlangen, opwinding, orgasme)
Groter risico op ongewenst seksueel gedrag en ongewenste zwangerschap goede
voorlichting
Angststoornissen
Verhoogde alertheid, moeilijk ontspannen, moeilijk genieten zonder zorgen
Enerzijds minder seksuele interesse, anderzijds als temmingsregulator (masturbatie als
coping t.a.v. stress)
Paniekstoornis: seks vermijden uit angst voor paniekaanval
Sociale fobie: moeite met sociale contacten
OCD: wasdrang en smetvrees seks is vies
PTSS: seksueel misbruik toename seksuele dysfuncties
Eetstoornissen
Verminderd seksueel verlangen en seksuele activiteit, meer angst en seksuele
ontevredenheid, seksueel vermijdingsgedrag
Anorexia: negatief lichaamsbeeld en negatieve houding t.a.v. seksualiteit, verminderd
verlangen (hangt samen met ondergewicht), hypogonadisme, uitblijven menstruatie
gewichtstoename belangrijke voorwaarde voor herstel!
Boulimie: meer seksueel experimenteren, minder seksuele problemen (hangen eerder
samen met depressieve stemming)
Coïtusfrequentie hangt minder samen met afvallen, wel masturbatiefrequentie (relatie-
motieven)