Samenvatting
Thema 8
2.1.8 Ziek kind
Naam:
Datum: week 29 t/m 32
,Inhoudsopgave
Definities zwangerschap ............................................................................................................................................... 3
Transitie van foetaal naar neonataal ............................................................................................................................ 4
De longen (ventilatie) ....................................................................................................................................................... 4
Bloedsomloop (circulatie) ................................................................................................................................................. 5
Perinatale zorg en neonatologie/ NICU ........................................................................................................................ 7
Neonatale ziekten ........................................................................................................................................................ 9
Anemie ............................................................................................................................................................................ 17
Neonatale geelzucht ....................................................................................................................................................... 19
Bloedgroepen en rhesus ............................................................................................................................................. 21
Beoordeling van het cardiovasculaire systeem ........................................................................................................... 23
Syncope ........................................................................................................................................................................... 24
Pijn op de borst ............................................................................................................................................................... 25
Hartafwijkingen .......................................................................................................................................................... 26
Acyanotische hartawijkingen.......................................................................................................................................... 29
Cyanotische hartafwijkingen .......................................................................................................................................... 34
Overige afwijkingen ........................................................................................................................................................ 36
Hartritmestoornissen ................................................................................................................................................. 40
Hartfalen .................................................................................................................................................................... 41
Harttonen ................................................................................................................................................................... 43
Beeldvorming hartafwijkingen ................................................................................................................................... 44
Embryologie van het hart ........................................................................................................................................... 51
Koorts en infecties ...................................................................................................................................................... 65
Vaccinatie ....................................................................................................................................................................... 67
Koorts.............................................................................................................................................................................. 69
Infecties gekarakteriseerd door koorts en roodheid ................................................................................................... 78
Mazelen .......................................................................................................................................................................... 78
Rubella (rodehond) ......................................................................................................................................................... 79
Roseola infantum (exanthem subitum, zesde ziekte) ..................................................................................................... 80
Erythema Infectiosum (vijfde ziekte) .............................................................................................................................. 80
Varicella-zoster-virusinfectie (waterpokken en zoster) .................................................................................................. 81
Infectieziekten ............................................................................................................................................................ 82
Meningitis & encefalitis .................................................................................................................................................. 83
1
, Verkoudheid.................................................................................................................................................................... 85
Kinkhoest ........................................................................................................................................................................ 86
Kinder longziekten ...................................................................................................................................................... 89
Beoordeling van het ademhalingssysteem ..................................................................................................................... 89
Hoesten ........................................................................................................................................................................... 90
Pathologie van de bovenste luchtwegen .................................................................................................................... 93
Laryngeomalacie (floppy larynx) .................................................................................................................................... 93
Pseudokroep ................................................................................................................................................................... 94
Epiglottitis ....................................................................................................................................................................... 95
Onderste luchtwegen ................................................................................................................................................. 96
Aspiratie van een vreemd lichaam ................................................................................................................................. 96
Pneumonie (longontsteking)........................................................................................................................................... 97
Cystic fibrosis (CF) ........................................................................................................................................................... 98
Bronchopulmonaire dysplasie (BPD) ............................................................................................................................... 99
Primaire cilaire dyskinesie (PCD)..................................................................................................................................... 99
Astma............................................................................................................................................................................ 102
Allergieën ................................................................................................................................................................. 110
Constutioneel/ atopisch eczeem ................................................................................................................................... 112
Voedselallergie ............................................................................................................................................................. 113
Social determinants of health .................................................................................................................................. 116
Sociaalgeneeskundige kijk op gezondheid .................................................................................................................... 116
Organisatie van zorg voor kwetsbare kinderen en adolescenten ................................................................................. 120
Asielprocedure ......................................................................................................................................................... 121
Leerdoelen ............................................................................................................................................................... 123
Checklists.................................................................................................................................................................. 124
2
,Definities zwangerschap
Definities
Zwangeschapsduur
- Preterm = te vroeg < 37 weken
- a term = op tijd
- post-term (serotien) > 42 weken
geboortegewicht naar zwangerschapsduur
- SGA (small-for-gestational age, <P10)
- AGA (appropriate-for-gestational age, P10-P90)
- LGA (large-for-gestational age, >P90)
- Laag geboorte gewicht (< 2500 gr)
- erg laag geboorte gewicht (< 1500 gr)
- extreem laag geboorte gewicht (< 1000 gr)
Bepaling rijping stadium
- Laatste menstruatie datum
- Vroeg (1e trimester) echo
- Fundus hoogte
- Uiterlijke kenmerken
- Neurologie
- Scoringssystemen/ rijpheidsscore; Ballard (houding
bepaalt hoe oud het kind is → a term = flexiehouding, pre-
term = kikkerhouding; benen en armen plat op de grond)
Serotiniteit (geboorte > 42 weken)
- Mager, lang
- Ruime huid, vervellingen
- Wasvrouwen-handen
- Geen venrix meer
- Lange nagels
- Grotere kans op meconium in het
vruchtwater → groen kind
Macrosomie/ LGA
- Gewicht > P90 voor zwangerschapsduur
- Fors, groot, pafferig
- Toegenomen subcutaan vet
- Oorzaken: maternale DM of obesitas, hydrops, oedeem, rhesus antagonisme, genetische aandoeningen
(beckwith wiedermann syndroom)
Prenatale zorg
Maternale ziekten tijdens de zwangerschap kunnen de foetus direct of indirect beïnvloeden/ aantasten.
