Samenvatting The transport system and transport policy - an introduction
Bert van Wee, Jan Anne Annema, David Banister
, Hoofdstuk 1: Introduction
In dit boek wordt het transportsysteem behandeld, de impact dat het transportsysteem heeft
op de bereikbaarheid (accessibility), veiligheid (safety) en het milieu (environment) en tot
slot de beleidsvorming van transport.
Hoofdstuk 2: The traffic and transport system and effects on
accessibility, the environment and safety: an introduction
Mensen reizen omdat ze activiteiten willen uitvoeren als werken, winkelen en vrienden
bezoeken. Goederen worden vervoerd omdat verschillende productiestadia ruimtelijk
gescheiden zijn.
Ontwikkelingen in transport zijn relevant want:
De moderne samenleving zou niet mogelijk zijn zonder transport (belangrijk is de
impact van veranderingen in het transportsysteem op veranderingen in de economie of
de samenleving in het algemeen).
Transport veroorzaakt negatieve effecten: milieudruk, veiligheidseffecten,
congestie(=verstopping in het netwerk, files).
Ontwikkelingen in het transportsysteem stimuleren beleidsvoering (bijvoorbeeld
infrastructuurplanning en prijsbeleid).
Factoren die impact hebben op het transportsysteem:
1. De wensen, behoeften, voorkeuren en keuzemogelijkheden van mensen en bedrijven.
2. De locaties van activiteiten als werken en winkelen.
3. Transportweerstand, vaak uitgedrukt in tijd, geld, kosten en andere factoren die we
‘effort’ (‘inspanning’) noemen. Hieronder vallen bijvoorbeeld risico’s,
betrouwbaarheid en comfort.
Bovenstaande factoren beïnvloeden tevens de bereikbaarheid, veiligheid en het milieu.
Andere factoren die hier invloed op hebben zijn:
1. Technologie
2. Voertuiggebruik van mensen
Hieronder staat een conceptueel model dat laat zijn hoe de 5 eerdergenoemde factoren het
transport volume, de samenstelling van transport en de bereikbaarheid, veiligheid en het
milieu beïnvloeden. De witte ovalen geven de factoren weer.
2
,De wensen, behoeften, voorkeuren en keuzemogelijkheden van mensen
Deze factor varieert tussen verschillende mensen. De rol van het transportsysteem om de
behoeften van mensen te vervullen zijn afhankelijk van tijd en ruimte.
Economen: deze factor hangt van het inkomen af; hoe hoger het inkomen, hoe meer
behoeften (mensen met meer geld gaan bijvoorbeeld vaker op vakantie).
Psychologen: mensen vervullen hun behoeften door respect, status en macht. (Bijv. door een
Mercedes voor de deur te hebben ipv een Toyota).
Geografen en economen: de impact van tijd op activiteitenpatronen en reisgedrag (mensen
met full time jobs hebben bijvoorbeeld minder vrije tijd dan mensen met part time jobs).
De locaties van activiteiten
Bij deze factor zijn alleen locatie-gebonden activiteiten relevant (dus geen activiteiten als
bellen). Bij deze factor is de verdeling van activiteiten over ruimte van belang en ook de
verdeling van mensen over huizen, werkplekken en andere bestemmingen (iemand die in
hetzelfde dorp werkt als woont moet bijvoorbeeld minder reizen als iemand die in een ander
dorp werkt als dat hij woont).
Transportweerstand
De som van de kosten om te reizen, zoals tijd en geld, worden vaak weergegeven in de
‘Generalized Transport Costs’ GTC (algemene transportkosten). Dit wordt uitgedrukt in 1
eenheid, meestal in geld en soms in tijd. Een lagere GTC zorgt voor meer transport.
- GTC is afhankelijk van de kwaliteit en kwantiteit van alle soorten infrastructuren
- Verkeersvolumes op een bepaald infrastructuurgedeelte gerelateerd aan de capaciteit
zijn relevant. (als de vraag groter is dan de capaciteit, ontstaat er congestie en dit
resulteert in langere reistijden)
- Infrastructuur gerelateerde regelgeving heeft invloed op de GTC (bijvoorbeeld
maximumsnelheid)
- Eigenschappen van voertuigen zijn van belang voor de comfort en de kosten.
- Het veiligheidsniveau is van belang, dit hangt af van de infrastructuur, de
eigenschappen van voertuigen en het voertuiggebruik van mensen.
Tijd: In de afgelopen decennia zijn de reistijden enorm gedaald.
Geld: Niet alleen afhankelijk van de brandstofprijzen, ook afhankelijk van de
brandstofefficiëntie van voertuigen en het aandeel van brandstoftypes (diesel, petrol…).
Andere variabele kosten zijn; onderhoud en reparatie kosten. Hoe langer een voertuig mee
gaat, hoe lager de jaarlijkse vaste kosten zijn.
Comfort: Voertuigen zijn nu comfortabeler dan vroeger.
Betrouwbaarheid: Internet heeft het verkrijgen van informatie over reisdiensten
toegankelijker gemaakt.
