De tijdvakken die nodig zijn voor havo (5 t/m 10) samengevat op duidelijke korte manier. Er staat niet meer info in dan nodig is, alle kenmerkende aspecten staan er ook in bij de tijdvakken zodat de context van de ka’s duidelijk is.
Tijdvakken 5t/m 10 geschiedenis
5 Tijd van Ontdekkers en Hervormers 1500-1600
De Nederlandse Opstand
Bourgondische hertogen probeerde Nederland te centraliseren. Veel verzet van steden omdat zij
hun priveleges kwijt zouden raken. Vanaf 1515 behoren de Nederlandse tot het Spaanse Rijk, olv
Karel V.
Politiek: Nederland bestond uit 17 gewesten met eigen regels en wetten met ieder een stadhouder.
Ook adel en steden hadden priveleges. Karel V verpest dit doordat hij centralisatie wil toepassen.
Cultuur: toenemende invloed van Calvinisme. Karel en zijn latere opvolger Filips II zijn katholiek en zij
bestrijden het protestantse geloof dmv een inquisitie.
Toen Filips de Nederlanden moest verlaten stelde hij zijn halfzus aan als landvoogdes. Het volk kwam
in opstand tegen de regering en vroeg om afschaffing van de inquisitie. Filips halfzus beloofde
matiging van de inquisitie. Hierdoor voelden de calvinisten zich weer vrijer en brak er een
Beeldenstorm uit. Filips stuurt Alva naar de Nederlanden om de Beeldenstorm aan te pakken. Hij
stelt de Raad van Beroerten en de Raad van Belasting in.
Willem van Oranje besluit te vluchten naar Duitsland. Hij maakt plannen om Alva te bestrijden in
Nederland (80-jarige oorlog). Willem van Oranje wordt de leider van de Nederlandse Opstand.
Gevolg: Vorming van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Belangrijke begrippen: pacificatievangent, unievanutrecht en -atrecht, akte van verlatinghe,
Verdrag van Münster
KA: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.
De kerkhervorming
Er kwam toenemende kritiek op de geestelijkheid. Veel kritiek kwam er op de paus omdat hij streef
naar wereldlijke macht. Ook was er kritiek over het rijkdom van de hoge geestelijkheid. Ketters
werden vervolgd door de inquisitie.
Door de boekdrukkunst werd het lastiger om ketters te vervolgen, dit was het begin van de
Reformatie: afscheiding protestanten van katholieke kerk.
Katholieke kerk: De kerk bepaald de geloofsregels en de geestelijkheid is nodig voor contact tussen
God en gelovigen.
Humanisten: Kerk is niet bezig met het geloof, maar met bijgeloof, rijkdom en macht. De Bijbel is de
basis van het geloof. Kerk moet hervormd worden. Luther en Calvijn zijn het op bepaalde gebieden
ook oneens. Hun reformatie scheurde het christendom in West-Europa uiteen in twee vijandige
kampen.
Gevolgen van Reformatie: - Godsdienstoorlogen in het Duitse rijk. – Contrareformatie door de
katholieke kerk. – In 1555 werd de strijd pas beëindigd met de Godsdienstvrede van Augsburg. Elke
vorst mocht voortaan de godsdienst in zijn gebied bepalen.
KA: De protestantse reformatie had splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg.
Renaissance en humanisme
In de middeleeuwen vond men dat het leven op aarde een tussenfase was. Ze bereidde zich voor op
het leven na de dood. Later, in de Renaissance, vond men het leven op aarde ook belangrijk en
gingen ze genieten. Het humanisme kwam naar boven en mensen maakte gebruik van hun talenten,
, maar het leven ging nog wel gepaard met interesse in de klassieke oudheid. Ze kregen een kritische
denkhouding en werden nieuwschierig. Dit werd ook weer verspreid door de boekdrukkunst.
Verandering in het mensbeeld: Nu zelfstandig individu (nieuw opvoedingsideaal) en ook Reformatie
Veranderde wereldbeelden ontstonden door nieuw wetenschappelijk onderzoek.
KA: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling.
KA: De hernieuwde orientatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
De Europese expansie
West-Europeanen hebben een beperkt wereldbeeld. Daarom gingen mensen op ontdekkingsreizen.
De oorzaken voor de Europese expansie zijn;
Economisch: Handel was over land niet meer mogelijk dus werd dit overzee geprobeerd. Er werd
gehandeld in specerijen, zijde, etc.
Politiek: De reizen werden gestimuleerd door vorsten omdat het een verovering van een groot rijk
kon betekenen.
Cultuur: Voor de verspreiding van het christendom en nieuwschierigheid en zucht naar avontuur.
Gevolgen van Spaanse kolonialisatie:
- Indianen sterven door Europese ziektes.
- Ze worden gekerstend.
- Ze worden gedwongen tot arbeid.
Er kwam een protest, de Indianen moeten gelijk worden gesteld aan de Spanjaarden want zij waren
ook christenen. Nu moesten er wel vervangers komen, dit was het begin van de Transatlantische
slavenhandel (1542). Import van Afrikaanse slaven vormt het begin van de driehoekshandel.
Nederland en Engeland beginnen ook flink mee te doen aan de slavenhandel.
KA: Het begin van de Europese expansie overzee.
6 De Opkomende Wereldeconomie (1600-1700)
Handel overzee
Handelskapitalisme komt opzetten in de Republiek. Nederlandse handelaren gaan steeds meer
overzee handelen. Amsterdam groeit uit tot de grootste stapelmarkt van Europa, mede doordat
Antwerpenaren hier naartoe vluchten.
Belangrijkste handel vindt plaats in het Oostzeegebied voor graan en hout. Maar de Republiek gaat
ook deelnemen aan een wereldeconomie.
VOC, 1602, Nederlanders die handelen met Azië. Economisch: Enige nederlandse bedrijf die dat mag,
zij hebben hier monopolie op. Handelen in specerijen en zijde enz. De VOC deelde aandelen uit en
beloofde dat je een deel van de winst zou krijgen. Politiek: De VOC had een bestuur, sloot verdragen
zelf af en had eigen soldaten.
WIC, 1621, Economisch: Nederlands bedrijf dat handelt met Afrika en Amerika, hadden ook een
monopolie. Handelde in zilver, plantageproducten en slaven. Politiek: hadden hun eigen soldaten,
belangrijk doel is kaapvaart tegen Spanje want de Opstand ging weer verder. Worden na de Opstand
weer meer een handelcompagnie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bregjebart. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,79. Je zit daarna nergens aan vast.
