In deze samenvatting staat heel H14 Twintigste eeuw: de jaren zeventig en tachtig van Laagland. Hierin staat alle belangrijke informatie voor de toets.
Twintigste eeuw: de jaren zeventig en tachtig
1 Historische context
1.1 Midden-Oosten
Vanaf de jaren zeventig kwam de politieke situatie in het Midden-Oosten steeds meer in het
middelpunt van de wereldpolitiek te staan. In 1980 viel Irak van Saddam Hoessein Iran
binnen. de onlusten tussen Palestijnen en Israël werden permanent en heviger.
1.2 Einde Koude Oorlog
In de Sovjet-Unie kwam in 1985 Michael Gorbatsjov aan de macht. Met de val van de
Berlijnse Muur (1989) kwam een symbolisch einde aan de Koude Oorlog die tot dan toe de
wereldpolitiek na de Tweede Wereldoorlog had gedomineerd.
1.3 Nederland
In het begin van de jaren zeventig groeide de economie verder en bleef de welvaart in
Nederland toenemen. Toen in 1973 en 1974 de olielanden tijdelijk hun olieproductie
terugdraaiden, waardoor de oliecrisis ontstond, werd men zich wat meer bewust van de
grenzen van energievoorziening en economische voorspoed. Het milieu werd een thema.
1.4 Ik-tijdperk
In 1975 kwam de eerste computer op de markt die voor individueel gebruik was bestemd.
De term personal computer zou pas enkele jaren later door IBM worden vermarkt.
Tegelijkertijd werd voor de meeste mensen in Nederland de kleuren-tv betaalbaar.
De in de jaren zestig in gang gezette tweede feministische golf zette door. De Franse
schrijfster en filosofe Simone de Beauvoir, die beroemd werd met haar studie De tweede
sekse, had veel invloed. In Nederland werd De schaamte voorbij van Anja Meulenbelt het
cultboek van de tweede feministische golf.
Typerend voor de periode vanaf de jaren zeventig was het belang dat men ging hechten aan
individualisme en innerlijke reflectie. Het ik-tijdperk was begonnen. Mensen gingen op zoek
naar zichzelf: in therapie, in relaties of in zelfbespiegeling.
2 Culturele context
2.1 Filosofie: wetenschap of postmodernisme
Een toenemend belang werd toegekend aan de wetenschapsfilosofie. Vooral de opvattingen
van Karl R. Popper waren invloedrijk. Popper meende dat bij het vaststellen van wat als
wetenschappelijke kennis moet worden beschouwd, niet moet worden uitgegaan van het
gangbare verificatieprincipe. Hij bepleitte het falsificatiebeginsel: van een wetenschappelijke
theorie moest worden bewezen dat ze onwaar is.
De periode vanaf de jaren tachtig wordt wel aangeduid als de periode van het
postmodernisme (of het postmoderne tijdvak). Jean Francois Lyotard werd beroemd met
Het postmoderne weten. Volgens Lyotard zijn de ‘grote verhalen’ over een betere toekomst
voor de hele mensheid achterhaald: het marxisme en de idealen van de Verlichting leden
vervolgens hem schipbreuk in Auschwitz. Tegenover hem staat Jürgen Habermas, een Duitse
filosoof, voortgekomen uit de kritische theorie. Habermas is kritisch over het postmoderne
denken omdat hij weigert de Verlichtingsidealen te verloochenen. Zijn theorie van het
communicatieve handelen beklemtoont het belang van communicatief, argumenterend en
machtsvrij handelen dat gericht is op het bereiken van overeenstemming.
2.2 Kunst in de jaren zeventig en tachtig
De individuele persoonlijkheid van de kunstenaar werd belangrijk. Ook de meer traditionele
en ambachtelijke schilderkunst herleefde.
, De Duitse beeldend kunstenaar Joseph Beuys was een duidelijke representant van de op de
persoonlijkheid van de maker gerichte kunst. Beuys wilde als een soort spiritueel leider een
eerherstel van de menselijke ziel, emoties en hartstocht bewerkstelligen. Een aantal keren
koos Beuys voor de performance. Performance is een sinds de jaren zeventig bestaande
actiekunst. Het is een soort voorstelling gemaakt vanuit een vast, vooropgezet plan.
Landart was een ontwikkeling in de kunst waarbij men zich nadrukkelijk van het stadsleven
afwendde. Een bekend landartkunstenaar is Richard Long.
Vanuit een meer filosofisch concept houdt Marinus Boezem zich soms bezig met het
landschap.
In Duitsland begon een groep schilders weer ambachtelijk gemaakte schilderijen met
herkenbare voorstellingen te maken. Anselm Kiefer schilderde onderwerpen die te maken
hadden met de door de Tweede Wereldoorlog besmet geraakte Duitse identiteit en de
verzwegen geschiedenis.
2.3 Muziek
De opkomst van de videoclip was cruciaal. Bij de. Zogenoemde glitterrock speelden de
kleding van de muzikanten en lichtshows een grote rol. De hardrock onderscheidde zich door
lange nummers die de verschillende bandleden de kans gaven hun virtuositeit te tonen.
Daarnaast was er de dansgerichte discomuziek in de jaren zeventig, die volop werd gedraaid
in discotheken. Punk, dat eind jaren zeventig opkwam, is een soort tegencultuur.
In de jaren tachtig werden met de new wave het image van artiesten, videoclips en
uitgekiende marketing steeds belangrijker. De dj kreeg geleidelijk aan een sterrenstatus.
Michael Jackson, Madonna en Prince waren de popiconen van de jaren tachtig.
3 Literaire ontwikkelingen
3.1 Schrijver en publiek
Zeer veel literaire teksten vanaf de jaren zeventig zijn te verbinden met kenmerken van het
ik-tijdperk als individualisme, de zoektocht naar de eigen identiteit en zelfontplooiing.
Daarbij past het gebruik van autobiografisch materiaal. Schrijvers en hun personages waren
vooral bezig met hun persoonlijke ontwikkeling. Deze schrijvershouding sloot aan bij de
lezershouding van veel lezers die ook de waarden van het ik-tijdperk omarmden.
3.2 Van vijftig naar zeventig
Harry Mulisch verraste de lezers door na reportages over de politieke werkelijkheid en de
defictionalisering, weer romans te gaan schrijven. Geslaagde romans zijn romans die op
meerdere niveaus te lezen zijn.
Ook J. Bernlef sloeg in de jaren zeventig een nieuwe weg in. Tot de jaren zeventig schreef hij
vooral in de geest van het tijdschrift Barbarber, een tijdschrift waarvan hij medeoprichter en
redacteur was. Zo schreef Bernlef een aantal conventionele romans met eenzaamheid als
belangrijkste onderwerp.
J. Bernlef schreef in de jaren tachtig werk waarin mentale avonturen centraal staan.
3.3 Journalistiek als literatuur
In 1977 kreeg Simon Carmiggelt de prestigieuze P.C. Hooftprijs. Bijzonder was dat
Carmiggelt geen bekende romanschrijver was, maar een schrijver die onder het pseudoniem
Kronkel dagelijks een kort verhaaltje in de krant publiceerde. Zijn verhaaltjes hadden een
humoristisch of weemoedig karakter. Meestal ontbraken verwijzingen naar het nieuws en de
actualiteit. Met de prijs voor Carmiggelt werden krantenstukjes als literair medium erkend.
De grenzen tussen journalistiek en literatuur vervaagden. Meer dan voorheen werden
schrijvers nu medewerker van een krant.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper alina_aben. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
