BLOK 4: TAAK 2: DIRECT NAAR
DE FYSIOTHERAPEUT MET
RUGPIJN
ZUYDHOGESCHOOL
,Inhoudsopgave
1 De student benoemt de neuroanatomie van het myelum, de cauda equina, de spinale zenuw, ramus
dorsalis en ventralis, plexus lumbosacralis en lumbalis en de perifere zenuwen (n.ischiadicus en n.femoralis).
2
1.1 Bouw van de wervelkolom .................................................................................................................... 2
1.2 Bouw van een wervel: ........................................................................................................................... 2
1.3 Myelum of ruggenmerg: ....................................................................................................................... 4
1.3.1 Opbouw: ........................................................................................................................................... 5
1.3.2 Meninges: ......................................................................................................................................... 7
1.3.3 Segmenten: ....................................................................................................................................... 8
1.4 PLEXUS: ................................................................................................................................................. 9
1.4.1 Plexus lumbosacralis: ...................................................................................................................... 10
1.4.2 Thoracale myelum .......................................................................................................................... 12
1.5 Conus medularis + Cauda equina: ....................................................................................................... 12
1.6 Ramus: ................................................................................................................................................ 13
1.7 Perifere zenuwen: ................................................................................................................................ 14
1.7.1 N. ischiadicus .................................................................................................................................. 14
1.7.2 N. femoralis ..................................................................................................................................... 14
1.8 Tractussen: .......................................................................................................................................... 15
1.8.1 Motorische banen:.......................................................................................................................... 15
1.8.2 Sensorische banen: ......................................................................................................................... 16
2 De student legt het verschil uit tussen a-specifieke en specifieke lage rugpijn. ..................................... 18
2.1 A-specifieke lage rugpijn: .................................................................................................................... 18
2.2 Specifieke lage rugpijn: ....................................................................................................................... 18
3 De student beschrijft de pathologie ‘Lumbosacraal Radiculair Syndroom’ (oorzaak, symptomen,
gevolgen, beloop, prognose, risicofactoren). ................................................................................................. 20
3.1 Definitie: .............................................................................................................................................. 20
3.2 Epidemiologie: ..................................................................................................................................... 20
3.3 Pathofysiologie: ................................................................................................................................... 20
3.4 Risicofactoren: ..................................................................................................................................... 21
3.5 Klinisch beeld: ...................................................................................................................................... 21
3.6 Symptomen: ........................................................................................................................................ 22
3.7 Beloop en Prognose:............................................................................................................................ 23
3.7.1 Normaal beloop van lage rugpijn:................................................................................................... 23
3.7.2 Afwijkend beloop: ........................................................................................................................... 23
4 De student beschrijft de gouden standaard bij de diagnostiek van een lumbosacraal radiculair
syndroom. (Hernia nucleus pulposus) ............................................................................................................ 24
5 De student benoemt welke ‘niet-pluis’ situaties voornamelijk in de lumbale regio voorkomen en licht
deze kort inhoudelijk toe. .............................................................................................................................. 25
