Samenvatting
Samenvatting Malmberg MEMO bovenbouw vwo geschiedenis, ISBN: 9789402056617
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Dit is een samenvatting van hoofdstuk 8 van alle 4 de paragrafen.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Geschiedenis samenvatting H8Verlichting en revoluties
§1 DE VERLICHTING
Kenmerkend aspect: Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle
terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
In de 18e eeuw geloofde de meeste mensen erin dat God een directe invloed op hun leven
had. De rituelen gaven de mensen een gevoel van zekerheid.
Zelf nadenken
Voltaire noemde het geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid
aangenomen en mocht niet bekritiseerd worden. Voltaire zocht bewijzen en onderbouwde
zijn standpunten en logische redeneringen. Een andere 18e-eeuwse geleerde noemde de
nieuwe, kritische manier van denken ‘verlichting’. Sinds de wetenschappelijke revolutie was
het vertrouwen in eigen verstand (ratio) enorm gegroeid. Geleerden begrepen de wereld
beter door logisch nadenken (rationalisme) en door onderzoek via waarneming (emprisme).
Wetenschap werd een hobby van de adel en velen uit de burgerij, dit maatschappelijke
verschijnsel noemen we ‘de verlichting’.
Kritiek op kerk en samenleving
Naast de relatie van God tot de natuur hielden verlichte denkers zich ook bezig met andere
dingen. Ze vonden bijvoorbeeld dat er onnodig veel onderdrukking, armoede en uitbuiting in
de samenleving bestond. Een goed bestuur moest het welzijn verbeteren. Goede scholing en
opvoeding waren het belangrijkst om de samenleving te verbeteren. Mensen moesten
worden opgevoed tot verantwoordelijke kritische burgers. Beter onderwijs -> meer kennis -
> mensen tastten minder in het duister. In de 18e eeuw waren veel mensen optimistisch over
wat de mensheid allemaal kon bereiken.
Meningsverschillen
Niet alle verlichte denkers waren het eens over hoe de wereld en de samenleving in elkaar
zaten. Sommigen kregen ook oog voor de negatieve dingen van de mens, dat ze bijvoorbeeld
een vat vol emoties en gevaarlijke lusten zijn. Jean-Jacques Rousseau zag de ontwikkeling
van de westerse beschaving meer als een afwijking van wat oorspronkelijk goed was
geweest. Verlichte denkers debatteerden veel, over alles werd kritisch nagedacht en er
waren vaak meningsverschillen.
Verlichte denkers dachten over veel onderwerpen na, hieronder de belangrijkste:
God
Denkers kwamen erachter dat voor veel dingen een wetenschappelijke verklaring te vinden
was, de Bijbel was dus niet altijd waarheid en ze kwamen er ook achter dat de Bijbel door
verschillende mensen geschreven was. Er kwam een discussie over wanneer deze kritiek
ophield, een voorbeeld daarvan is het boek dat de Amsterdamse dominee Balthasar Bekker
in 1691-1693 publiceerde. Daarin stelde hij vast dat er in de Bijbel geen bewijzen te vinden
zijn van de duivel of kwade geesten. Dit veroorzaakte enorme ophef en het boek had veel
, invloed op het afschaffen van de heksenprocessen in Europa. Dit alles leidde tot twijfel aan
God en de Bijbel, maar verlichte denkers vonden niet dat gelovigen moesten worden
vervolgd of verboden worden, de meeste verlichte denkers waren zelf ook gelovig. Volgens
velen bewees natuuronderzoek hoe slim God de natuur had geschapen. Voltaire ging de
strijd aan met optimistische verlichters, blijkt uit zijn verhaal uit 1759 waarin de optimist
wordt opgehangen. Volgens Voltaire was er te veel kwaad en rampspoed om zo’n
optimistisch gods- en wereldbeeld te hebben. Hij had net als veel anderen een
‘mechanistisch wereldbeeld’: God had de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen,
maar bemoeide zich niet actief met de wereld, dat wordt het deïsme genoemd. Een
enkeling, zoals de Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza, zag God niet meer als
persoon maar zag het goddelijke alleen nog in natuurlijke processen, dit wordt ongodisme
genoemd. Machthebbers vonden dat zeer bedreigend. Zelfs in de publicatie vrije Republiek
waren het uiten van dit soort ideeën streng verboden en kon je ervoor worden gestraft.
Moraal
De verlichte denkers waren het erover eens dat religies en interpretaties van heilige
geschriften niet te voornaamste leidraad waren voor het menselijk handelen. De mens
moest eigen verstand gebruiken en een moraal volgen die het beste was voor de
samenleving. Die moraal was een richtlijn voor het ethisch handelen die voor alle mensen
gelijk zou moeten zijn.
Politiek en staat
Verlichte denkers schreven ook over politiek en staan, hieruit ontstonden 3 nieuwe ideeën:
- De Engelsman John Locke vond dat alle mensen natuurlijke rechten hebben (leven,
bezit en vrijheid). Ook vond hij dat burgers niet hun rechten in hun eentje konden
beschermen, daarom vormden zij een politieke gemeenschap door middel van een
sociaal contract. Als de regering het vertrouwen schaadde, mochten burgers zich
verzetten en een nieuwe regering aanstellen.
- De Fransman Rousseau was radicaler, hij vond dat de regering niks anders was dan
een uitvoerder van de gezamenlijke wil van de burgers. De burgers kunnen hun
macht altijd terugnemen, dat heet volkssoevereiniteit. Hierdoor zijn zij volgens
Rousseau echt vrij
- De Fransman Montesquieu schreef dat machtmisbruik voorkomen kon worden door
een scheiding der machten (trias politica). Eén groep maakte wetten (wetgevende
macht), één groep voert de wetten uit (uitvoerende macht) en één groep controleert
of burgers zich aan de wetten houden (rechtsprekende macht). Eén persoon mocht
nooit meerdere machten bezitten.
Op deze ideeën over gelijke rechten, volkssoevereiniteit en scheiding der machten zou
tijdens de democratische revoluties aan het einde van de 18e eeuw veel worden
teruggegrepen.
Rechtspraak
Verlichte denkers vonden dat bewijzen in de rechtspraak vaak onbetrouwbaar waren,
bijvoorbeeld een bekentenis na marteling. Dit bewijs werd in de 18e eeuw verboden. Ook
kwam er veel kritiek op lijfstraffen, ze vonden dit irrationeel.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lisanneflinkert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen