Naam
Naam school
Niveau 5
BOEKVERSLAG NEDERLANDS
M. Emants – Een nagelaten bekentenis
PRIMAIRE GEGEVENS
TITEL
Een nagelaten bekentenis
AUTEUR
M. Emants
JAAR VAN UITGAVE
1894
UITGEVER
Van Holkema & Warendorf
AANTAL PAGINA’S
291
GENRE
Psychologische roman
STROMING
Naturalisme
TITELVERKLARING
Een nagelaten bekentenis gaat over de bekentenis van een man die zijn vrouw vermoord heeft. Willem Termeer,
die de daad pleegde, heeft er geen bedroefdheid of spijt over, maar ook geen blijdschap. Termeer is alleen bang,
bang voor elk geluid en vooral voor zijn eigen stem, die de misdaad uit wil schreeuwen en wat tot nu toe een
geheim bleef te verraden.
Op de tweede bladzijde van zijn bekentenis zegt Termeer: “IK HEB ZO'N DWINGENDE LUST DIT EENS TE VERTELLEN, DAT IK
'T VOOR DE VEILIGHEID MAAR OP ZAL SCHRIJVEN. HET MOET ERUIT! MISSCHIEN ZAL IK 'T DAN BETER KUNNEN ZWIJGEN”
Niet dat hij het zelf zo afschuwelijk vindt. Gaat hij zijn leven na, dan is het hem volkomen duidelijk hoe het zover
gekomen is. Maar zijn misdaad zal ooit, volgens hem, moeten openbaren. De enige manier om te voorkomen dat
hij het uitschreeuwt is door zijn levensproces, in al zijn bijzonderheden, op te schrijven. Zo ontstaat de
‘bekentenis’. Een nagelaten bekentenis is dus het aangrijpend levensproces van een slachtoffer van verval. 1
AUTEUR
Marcellus Emants (1848- 1923) wordt geboren in Voorburg. Hij stamt uit een bekende Haagse familie die veel
juristen had voortgebracht. Marcellus Emants werd dan ook door zijn vader ook min of meer gedwongen om
rechten te studeren. Als zijn vader in 1871 overlijdt, stopt Emants met deze studie. De erfenis stelt hem in staat
zich volledig aan de literatuur te wijden. De extremistische filosofie dat uit de boeken van Emants spreekt, bezorgt
hem al snel de status van controversiële schrijver.
1
DE GIDS, 1895
, Emants trouwt drie keer: zijn eerste vrouw overlijdt na twee jaar, de tweede echtgenote na twintig jaar. Zijn
laatste huwelijk is een drama. In de roman Liefdeleven heeft Emants ervaringen uit dit rampzalige huwelijk
verwerkt. Wel krijgt Emants met deze vrouw een dochter, die door hem wordt geliefd.
TONEELSTUKKEN EN GEDICHTEN
Emants is nu vooral bekend als romanschrijver, maar in zijn eigen tijd speelt hij ook een belangrijke rol in de
toneelwereld. Hij schrijft zelf zo´n vijfentwintig toneelstukken en hij is medeoprichter, regisseur en acteur van het
amateurgezelschap Utile et Laetum. Een van zijn bekendere stukken is Domheidsmacht uit 1907, dat gaat over een
femme fatale.
Naast toneelstukken schreef Emants ook gedichten. Grote indruk maakt Emants met twee lange epische
gedichten: Lilith uit 1879 en Godenschemering uit 1883. In deze gedichten komen enkele belangrijke aspecten van
Emants’ kunst- en levensvisie naar voren. Instinct, drift en wellust worden gepresenteerd als de belangrijkste
drijfveren van de mens.
TACHTIGERS
Veel jongeren zijn onder de indruk van Emants’ werk, zoals leden van de Beweging van Tachtig. Zij zien Emants als
belangrijke voorloper en als grondlegger van de nieuwe moderne literatuur. Toch heeft Emants zich weinig met
Tachtigers bemoeid. In De Nieuwe Gids is hij nauwelijks te vinden. Er zijn ook duidelijk verschillen aan te wijzen
tussen het proza van Emants en dat van de Tachtigers. Het proza van Emants is streng-naturalistisch en de stijl is
veel minder uitbundig en minder uitgebreid beschrijvend dan dat van de Tachtigers. 2
NATURALISME
Emants werd al snel een omstreden schrijver. Dat had te maken met zijn opvattingen over literatuur. Emants was
geen vrolijke Frans en beschouwde het leven als een grote aaneenschakeling van teleurstellingen. Hij noemde het
leven zinloos. In ware liefde kon hij niet geloven, maar wel meende hij dat de mens voortgezweept wordt door zijn
seksualiteit. 3
Marcellus Emants is één van de eerste Nederlandse naturalisten. Zijn eerste prozawerk, Een drietal novellen uit
1879, wekt ophef omdat Emants zijn personages volgens de naturalistische principes ten onder laat gaan aan de
determinerende factoren van ‘ras, milieu en moment’, zonder moreel commentaar of uitzicht op een betere afloop.
Na dit boek volgen de naturalistische romans waarmee Emants bekend is geworden. 4 In Inwijding (1901) is de
hoofdpersoon een chique hoer. In Liefdeleven (1916) herkenden de Haagse lezers Emants’ eigen neurotische
vrouw. In dit boek nam hij ook een discussie op over de zieke mens als romanfiguur. 5
BEKENDSTE WERK
Uit Emants’ werk spreekt een extremistische filosofie, zonder veel uitwegen of mogelijkheid tot ontsnapping. In
zijn belangrijkste boek, Een nagelaten bekentenis uit 1894, doet hoofdpersoon Willem Termeer verslag van de
moord op zijn vrouw. Het verhaal is in de ik-vorm gesteld, wat een belangrijke proza-vernieuwing vormt voor die
tijd. Deze vertelwijze moet de indruk versterken dat Termeer een slaafs voorwerp is van erfelijke factoren en dat
de doodslag onvermijdelijk was. Dit fatalisme is typerend voor Emants en komt terug in andere werken. 6
EINDE
Aan het eind van zijn leven werd Emants steeds somberder. Zijn gezondheid ging achteruit, zijn vrouw liet hem
verkommeren. Ze leed aan zenuwaanvallen en bracht geregeld enige weken door in een neurologische kliniek.
Zijn vrouw beschouwde hem als de oorzaak van haar ellende, en meende dat hij in behandeling moest. Emants
verkocht in 1919 zijn huis en leefde verder in hotels. Hij schreef aan een vriend: `Was mijn leven toch maar uit!
Zelfmoord? Ja als voor mijn vrouw dan lijfrente niet verloren ging’. Zijn laatste brief is van augustus 1923. `Pijnen
ondragelijk. Ik snak naar het einde.’ Hij overleed op 14 oktober in een Zwitsers hotel. 7
BIBLIOGRAFIE HOOGTEPUNTEN
Juliaan de Afvallige (1874)
Een drietal novellen (1879)
Lilith (1879)
Juffrouw Lina (1888)
Dood (1892)
Een nagelaten bekentenis (1894)
2
DE BIBLIOTHEEK, Z.D.
3
LITERATUURGESCHIEDENIS, Z.D.-A
4
DE BIBLIOTHEEK, Z.D.
5
LITERATUURGESCHIEDENIS, Z.D.-A
6
DE BIBLIOTHEEK, Z.D.
7
LITERATUURGESCHIEDENIS, Z.D.-A
Pagina 2