1
,6 De student benoemt regio specifieke rode vlaggen van de lumbale regio en koppelt dit aan de
desbetreffende niet-pluis situatie. ................................................................................................................. 29
7 De student beschrijft de screeningstesten voor de lumbale wervelkolom en interpreteert de gegevens
aan de hand van de psychometrische eigenschappen voor zover bekend. .................................................... 30
8 De student legt het verschil uit tussen een bewegingssegment (functional spinal unit) en een
neurologisch segment. .................................................................................................................................. 37
8.1 Neurologisch segment of ruggenmergsegment .................................................................................. 37
8.2 Bewegingssegment of functional spinal unit: AARD van der EL Bewegingsunit van Uhans ............... 37
9 De student legt uit wat gnostische en vitale sensibiliteit inhouden en koppelt dit aan de afferente
zenuwvezels en aan het Perifeer Neurologisch Onderzoek. ........................................................................... 39
9.1 Vitale sensibiliteit ................................................................................................................................ 39
9.2 Gnostisch sensibiliteit .......................................................................................................................... 39
9.3 Indeling volgen Lloyd & Hunt: ............................................................................................................. 42
9.4 Indeling volgens Erlanger en Gasser: .................................................................................................. 44
10 De student legt uit wat het Perifeer Neurologisch Onderzoek inhoudt en waar dit geplaatst wordt
binnen het Fysiotherapeutisch Methodisch Handelen. .................................................................................. 45
11 De student benoemt wat een myotoom, sclerotoom en dermatoom is en weet deze te koppelen aan
de lumbale regio. ........................................................................................................................................... 46
11.1 Myotoom: ............................................................................................................................................ 46
11.1.1 KENNSPIEREN LUMBAAL: ........................................................................................................... 46
11.2 Sclerotoom: ......................................................................................................................................... 46
11.3 Dermatoom: ........................................................................................................................................ 46
11.3.1 Dermatomen lumbaal niveau: .................................................................................................... 48
2
,Taak 2 Direct naar de fysiotherapeut met rugpijn
Willem is 53 jaar oud en heeft sinds 5 weken lage rug- en beenpijn rechts. Hij is verpleger van
beroep en heeft destijds, vanwege personele onderbezetting, dubbele diensten gedraaid. Hij kan
zich geen traumatisch moment herinneren. Zelf denkt hij dat deze pijn iets met zijn lengte van
1.98m te maken kan hebben. Aanvankelijk had hij alleen pijn onder in de rug rechts, maar sinds 2
weken heeft hij vooral pijn in zijn rechter been. De pijn loopt vanaf de rechter SIPS, via de
achterzijde van de rechter bil en de Hamstrings naar de kuit tot de hiel. De beenpijn voelt als
een steek. Hij probeert de pijn te onderdrukken door zijn kuit stevig te masseren, maar dit biedt geen
uitkomst. Ontstekingsremmers en paracetamol hebben tot nu toe weinig effect gehad op de pijn. Hij
kan moeilijk lopen vanwege de pijn in het rechter been. Bovendien heeft hij het gevoel dat hij zijn
rechter voet minder kan sturen tijdens het afzetten met de rechter voet. De rechter kuit voelt ook
anders aan dan de linker. Willem is bekend met een uitgebreide voorgeschiedenis met lage
rugpijn. Vanaf zijn 40-ste levensjaar heeft hij regelmatig hinder van lage rugpijn, die meestal na
1-2 weken met enige oefeningen verdwijnt. Hij heeft nu het idee dat er iets anders aan de hand is.
Hij heeft vroeger gewerkt op de afdeling neurologie. Daar heeft hij vele patiënten gezien met een
radiculair syndroom en zelfs met een cauda equinasyndroom. Hij zal toch geen specifieke lage
rugpijn hebben? Hij heeft zich met tegenzin moeten ziek melden voor zijn werk. Hij bezoekt de
fysiotherapeut die hij goed kent vanwege zijn eerdere rugpijn, waarbij hij gebruikt maakt van de
directe toegankelijkheid fysiotherapie.
Algemeen
Deze taak loopt van donderdag 07 mei tot en met dinsdag 12 mei. Let op; VH 2.1 vindt plaats voordat
taak 2 is opgestart.
Tijdpad
Datum Onderwijsactiviteit
Donderdag 07-05 VH 2.1: Palpatie wervelkolom.
OWG 2: Afsluiten T1. Opstarten T2.
Vrijdag 08-05 VH 2.2: Rode vlaggen en screeningstesten.
Maandag 11-05 VH 3.1: PNO Lumbaal en anamnese patiënt met lage rugpijn
Dinsdag 12-05 OWG 3: Afsluiten T2. Opstarten T3.
Probleemtaak
,Centrale Probleemstelling:
Hoe ziet het screeningsproces eruit bij een patiënt met lage rugpijn ?
