Samenvatting geschiedenis tijdvak 5 uit het boek geschiedenis werkplaats. Stof komt voor in Havo 4 & 5. Samenvatting met aan het einde rijtje met jaartallen en wat belangrijke mensen uit het tijdvak.
Tijdvak 5
Kenmerkende aspecten:
1: Het begin van de Europese overzeese expansie
2: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
3: De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
4: De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg
had
5: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
Samenvatting 5.1
- Italiaanse stedelijke elites kregen een nieuw mens- en wereldbeeld. In de
middeleeuwen werd de mensen gezien als slecht en zondig. De wereld was door god
geschapen, maar later in de handen van de duivel geraakt, de mens moest zich
afwenden van de wereld en zich richten op god en het hiernamaals. Ook Italiaanse
kunstenaars zagen de wereld als Gods schepping, maar zij genoten van de
schoonheid daarvan. Zij vonden dat de mens zich juist niet moest afwenden van de
natuur, maar het juist perfectioneren. Ze hadden belangstelling voor de oudheid, toen
wilde kunstenaars de natuur ook perfectioneren.
- Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed, de nalatenschap van de
Grieks-Romeinse cultuur, er waren overal in Italië ruïnes van oude
beeldhouwwerken. Ze gebruikte deze oude vorm van kunst ook en probeerde het te
overtreffen. Ze meenden dat ze de grootheid van de oudheid lieten herleven, daarom
noemde ze deze tijd de renaissance.
- Beeldhouwers, zoals Michelangelo wiens beeldhouwwerken er mooier en volmakters
uitzagen dan echte mensen,werden niet meer gezien als ambachtslieden maar als
kunstenaars die boven gewone mensen verheven waren.
- Geleerde gingen de oudheid bestuderen, schrijvers en denkers zagen klassieke
auteurs als geestverwanten. Ze noemden zichzelf humanisten, hiermee bedoelden
ze dat ze de vrijheid en de waardigheid van de mens belangrijk vonden. De
humanisten bestudeerde belangrijke klassieke teksten om hun betekenis beter te
begrijpen, ze gingen op zoek naar verloren teksten.
- In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Buitenlanders reisden
naar Italië en kwamen terug met nieuwe ideeën. Maar de landen in het noorden
ontwikkelde zich wel anders dan in Italië. Zij hadden nauwelijks een klassieke
verleden. Zij richtte zich niet op de herleving van de klassieke oudheid, maar op de
wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom.
Samenvatting 5.2
- In 1415 veroverde Portugal de Marokkaanse havenstad Ceuta. 700 jaar eerder (715)
hadden islamitische strijders vanuit Ceuta Spanje en Portugal veroverd. De
Christenen hadden sinds de 11e eeuw bijna alles heroverd. Nu begon de uitbreiding
van activiteiten van Europeanen buiten Europa, Europese Expansie.
- De Spanjaarden hadden de Canarische eilanden ten westen van Afrika veroverd.
Daarvandaan voer de Italiaanse ontdekkingsreiziger Colombus in opdracht van het
, Spaanse koningspaar naar het westen en bereikte in 5 weken Amerika, dan toen nog
niet bekend was in Europa. Columbus dacht dat hij de Westelijke route naar Indië
had ontdekt, hierdoor werd Amerika eeuwenlang West-Indië of de West genoemd en
staan de oorspronkelijke bewoners bekend als indianen.
- Amerigo Vespucci voer rond 1500 in Portugese dienst naar het westen en verkende
de kust van Brazilië. Hij trok de conclusie dat er een nieuw continent was ontdekt dat
hij de nieuwe wereld noemde. De nieuwe wereld werd later Amerika genoemd, de
vrouwelijke versie van Amerigo.
- In 1510 bereikten de Portugezen Indonesië en later ook China en Japan.
- De Spanjaarden vonden in 1522 via een totaal andere route Indië.
- De ontdekkingsreizen vormden het begin van de Europese overzeese expansie.
- Portugezen konden de grote gebieden zoals China en Japan niet veroveren ze
waren te sterk. In plaats daarvan namen ze langs de kusten kleine gebieden in bezit
en bouwden er factorijen.
- Portugezen bedreven ook handel aan de kusten van West-Afrika. Ze haalden er
onder andere zwarte slaven. Deze Afrikanen werden gebracht naar Brazilië, dat de
Portugezen koloniseerde vanaf 1530. Portugezen stichtten er grote plantages, dat
waren landbouwbedrijven waar ze suikerriet verbouwden met behulp van indiaanse
en Afrikaanse slaven.
- Spaanse veroveraars kamen naar delen van Midden- en Zuid-Amerika. Met gemak
onderwierpen ze gebieden waar de inheemse bevolking leefde in eenvoudige
samenlevingen van jagers-verzamelaars en boeren. Er waren ook indianen die
leefden in hoogontwikkelde landbouwstedelijke samenlevingen. De Azteken hadden
een groot rijk in Mexico: de Inca’s hadden een groot rijk in Peru. Deze volken hadden
goud en zilver dus besloten de Spanjaarden om deze rijken te veroveren. Deze
veroveringen waren succesvol. INdianen hadden eenvoudige wapens en hadden
weinig verweer tegen de spanjaarden met hun zwaarden, kanonnen en paarden.
Indianen kenden geen grote dieren en waren daardoor doodsbang voor de paarden.
De Spanjaarden werden ook geholpen door volken die door de Azteken en Inca’s
werden onderdrukt. De indianen waren niet bestand tegen de Europese ziektes die
per ongeluk werden meegenomen, zoals de pest, de pokken en de griep. Binnen een
eeuw kwam het grootste deel van indianen door epidemieën om het leven.
Samenvatting 5.3
- De Duitse monnik Maarten Luther ergerde zich aan de pracht en praal van Rome,
Luther eiste een hervorming van de katholieke kerk. Geestelijke van hoog tot laag
leidden een leven dat in strijd was met ideeën die de kerk zelf verkondigde. Ze
hielden van wereldse zaken als geld, macht, eten, drank en seks. De kerk leerde dat
een leven van seksuele onthouding het beste was. Daarom as voor geestelijke het
celibaat, het ongetrouwd zijn verplicht. Maar veel geestelijken leefden samen met
een vrouw en hadden kinderen.
- Door het christelijke humanisme ontstond ook kritiek op de leer van de kerk. VOlgens
Erasmus had veel van wat de kerk leerde met het oorspronkelijke christendom niet s
te maken. Luther ging na bestudering van Erasmus’ Bijbelvertaling nog verder.
Volgens Luther deugde er bijna niets aan de kerkleer. De kerk leerde dat de mens in
de hemel kon komen als hij goed leefde en gehoorzaamde aan de kerk. Geestelijken
konden voor de leken bemiddelen bij god. Volgens Luther was daar niets van waar.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper leaasselt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