Veiligheid: De kans om te overlijden in een ongeluk is in de afgelopen jaren gedaald/
Economen: Bekijken bij deze factor vooral tijd en geld.
Civiele ingenieurs: Focussen zich op de infrastructuur en de impact op reistijden
Geografen: Focussen zich op de tijd- en ruimte gerelateerde beperkingen en de impact die
transportweerstand heeft op deze beperkingen
Sociale wetenschappers: bestuderen psychologische, sociologische en culturele factoren in
relatie tot transport.
Een lagere transportweerstand resulteert in nieuwe locaties voor activiteiten en een toename
van afgelegde reisafstanden.
Demografie (Bevolkingsleer)
Bij de eerder behandelde factoren is er uitgegaan van een constante bevolkingsgrootte en
verdeling. In werkelijkheid hebben veranderingen van de bevolking ook invloed op transport
volumes.
3
, Reizen voor de lol
Er is steeds vanuit gegaan dat mensen reizen om activiteiten op verschillende plaatsen te
vervullen. In werkelijkheid reizen mensen soms ook voor de lol (fietsen door het bos etc.). Dit
wordt in dit boek echter niet verder meegenomen.
Goederenvervoer
Goederenvervoer wordt in het algemeen door dezelfde factoren beïnvloed als
personentransport. Het gaat hier bijvoorbeeld om de wensen en de behoeften van
producenten en consumenten ipv van passagiers.
Technologie
Technologie in het transportsysteem bestaat uit zowel de techniek van voertuigen als de
techniek van infrastructuren. Technologie heeft impact op de transport volumes (voorbeeld:
brandstof efficiëntere auto’s zorgt voor lagere brandstofkosten en dus meer autogebruik).
Technologie beïnvloed ook het milieu, de veiligheid en de bereikbaarheid (voorbeeld: nieuwe
technologieën van verkeerslichten zorgt voor een betere doorstroom, dus minder congestie).
Voertuiggebruik van mensen
- Hoe mensen voertuigen gebruiken heeft invloed op het milieu. Een auto zorgt
bijvoorbeeld voor veel meer geluidoverlast en uitlaatgassen bij een snelheid van 140 km/h
als bij een snelheid van 80 km/h.
- Reistijden (transportweerstand) zijn ook afhankelijk van het voertuiggebruik van
mensen. Als mensen bijvoorbeeld 140 km/h rijden is de reistijd lager dan wanneer
mensen 90 km/h rijden.
- Tot slot wordt veiligheid beïnvloed door het voertuiggebruik van mensen. Hoe harder
mensen bijvoorbeeld rijden, hoe hoger het risico op een ongeluk.
Ruimtelijke en door de tijd bepaalde verdeling van verkeer
Gezien een bepaald verkeersvolume heeft de ruimtelijke spreiding van verkeer een impact op
congestie, veiligheid en het milieu. De ruimtelijke spreiding omvat de uitsplitsing van
wegklassen, bijvoorbeeld naar autosnelwegen, overige landelijke wegen en stadswegen. Als
voertuigen op stedelijke wegen rijden, zijn de negatieve effecten gerelateerd aan het aantal
woningen dicht bij de wegen. Daarom is niet alleen de ruimtelijke spreiding van het verkeer
van belang, maar ook de ruimtelijke spreiding van de activiteiten van mensen, en hun ligging
ten opzichte van de wegen. Ten slotte is de temporele verdeling van het verkeer relevant.
Nachtverkeer veroorzaakt meer geluidshinder dan da verkeer. Een meer evenwichtige
verdeling van het verkeer in de tijd zorgt ook voor minder congestie.
De evaluatie van beleidsopties
Er zijn veel beleidsopties om het transportsysteem te veranderen, variërend van het
aanleggen van nieuwe infrastructuur tot het wijzigen van de openbaarvervoersubsidies. Ex-
ante evaluaties dienen zoveel mogelijk alle relevante positieve en negatieve effecten te
omvatten, en dienen de resultaten te vergelijken met overheidsdoelen. Positieve effecten
omvatten voordelen op het gebied van bereikbaarheid en reistijd. Negatieve effecten
omvatten zowel financiële als niet-financiële kosten en externe effecten (effecten die de
gebruiker niet meeneemt in zijn of haar beslissing, maar wel invloed hebben op derden),
zoals milieu-, congestie- en veiligheidseffecten. Afgezien van deze meer algemene kosten en
baten, kunnen overheden regionale doelstellingen hebben. Zij kunnen bijvoorbeeld streven
naar een meer gelijke inkomensverdeling en economische ontwikkeling.
Bereikbaarheid
Het verbeteren van bereikbaarheid is een belangrijk overheidsdoel.
Definitie van bereikbaarheid (accessibility)= ‘de mate waarin landgebruik en
transportsystemen individuen in staat stellen activiteiten of bestemmingen te bereiken door
middel van een (combinatie van) vervoermiddel(en) op verschillende tijdstippen van de
dag' (perspectief van personen), en ‘de mate waarin landgebruik- en transportsystemen
4