- Antifosfolipidensyndroom
- Idiopathische (immuun) trombocytopenie
- Systemische Lupus Erythematosus
- Diabetes mellitus
- Andere aandoeningen (bv. longziekten of hartziekten)
3
,Transitie van foetaal naar neonataal
Overgang IU → EU = grootste mortaliteit alle leeftijdscategorieën
Mortaliteit = aantal overlijden / 1000 levend geboren kinderen
Perinatale mortaliteit = mortaliteit vanaf 20 wk gestatie - 28 dagen postnataal
Neonatale mortaliteit = mortaliteit vanaf geboorte - 28 dagen postnataal
Postnatale mortaliteit = mortaliteit vanaf 28 dagen - 1 jaar postnataal
Vroege kindersterfte = neonatale + postnatale mortaliteit
→ 19/1000 babys overlijdt bij de geboorte in NL.
→ 8% van de babys is te vroeg geboren in NL.
De longen (ventilatie)
Foetaal bloed heeft een hogere concentratie hemoglobine en de foetale hemoglobine heeft een hogere affiniteit
voor zuurstof dan dat van volwassenen (zuurstofdissociatiecurve staat naar links bij foetus)!
Als de straal (r) van de longblaasjes toeneemt is er een lagere inspiratoire druk nodig
voor het ademen, volgens: P = (2 x T) / r
De eerste ademhaling
• Eerste ademteug → 6-93 sec na geboorte, meestal > 20 sec, trigger = afkoeling!
o Veranderde omgeving = stimulus 1e ademhaling
• Verhoogde druk tijdens bevalling en expiratie → vloeistof wordt uit longen gedrukt en
wordt gasmengsel
• Er is een hoge inspiratoire druk (70-100 cmH2O) nodig om de longen te openen (lage
compliantie vd longen)
o 60 mm Hg negatieve druk in de intrapleurale ruimte
• Activatie centrale PCO2 chemoreceptoren (ondersteuning ventilatie)
• Aan het eind van de bevalling endogene catecholamines (adrenaline)
Resultaten
• Na de 1e ademhaling is er een snelle toename in de long compliantie → verminderde
drukverschillen vereist!
• Door ventilatie kan de PO2 in de longen aanzienlijk toenemen → opening van de
longblaasjes → sterke vasodilatatie, geeft een ↓ longvaatweerstand → ↑ bloed
instroom in het LA → daling pulmonaire vaatweerstand → druk LA > druk RA
• Lagere longcompliantie bij kinderen → verhoogde ademfrequentie (↓ Vt bij kinderen)
om hetzelfde ademminuut volume te krijgen
o Kinderen zijn sneller kortademig; door verhoogde AMV!
Wet lung: falen opname vocht in de long (transitieproblemen), witte lijntjes op X-thorax →
ademhalingsproblemen, vaker bij CS (ontbreken mechanische druk) of ingeleide pre-
eclampsie vrouwen (geen natuurlijke baring)
4
,Bloedsomloop (circulatie)
Het menselijk hart begint te kloppen tijdens de vierde week na de bevruchting en trekt samen met een snelheid
van ±65 slagen/ min. Dit tempo neemt toe tot ±140 slagen/ min vlak voor de geboorte
Foetaal
Bypasses:
• ductus venosus: connectie tussen v. umilicalis naar v. cava inferior (bypass van de lever)
• Foramen ovale: opening tussen het linker en rechter atrium → 50-60% van het bloed gaat via het ovarium
naar het LA
• ductus arteriosus: connectie tussen de a. pulmonalis en de aorta → 90% van het bloed stroomt hier
doorheen
ge-oxygeneerd bloed: Bloed uit de placenta → navelstrengader → via ductus venosus → IVC → RA → via foramen
ovale → LA → lichaam
gedeoxygeneerd bloed: superior vena cava → RA → RV → via de ductus arteriosus → dalende aorta →
navelstrengslagaders → placenta → oxygenatie
• Voor de geboorte → hoge druk in de longen
5
,Overgang van foetale naar postnatale circulatie:
1. De eerste ademhaling maakt de luchtweg vrij van vruchtwater, waardoor de druk in de pulmonale
vaatbedden aanzienlijk wordt verminderd.