Doelstellingen Vaardigheden:
1. De student voert palpatie van de lumbale wervelkolom en bekkenregio uit.
2. De student neemt in een rollenspel een screeningsgesprek af en inventariseert hierin de
hulpvraag, aard, locatie, het beloop, de intensiteit en de samenhang van de klacht, het
mechanisch karakter van de klacht en de tractusanamnese.
3. De student voert de screeningstesten voor de lumbale regio uit.
4. De student vertaalt de interpretatie van de screeningstesten in een klinisch besluitvorming en
communiceert dit adequaat naar de patiënt.
5. De student stelt een diagnostische PICO op voor een screeningstest van de LWK.
Doelstellingen Theorie:
1. De student benoemt de neuroanatomie van het myelum, de cauda equina, de spinale zenuw,
ramus dorsalis en ventralis, plexus lumbosacralis en lumbalis en de perifere zenuwen
(n.ischiadicus en n.femoralis).
2. De student legt het verschil uit tussen a-specifieke en specifieke lage rugpijn.
3. De student beschrijft de pathologie ‘Lumbosacraal Radiculair Syndroom’ (oorzaak,
symptomen, gevolgen, beloop, prognose, risicofactoren).
4. De student beschrijft de gouden standaard bij de diagnostiek van een lumbosacraal radiculair
syndroom. (Hernia nucleus pulposues)
5. De student benoemt welke ‘niet-pluis’ situaties voornamelijk in de lumbale regio voorkomen en
licht deze kort inhoudelijk toe.
6. De student benoemt regio specifieke rode vlaggen van de lumbale regio en koppelt dit aan de
desbetreffende niet-pluis situatie.
7. De student beschrijft de screeningstesten voor de lumbale wervelkolom en interpreteert de
gegevens aan de hand van de psychometrische eigenschappen voor zover bekend.
8. De student legt het verschil uit tussen een bewegingssegment (functional spinal unit) en een
neurologisch segment.
9. De student legt uit wat gnostische en vitale sensibiliteit inhouden en koppelt dit aan de
afferente zenuwvezels en aan het Perifeer Neurologisch Onderzoek.
10. De student legt uit wat het Perifeer Neurologisch Onderzoek inhoudt en waar dit geplaatst
wordt binnen het Fysiotherapeutisch Methodisch Handelen.
11. De student benoemt wat een myotoom, sclerotoom en dermatoom is en weet deze te
koppelen aan de lumbale regio.
1
,1 De student benoemt de neuroanatomie van het myelum, de cauda
equina, de spinale zenuw, ramus dorsalis en ventralis, plexus
lumbosacralis en lumbalis en de perifere zenuwen (n.ischiadicus
en n.femoralis).
Bron: BSL, Leerboek medische fysiologie: Hoofdstuk 8 bouwplan en hoofdfuncties van het
zenuwstelsel: Paragraaf 8.1.2: het zenuwstelsel is naar bouw en ligging onder te verdelen in een
centraal en perifeer zenuwstelsel.
Bron: Internet: https://www.kinderneurologie.eu/onderwijsplein/ruggenmerg2.php
1.1 Bouw van de wervelkolom
• De wervelkolom, de columna vertebralis, is een elastische staaf die is opgebouwd uit:
o 33 benige wervels (vertebrae)
o 27 kraakbenige tussenwervelschijven ( disci intervertebrales).
• In de hals vindt men 7 halswervels (vertebrae cervicales)
• In de borst 12 borstwervels (vertebrae thoracicae),
• 5 lendenwervels ( vertebrae lumbales)
• Het heiligbeen (het os sacrum)
• Het stuitbeen (het os coccygis).
• Zowel het os sacrum als het os coccygis bestaat uit wervels die met elkaar vergroeid zijn: het
os sacrum is opgebouwd uit 5 heiligbeenwervels (vertebrae sacrales)
• Het os coccygis uit 3-6, meestal 4 staartwervels (vertebrae coccygeales).
