Naam
Naam school
Modern boek
Niveau 6
BOEKVERSLAG NEDERLANDS
A. F. Th. van der Heijden – Het Schervengericht
PRIMAIRE GEGEVENS
TITEL
Het Schervengericht
AUTEUR
A. F. Th. van der Heijden
ORIGINELE UITGEVER
Amsterdam: Querido
UITGEVER VAN GELEZEN BOEK
Amsterdam: De Bezige Bij, 2010
EERSTE DRUK
2007
GELEZEN DRUK
11e druk
AANTAL PAGINA’S
1042
GENRE
Psychologische roman, sleutelroman, ideeënman
VERFILMING
Rituelen (1988)
REEKS
Homo duplex
TITELVERKLARING
De titel is ontleend aan het oud-Atheens. Een schervengericht (ostracisme) was een stemprocedure bij de Grieken
om machtige leiders die te machtig werden voor tien jaar te verbannen. De burgers konden op een gebroken stuk
aardewerk (scherf) een naam schrijven. Wanneer een naam vaak genoemd werd kon de persoon voor 10 jaar
verbannen worden.
Remo Woodhouse (schuilnaam voor Roman Polański), een wereld beroemde regisseur, denkt dat hij door
niemand overtroffen kon worden, dat hij té goed en dat hij daarom bestemd is om verbannen te worden, door
zowel de wereld als door hemzelf. Remo wordt ook letterlijk verbannen uit de Verenigde Staten. 1 Hier volgt een
citaat uit het boek wat gaat over het gevoel van verbannen zijn: “ ‘WAT HEEFT HIJ MISDAAN OM ZIJN EIGEN LAND
UITGEGOOID TE WORDEN?’ ‘GOED ZIJN IN ZIJN VAK.’ ‘HOE KAN DAT NOU EEN MISDAAD ZIJN?’ ‘HIJ WAS TÉ GOED.’ ‘HOE KAN EEN
MENS TÉ GOED ZIJN?’ ‘HIJ BEDIERF DE COMPETITIE.’ ”2
ONDERTITELING
Een trans-Atlantische tragedie. 2
1
ANONIEM, 2011
2
VAN DER HEIJDEN, 2007, P. 416
, MOTTO
Het boek begint met het volgende citaat:
“CE QUI EMBELLIT LE DÉSERT, DIT LE PETIT PRINCE, C'EST QU'IL CACHE UN PUITS QUELQUE PART..”
- ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY, LE PETIT PRINCE 2
VERBANDEN MOTTO & BOEK
Het motto vertaalt grofweg naar het Nederlands: “WAT DE WOESTIJN ZO MOOI MAAKT, ZEGT DE KLEINE PRINS, IS DAT HIJ
ERGENS EEN BRON VERBERGT.” De prins bedoelt hiermee dat alles een diepere betekenis heeft: alles heeft een reden
en een oorzaak. In het boek komt er heel duidelijk naar voren dat dit ook werkelijk zo is. 3
Het feit dat er in het motto een prins aan het woord is heeft met de titel van het boek te maken. We praten
namelijk over mensen die hoog op de maatschappelijke ladder staan. In dit geval praten we over een prins, maar
de hoofdpersoon van het boek is een wereldberoemde regisseur. Deze regisseur komt erachter dat er veel meer
achter de moord zit van zijn vrouw Sharon Tate.
AUTEUR
Ik vind Adriaan Franciscus Theodorus (A.F.Th) van der Heijden (1951) een van de grootste Nederlandse
naoorlogse schrijvers. ‘De grote drie', Gerard Reve, W.F. Hermans en Harry Mulisch, schreven over de Tweede
Wereldoorlog en de verwerking of nasleep ervan. Van der Heijden is van een generatie later en schreef in
tegenstelling tot ‘de grote drie' niet over de oorlog, maar over de Nederlandse (of westerse) cultuur vanaf de jaren
'50. Mulisch heeft overigens Van der Heijden wel enige tijd beschouwd als zijn opvolger.