2. Lagere pulmonale druk zorgt ervoor dat bloed de longen binnendringt in plaats van door de ductus arteriosus
naar de aortaboog.
3. Bloed stroomt vanuit de longen naar het LA, waar het septum primum tegen het septum secundum wordt
gedrukt om het foramen ovale effectief te sluiten.
4. Hogere zuurstofniveaus in de navelstrengslagaders veroorzaken krampen.
5. De baarmoeder trekt samen, waardoor het meeste placentabloed in de foetus wordt gedwongen. De
navelstrengader stort in door gebrek aan bloed.
circulatie voor de geboorte: circulatie na de geboorte:
⇔
⇔
6
,Neonataal
• Placenta = systeem met een lage druk.
• foramen ovale: Afklemmen navelstreng → stijgen druk neonatale systeem circulatie (hoge systemische druk)
→ lage druk RA, hoge druk LA → sluiten foramen ovale
• ductus arteriosus: geboorte → huilen → ontplooien longen; lage pulmonale druk → daling
longvaatweerstand → toename longdoorbloeding → stijging PO2 + verlies prostaglandinen → constrictie
ductus arteriosus → sluiten ductus arteriosus
• ductus venosus: prostaglandinen in de placenta houden de ductus open → geboorte = wegvallen
prostaglandinen → constrictie ductus venosus → sluiten ductus venosus
Glucose huishouding
• ante-nataal: continue glucosetoevoer
• post-nataal: fysiologische dip in glucosewaarde in het bloed!
o glycogeen (12-24u)
o gluconeogenese (alanine, glucerol; enkele dagen)
o alternatieve brandstoffen (ketonlichamen)
o verbranding bruin vet: warmteproductie i.p.v. ATP
→ pre-mature kinderen hebben minder glycogeen voorraad → risico’s op lagere glucose’s → schadelijk voor de
hersenen → dus regelmatig glucose controles doen (IV glucose)
Stofwisseling
Perinatale zorg en neonatologie/ NICU
Prematuriteit
Epidemiologie: 170.000 geboortes per jaar in NL, waarvan ±12.000 prematuur
Gemiddeld preterm = 32 – 37 weken
Erg preterm = 26 - <32 weken
Extreem preterm = 24 - < 26 weken
Hypothermie voorkomen:
→ Er is een verhoogd zuurstofbehoefte bij lagere omgevingstemperatuur!
- Temperatuur verloskamer min 25 oC
- Baby afdrogen
- Natte doeken verwijderen
- Muts op, warme doeken
- Couveuse
Neonatologie (NICU) = IC voor pasgeborenen
- Premature geboorte (≥ 24 weken)
- Asfyxie = een situatie waarbij kinderen tijdelijk een tekort aan zuurstof
hebben (zuurstoftekort)
o patienten koelen → 33 oC en langzaam opwarmen
- Aangeboren afwijkingen
- Ondersteuning vitale functies (ademhaling/ bloedsomloop) bij
o Infectie
o Postoperatief
Organisatie van perinatale zorg in NL
Intra-uteriene verwijzing bij:
- zwangerschapsduur < 32 wk en of gewicht < 1250 gram
7
,- Aangeboren afwijzingen
Extra-uteriene verwijzing bij bedreigde vitale functies:
- Vroeggeboorte
- Sepsis
- Zuurstoftekort
Routine zorg bij de geboorte:
- Toedienen zilver nitraat (1%) in de ogen om neonatale gonokokken ophthalmia te voorkomen
- Antiseptische zorg van de navelstreng en huid
- Vitamine K profylaxe om bloedingsziektes te voorkomen
- vaccineren, screening
Lichamelijk onderzoek neonaat:
- Algemene uitstraling (cyanose, neus flaring, intercostale retracties, meconium houdend vruchtwater, FGR)
- Vitale waarden:
o hartslag (120 -160 bpm)
o respiratoire snelheid (30-60 ademhalingen per minuut)
o temperatuur
o bloeddruk
o Lengte, gewicht en hoofdomtrek → FGR?
