Destijds geschreven voor mijn schoolexamens en daarna ook gebruikt voor Centraal Examen. Makkelijk en duidelijk uitgelegd. SE afgerond met een 7,4 en voor het CE een 8,1 behaald.
1.1 De tuin
Levende organismen kan je verdelen in vier rijken: plantenrijk, dierenrijk, schimmelrijk en bacterierijk.
Deze vier rijken worden onderscheid door de bouw van hun cellen. Cellen zijn de bouwstenen waaruit
organismen zijn opgebouwd.
Alle organismen hebben dezelfde zeven levenskenmerken.
1. Ze voeden zich
2. Ze groeien
3. Ze ademen (gaswisseling)
4. Ze geven stoffen af (uitscheiding)
5. Ze nemen prikkels waar en reageren daarop
6. Ze planten zich voort
7. Ze bewegen
Je deelt de organismen in door te kijken naar de eigenschappen die verschillend of juist overeen
komen. Bijvoorbeeld organismen uit de groep van de gewervelde dieren. Gewervelde dieren kun je
verder indelen in vijf groepen: amfibieën, reptielen, vogels, vissen en zoogdieren.
De vier rijken werken allemaal samen, dat komt doordat de ene soort de andere soort als voedsel
gebruikt: er is een voedselkringloop.
De producenten (planten) maken de voedingsstoffen.
Consumenten
(gebruikers)
Consumenten (gebruikers) eten planten of dieren en
krijgen zo de voedingsstoffen binnen.
Bodemdieren zijn de afvaleters. Eigenlijk zijn het
consumenten met een speciaal dieet: afval van planten
Producenten
(makers) Voedselkringloop en dieren. Ook de afvaleters geven hun afval af: hun
Afvaleters
(consumenten)
poep.
De bacteriën en schimmels zijn de reducenten. Zij eten
en verteren de kleingemaakte organische stoffen uit de
poep tot mineralen. De producenten nemen deze
Reducenten
(afbrekers) mineralen weer op en de kringloop is rond.
, Anorganische stoffen zijn afkomstig uit de levenloze natuur, dus uit de bodem of lucht. De planten
maken van twee anorganische stoffen (koolstofdioxide en water) glucose. Planten hebben daarbij
energie uit zonlicht nodig. Het maken van glucose heet fotosynthese. Uit glucose maakt de plant alle
stoffen waaruit hij bestaat: zetmeel, eiwitten en vetten. Om die stoffen te kunnen maken hebben ze
mineralen nodig, die nemen zij op met hun wortels. Alle stoffen die levende organismen zoals planten
zelf maken, heten organische stoffen.
1.2 Planten
Planten zijn opgebouwd uit wortels, stengel, bladeren en bloemen. Dat
zijn de organen van de plant.
De wortels zorgen ervoor dat de plant stevig in de grond staat. Met de
wortels zuigt een plant water (waar mineralen in zitten) op.
De stengel is belangrijk voor het vervoer van water en opgeloste stoffen
in de plant.
In de bladeren maakt een plant zijn eigen voedingsstoffen.
(fotosynthese)
De bloemen zorgen voor de voortplanting. Er ontstaan zaden in de
bloem, waaruit jonge planten groeien.
De organen van een plant zijn opgebouwd uit weefsels. Een weefsel
bestaat uit cellen met dezelfde vorm en functie.
Een plantencel bestaat van buiten naar binnen uit:
1. Celwand: een stevige laag van cellulose om de cel
2. Celmembraan: vlies dat bepaalt welke stoffen de cel in en uit gaan
3. Cytoplasma: een stroperige vloeistof in een cel
4. Celkern: hierin zit DNA, dat alles regelt wat er in de cel gebeurt
5. Bladgroenkorrels: geven de plant hun groene kleur en zorgen voor fotosynthese.
6. Vacuole: zit vol met water en zorgt voor stevigheid van de cel
Kruidenachtige planten zijn stevig door de druk van het water in de vacuole tegen de celwand. De
cellen zwellen op tot de celwanden onder druk staan.
Houtachtige planten zijn stevig door de extra dikke celwanden met daarin de harde houtstof. Die
cellen met dikke celwanden noem je houtcellen.
Hout bestaat uit de dikke celwanden van houtstof, de celinhoud is weg.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joycez1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