Vanwege Heijden zijn trouw aan zijn eigen thematiek wordt hij beschouwd als oeuvreschrijver - een schrijver
wiens werk in feite één omvangrijk verhaal vormt. Zijn romans komen het meest tot hun recht als ze in onderlinge
samenhang worden gelezen. Maar natuurlijk kunnen ze ook gerust apart gelezen worden. 4
De jeugd van Heijden is niet echt gelukkig. Zijn vader drinkt zich in het weekend regelmatig onder de tafel en
schreeuwt dan zijn familie de huid vol. Heijden trekt zich vaak terug in zijn kamer en vlucht in de wereld van de
boeken. 5 Over zijn opleiding heeft Heijden ook het een en ander gezegd: “VAN MEET AF AAN STOND FILOSOFIE
STUDEREN IN HET TEKEN VAN DE LITERATUUR. IK HAD NATUURLIJK OOK LITERATUUR KUNNEN GAAN STUDEREN, MAAR FILOSOFIE
LEEK ME NUTTIGER. IK LIEP DAAR DIE EERSTE JAREN NIET MEE TE KOOP. IK VOLGDE MIJN COLLEGES, MAAR NIET HEEL FANATIEK,
MOET IK ZEGGEN.”6
Op 16 jarige leeftijd probeerde van der Heijden al een roman te schrijven. Wanneer hij 20 jaar oud was heeft hij
het boek Het bejaardentehuis op het dak van de hemel geschreven. Het boek werd nooit onder deze titel
uitgegeven, maar was de basis voor het project De tandeloze tijd.
De eerste boeken die Van der Heijden uitgeeft, doet hij onder de pseudoniem Patrizio Canaponi. Hij brengt onder
deze naam in 1978 een verhalenbundel uit: Een gondel in de Herengracht.7 Zijn eerste boek Een gondel in de
Herengracht en andere verhalen (1978) werd bekroond met de Anton Wachterprijs. Toen in 1983 De slag om de
Blauwbrug en de trilogie Vallende ouders verschenen, heette hij A.F.Th. van der Heijden en was hij begonnen aan
de romancyclus De tandeloze tijd.
HOMO DUPLEX
Voor de Homo Duplex-cyclus heeft Van der Heijden de Oidipous-tragedie van Sophocles bewerkt en de hoofdlijnen
van dat verhaal gevuld met thema’s en gebeurtenissen uit de huidige tijd. Maatgever in de cyclus is de Olympische
god Apollo, die van zijn bewolkte tribune is afgedaald om overal ter wereld verschrikkelijke tragedies te
veroorzaken, met zichzelf als toeschouwer en commentator. Maar zijn streven naar tragedies van wereldformaat
wordt niet beloond: ook Apollo heeft te maken met Toeval, dat hij alleen kan bijsturen. Apollo komt ook weer in
Het Schervengericht voor, maar dan onder de ‘mensennaam’ Agraphiotis.
STIJL VAN ZIJN BOEKEN
Over de stijl van de boeken heeft Heijden het volgende gezegd: “IK BEN GEEN SCHRIJVER DIE OOIT TEVREDEN ZOU KUNNEN
ZIJN MET EEN BEREIKTE STIJL. IK WERK OOK NIET STAP VOOR STAP TOE NAAR DE IDEALE STIJL. IK ZAL ALTIJD BLIJVEN
EXPERIMENTEREN. JE KUNT IN ZO’N DAGBOEKAANTEKENING – DIE IN EERSTE INSTANTIE NIET BEDOELD WAS OM GEPUBLICEERD TE
WORDEN – MET EEN HEROÏSCH GEVOEL ZEGGEN: HET MOET ANDERS, HET MOET HEFTIGER, HET MOET ER INHAKKEN BIJ DE LEZER.
MAAR DAT BETEKENT NIET DAT JE HET METEEN IN PRAKTIJK KUNT BRENGEN.”6
BIBLIOGRAFIE HOOGTEPUNTEN
3
ANONIEM, 2011
4
SCHOUWSTRA, 2013
5
“VAN DER HEIJDEN”, 2009
6
KUIJT, 2015
7
STORM, 2013
Pagina 2