• In het os sacrum zijn ook de onderste vier tussenwervelschijven opgenomen.
• Van de overige 23 tussenwervelschijven (de zgn. presacrale tussenwervelschijven) bevindt
zich de meest craniale schijf tussen de tweede en de derde halswervel en de meest caudale
tussen de vijfde lendenwervel en het os sacrum.
• De presacrale tussenwervelschijven maken samen een kwart van de lengte van de
wervelkolom uit.
1.2 Bouw van een wervel:
• Een wervel bestaat uit een ventraal gelegen wervellichaam, het corpus vertebrae, en een
dorsaal gelegen wervelboog, de arcus vertebrae.
• Samen omgeven zij het wervelgat (het foramen vertebrale).
• Met elkaar vormen de foramina vertebralia van de hals-, borst- en lendenwervels het
wervelkanaal (de canalis vertebralis) waarin zich het ruggenmerg bevindt.
• Dit kanaal zet zich in het os sacrum voort als de canalis sacralis en eindigt caudaal als de
hiatus sacralis.
• Het wervellichaam heeft de vorm van een cilinder en bestaat uit spongieus bot.
• Aan de boven- en aan de onderzijde is het lichaam bekleed met dunne, hyaliene
kraakbeenplaatjes.
• Deze plaatjes worden in volwassen wervels omgeven door een benige randlijst.
• De wervelboog bezit vrij grote rechter en linker dwarsuitsteeksels (de processus transversi)
en een ongepaard doornuitsteeksel (de processus spinosus).
• Verder bevinden zich boven en onder op de wervelboog aan beide zijden
gewrichtsuitsteeksels: aan de bovenzijde zijn dit de gepaarde processus articulares
superiores en aan de onderzijde de eveneens gepaarde processus articulares inferiores.
• Deze bezitten gewrichtsvlakken, ook wel gewrichtsfacetten genoemd, voor de achterste
intervertebrale gewrichten.
2
,• Onmiddellijk ventraal van de processus articulares bevinden zich groeven aan de boven- en
onderzijde van de wervelboog: de ondiepe incisura vertebralis superior aan de bovenzijde en
de veel diepere incisura vertebralis inferior aan de onderzijde.
• Samen vormen de twee groeven het foramen intervertebrale dat doorgang verleent aan een
ruggenmergszenuw.
• De gedeelten van de wervelboog met de incisurae vertebrales worden de boogvoetjes
(de pediculi arcus vertebrae) genoemd; de hierachter gelegen delen, die bij de wortel van de
processus spinosus in elkaar overgaan, heten de boogplaten (de laminae arcus vertebrae).
3
, •
1.3 Myelum of ruggenmerg:
• Ook wel ruggenmerg genoemd
• Het ruggenmerg valt onder het Centrale Zenuwstelsel
4
, • Schakelstation tussen hersenen en perifere zenuwen en wortels
• Binnen het CZS liggen cellichamen van neuronen die het perifeer zenuwstel
verbinden met het CZS in het ruggenmerg en in de hersenstam
• Ruggenmerg begint bij de schedelbasis en eindigt ter hoogte van de 2de lumbale
wervel
o Onder dit 2de lumbale niveau bevat wervelkanaal alleen nog
ruggenmergwortels (CAUDA EQUINA)
1.3.1 Opbouw:
• 31 spinale zenuwen
• Een spinale zenuw bestaat uit een ventrale wortel (Radices Anterior) en een dorsales
wortel (Radices Posterior)
• De ventrale wortel en dorsale wortel komen samen en vormen spinale wortel
• De spinale zenuwen splitsen hier in een ramus dorsalis en ramus ventralis
• Ramus dorsalis en ventalis zullen verschillende gebieden aansturen
• Iedere spinale zenuw heeft een dorsale, laterale en ventrale tak
Deze takken innerveren bepaalde gebieden:
5
, 6