Communicatiekundig ontwerpen
Hoofdstuk 1. Communicatiekundig ontwerpen: een kader
Communicatiekundig ontwerpen is het systematisch werken aan de oplossing van een
communicatieprobleem.
Communicatie: het sociale proces waarin een individu, een groep, of een organisatie
informatie overdraagt aan of uitwisselt met anderen, met de bedoeling de kennis, de houding
of het gedrag van individuen, groepen of organisaties te beïnvloeden.
Probleem: wanneer een situatie niet aan een maatstaf of criterium voldoet of wanneer er
een discrepantie bestaat tussen een bestaande en een gewenste toestand.
Er is sprake van een communicatieprobleem in strikte zin als een communicatieproces
niet of in onvoldoende mate aan een door betrokkenen gehanteerde maatstaf voldoet.
Er is sprake van een communicatieprobleem in ruime zin als de oplossing van een
probleem (gedeeltelijk) in (betere) communicatie gezocht wordt.
Een probleem wordt nog al eens ten onrechte als een communicatieprobleem opgevat
doordat men er te snel of zonder analyse van het probleem van uitgaat dat de oplossing
(geheel of gedeeltelijk) moet worden gezocht in (betere) communicatie.
Het ontwerp
Het ontwerp is een plan voor de oplossing van een probleem. Het gerealiseerd ontwerp is
de uitvoering van dat plan. Dat leidt – bij een succesvol ontwerp – tot de oplossing van het
probleem. Of iets bescheidener uitgedrukt: het levert een bijdrage aan de oplossing ervan.
Het ontwerp moet een bijdrage zijn aan doeltreffende communicatie, waardoor het
probleem geheel of gedeeltelijk wordt opgelost.
Het ontwerp kan betrekking hebben op één product of op een samenhangend geheel van
producten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen communicatiemiddelen en
communicatieprogramma’s als output van het ontwerpproces.
Communicatieprogramma’s
Een communicatieprogramma is een geheel van samenhangende communicatieve middelen
en/of activiteiten.
Als een communicatieprogramma een eenmalig karakter heeft, spreken we van een
communicatiecampagne. Is in principe eenmalig, maar kan bestaan uit een in de tijd
gespreide reeks communicatieve activiteiten, waarbij gebruik wordt gemaakt van
verschillende media.
Als een communicatieprogramma een structureel karakter heeft, spreken we van een
communicatiebeleid. Dit geeft aan welke blijvende doelstellingen men met welke soorten
middelen denkt te bereiken.
Communicatiemiddelen
Een communicatiemiddel is een medium of mediumproduct dat wordt ingezet met het oog op
een of enkele samenhangende doelen en is gericht op een min of meer homogene
,doelgroep of een welomschreven geheel van samenhangende doelgroepsegmenten.
We spreken van een mediumproduct, als een communicatiemiddel een eenmalig karakter
heeft. Voorbeeld: folder, brochure.
We spreken van een medium, als een communicatiemiddel een structureel karakter heeft.
Het gaat dan om een communicatiemiddel dat steeds een andere inhoud krijgt. Voorbeeld:
bedrijfsblad.
Outputvormen:
Éénmalig Structureel
Communicatiemiddel Mediumproduct Medium
Communicatieprogramma Campagne Communicatiebeleid
Fasen in het communicatiekundig ontwerpproces:
Fase Resultaat
1. Probleemanalyse Probleembeschrijving
2. Ontwerp Communicatieplan
3. Realisatie Concept product(en)
4. Formatieve evaluatie Bijgesteld(e) product(en)
5. Productie en implementatie Gerealiseerd(e) communicatieproces(sen)
6. Summatieve evaluatie Oordeel over communicatieproces(sen)
Rapid prototyping: niet te veel werk te maken van de probleemanalyse en de ontwerpfase.
Maar snel een gedeeltelijk ontwerp realiseren.
Veel communicatieproblemen vereisen in feite geen geheel nieuw ontwerpproces, maar een
herontwerp.
Vormen van onderzoek
Toegepast onderzoek
Deze vorm van onderzoek wordt ook wel praktijkgericht onderzoek genoemd. De vragen in
dit type onderzoek, zijn gericht op een specifiek ontwerpproces.
Probleemanalyse – vooronderzoek
Formatieve evaluatie – pretestonderzoek
Summatieve evaluatie – effectonderzoek
Funderend onderzoek
Bij funderend onderzoek is het uitdrukkelijk bedoeld om keuzemogelijkheden die zich in
soortgelijke ontwerpprocessen voordoen, op hun effecten te onderzoeken.
Eerste vorm: gericht op eigenschappen van ontwerpproducten. Hier valt onder: realisatie.
Tweede vorm: heeft betrekking op de inrichting van het ontwerpproces. Hier valt onder:
formatieve evaluatie.
Fundamenteel onderzoek
Dit onderzoek is primair gericht op de vorming van theorieën of modellen die processen
beschrijven, verklaren of voorspellen. Hier valt onder: probleemanalyse.
, Hoofdstuk 2. Probleemanalyse en vooronderzoek
In feite zijn er in de fase van het ontwerpproces drie vragen aan de orde:
- Wat is het probleem?
- Wat zijn de oorzaken van het probleem?
- Wat zijn de aangrijpingspunten en randvoorwaarden voor een oplossing?
Stappen in de fase van probleemanalyse:
1. Probleemoriëntatie
2. Vooronderzoek
3. Probleemdefinitie
Soorten communicatieproblemen:
Complexe versus eenvoudige problemen
Een probleem is complexer naarmate er meer actoren in verschillende rollen in
uiteenlopende situaties bij zijn betrokken en er meer maatstaven zijn waaraan een eventuele
oplossing moet voldoen.
Veel communicatieproblemen zijn complex van aard.
Open versus gesloten problemen
Een probleem is open als er niet één ideale oplossing is voor het probleem maar meer
oplossingen die meer of minder effectief zijn. In het ontwerpproces moet in feite niet naar dé
oplossing maar naar een bevredigende oplossing worden gezocht.
Vrijwel alle communicatieproblemen hebben een open karakter.
Meer of minder onzekerheid
De onzekerheid over een probleem is groter naarmate er meer onbeantwoorde vragen zijn
over de bestaande situatie en de oorzaken ervan.
In veel gevallen zijn communicatieproblemen met een grote mate van onzekerheid omgeven.
Meer of minder omstreden problemen
Een probleem is omstreden als er veel verschillende percepties bestaan met betrekking tot
de feitelijke situatie en de maatstaven die ter beoordeling moeten worden aangelegd.
Communicatieproblemen gaan veelal gepaard met uiteenlopende probleempercepties.
Grote of beperkte reikwijdte
Communicatieproblemen kunnen op verschillende niveaus spelen:
- Microniveau: probleem in de communicatie tussen individuen, bijv. huisartsen en patiënten
of docenten en leerlingen.
- Mesoniveau: problemen in de communicatie van en tussen organisaties of afdelingen van
organisaties.
- Macroniveau: gaat om maatschappelijke problemen waarbij doorgaans zeer uiteenlopende
organisaties vanuit een verschillende optiek zijn betrokken.
Ontwerp- versus herontwerpproblemen
Veel problemen zijn eerder herontwerp- dan ontwerpproblemen. Een eerder ontworpen
communicatieve oplossing blijkt niet geheel te voldoen, zodat herziening of de inzet van
andere middelen dient te worden overwogen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Pam1994. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.