- Zwangerschapsduur/ leeftijd
o Fysieke en neuromusculaire activiteit → beoordelen vd leeftijd van de baby
o Fysieke criteria: toenemende stevigheid van de oorschelp; toenemende omvang van het borstweefsel;
afnemend fijn, onvolwassen lanugo-haar op de rug en afnemende ondoorzichtigheid van de huid.
o Neurologische criteria: toenemende buiging van de benen, heupen en armen, toenemende tonus van
de buigspieren van de nek en het verminderen van de slapheid van de gewrichten.
o LGA/ SGA
- Huid
o Beoordeel: bleekheid, plethora, geelzucht, cyanose, meconiumkleuring, petechiën, ecchymosen,
aangeboren naevi en neonatale huiduitslag.
o Lanugo (meer bij preterme baby’s)
o vernix caseosa; zachte, witte, romige laag die de huid bedekt bij premature baby's, verdwijnt op
termijn.
o Preterm → dunne huid
o Serotien (te laat) → droge huid
- neurologisch onderzoek
o beoordeling van: actieve en passieve tonus, het niveau van alertheid, primaire neonatale (primitieve)
reflexen, diepe peesreflexen, spontane motorische activiteit en hersenzenuwen (incl.
netvliesonderzoek, extraoculaire spierbeweging, kauwkracht zoals bij zuigen, beweeglijkheid, gehoor
en tongfunctie).
o Moro-reflex = een van de belangrijkste pasgeboren reflexen, aanwezig bij de geboorte tot 3-6
maanden. Wordt uitgelokt door een plotselinge, lichte val van het ondersteunde hoofd openen van de
handen en de extensie en abductie van de armen, gevolgd door buiging van de bovenste ledematen en
huilen.
Pathologie:
- Cyanose; bij 4-5 g/dL gedeoxigeneerd Hb
o Acrocyanose
o Centrale cyanose
- Levensbedreigende aangeboren aandoening
8
, - Shock
o Door hevig bloedverlies, infectie of sepsis
- Schade tijdens geboorte (cephaalhematoom, ruggengraad schade, fracturen)
- Onderkoeling
o Groot opp. verdamping/ straling/ convectie en geleiding → temperatuur regulatie; afdrogen en
inpakken
Hypocalciëmie = komt vaak voor bij zieke en premature pasgeborenen.
Neonatale ziekten
Ademhalingsproblemen
Pasgeborene: pathologie in de 1e levensweek
Tekenen van respiratoire stress:
- Tachypneu (> 40/ min)
- Subcostale/ intercostale/ in jugulo (boven clavicula) retracties
(ademarbeid)
- Neusvleugelen
- expiratoir kreunen → alarmsymptoom!
- kleur van het kind: blauw (cyanose) of roze
- Apnoe’s (adempauzes > 15 sec) → alarmsymptoom!
Is er sprake van hypoxie?
- Voor, tijdens of na de geboorte
- LET OP: neonaten reageren met apneu (i.p.v. hyperventilatie) op hypoxie
APGAR score = vijf onderdelen beoordelen (ademhaling, hartactie, kleur, tonus, reactiviteit) om te bepalen hoe
goed/ slecht het kind ter wereld kwam, resuscitatie nodig?
- optellen scores: min. 0, max. 10 → 7/8 normaal
- beoordelen op 1, (3), 5, 10 minuten na het doorknippen van de navelstreng
8-9 → goed
4-7 → observatie
<3 → resuscitatie
Reanimatie/ resuscitatie vd neonaat:
A = Airway + Anticipatie
B = Breathing (neonaat ademfrequentie 40-60)
C = Circulatie (gem. 120 BPM)
D = Drugs (adrenaline)
(hypothermie bij asfyxie)
→ Kreunen: altijd een alarm symptoom!
→ Er hoeft niet altijd longpathologie te zijn
→ Goede anamnese (incl. zwangerschap en bevalling), begin, beloop in de tijd
→ Ook nog bleek/ grauwe kleur/ blauw (slecht circulatie, anemie, sepsis, hartafwijking): ECHT SPOED
Oorzaken neonatale ademhalingsproblemen
- Pulmonair (luchtwegen, longen)
- Cardiaal
- Hematologisch (longcirculatie)
- Infectieus
- Anatomisch (thorax)
9
