Dit document is een uitgebreide samenvatting van de tien tijdvakken voor het vak geschiedenis. Handig voor het CE Geschiedenis. Geen overbodige informatie, alleen het deel dat je moet weten voor de toets.
1. Jagers en boeren (tot 3000 v.C.)
De landbouwrevolutie is de belangrijkste ontwikkeling in deze tijd. Jagers en verzamelaars
worden boeren en gaan op vaste plekken wonen. Dit begon in een gebied in het Midden-
Oosten en Egypte, in de vorm van een halve maan. Hoewel de ontwikkeling erg langzaam
ging, zijn de veranderingen zo groot geweest dat toch wordt gesproken van een revolutie.
Ontstaan rond 10.000 v.C. op déze plek, omdat hier door water, zon en vruchtbare grond
een goed landbouwklimaat was ontstaan. Uiteindelijk levert de landbouw
voedseloverschotten op. Het gevolg is dat een aantal bewoners zich gaat bezighouden met
ambacht, handel, bestuur en godsdienst. Hierdoor worden de sociale verschillen groter,
maar worden mensen ook meer afhankelijk van elkaar. Sommige dorpen ontwikkelen zicht
tot een stedelijke landbouwsamenleving met stenen huizen en stadsmuren. Deze stadstaten
ontstaan voor het eerst in Mesopotamië. In de stadstaten ontstaan ook het spijkerschrift en
hiërogliefenschrift: beeldschriften. De eerste geschriften gaan over de landbouw en religie.
Het polytheïsme ontstaat.
2. Grieken en Romeinen (3000 v.C. - 500)
Dankzij Romeinen verspreidden de Grieks-Romeinse cultuur zich over een groot deel van de
Europese en Westerse beschaving. In deze tijd ontwikkelt zich het wetenschappelijk denken,
het bestuur, de rechtspraak en kunsten. Ook de monotheïstische godsdienst Jodendom, en
later Christendom, ontstaat. De laatste wordt later de staatsgodsdienst van het Romeinse
Rijk.
In prehistorie verspreid landbouw zich vanuit Midden-Oosten naar Europa, als
eerste in Griekenland rond 6000 v.C. Hier ontstaan landbouwsamenlevingen die
uitgroeien tot stedelijke gemeenschappen (polis). Hier ontstaan verschillende
bestuursvormen: aristocratie, monarchie, democratie, etc. De Grieken zijn
polytheïstisch, maar doen ook aan verstandelijk beredeneren. Liefde voor de
waarheid → filosofie. Athene is een van de grootste en meest invloedrijke polis
van Griekenland. Het ostracisme was in de 5e eeuw v.C. onderdeel van hun
democratie: de persoon met meeste scherven van naam werd verbannen.
Uiteindelijk veroveren de Romeinen Griekenland en nemen zij hun kunsten mee als
oorlogsbuit. Dit gaan de Romeinen namaken en zo ontstaat de klassieke vormentaal van de
Grieks-Romeinse cultuur.
Romeinen hebben geen hoge dunk van de Germaanse cultuur, maar zijn wel onder de
indruk van hun dapperheid. Door de romanisering bloeien ook de gebieden in het noorden
later op: aanleggen van wegen, graven van kanalen en bouwen van dijken bijvoorbeeld. In
de latere oudheid dringen Germanen het Romeinse rijk binnen. Hierdoor valt het West-
Romeinse rijk uiteindelijk uiteen.
De joden zijn de eerste monotheïsten en zij geloven in Jahweh. Onder koning David wordt
Jeruzalem de hoofdstad van het joodse rijk. Het christendom is hieruit ontstaan, maar het
geloof kent veel verschillen. Hierover zijn ook veel conflicten geweest.
Kenmerken Jodendom Christendom Islam
Ontstaan 15e eeuw v.C. 1e eeuw n.C. 7e eeuw n.C.
God Jahweh God Allah
Belangr. profeet Mozes Jezus Mohammed
Heilig boek Tenach Bijbel Koran
Regels Thora en 10 geboden 10 geboden 5 zuilen
, Door een meningsverschil over wie de echte Messias zou zijn, ontstond het Christendom.
3. Monniken en ridders (500 - 1000)
“Middeleeuwen” kreeg de naam, omdat men vond dat de eeuwen ervoor en erna veel
interessanter en waardevoller zijn geweest voor de ontwikkeling van de Europese
samenleving. Het is de periode tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de wedergeboorte
hiervan in 1500. Echter blijkt het tegendeel waar en zijn de Middeleeuwen erg belangrijk
geweest.
Vroege Middeleeuwen: nadat Romeinse rijk in Europa breekt, verdwijnen steden en wegen
en komt handel tot stilstand. Toch kent deze periode machtige vorsten, zoals Karel de Grote,
de verspreiding van het christendom en het ontstaan van de islam. Geestelijkheid en adel
hebben de belangrijkste posities. Volksstammen razen plunderend en veroverend door
Europa: vooral Vikingen en Noormannen.
Aan het einde van de 4e eeuw maakt keizer Theodorius I het christendom tot
staatsgodsdienst. Het West-Romeinse rijk valt later uiteen, maar het christendom behoudt
haar kracht: het wordt namelijk door diverse vorsten en geestelijken gebruikt als middel om
eenheid te creëren: een gemeenschappelijk geloof zorgt voor meer saamhorigheid en
minder onderlinge conflicten. Adel en geestelijken werden samen op politiek, economisch en
levensbeschouwelijk gebied. Kloosters zijn centra van onderwijs en cultuur, zij hebben dan
ook veel kennis van de Oudheid. De heidenen worden op een vreedzame manier bekeerd.
In de 7e eeuw duikt profeet Mohammed op, die van Mekka naar Medina vlucht. Hij slaagt erin
een groot deel van de Arabische wereld de verenigen in een nieuw geloof: de islam. Noord-
Afrika, het Midden-Oosten en grote delen van Azië worden snel veroverd. Oorzaken:
- De oorlogen die het Byzantijnse rijk en het Perzische rijk in hun greep hebben,
waardoor ze weinig kracht overhouden om zich tegen de Arabieren te verdedigen.
- De Jihad: religieuze verplichting om geloof te verbreiden en goed werk te doen.
- De volbloed Arabische paarden, wier kracht en snelheid voor snel vervoer zorgt.
Uiteindelijk veroorzaakt de val van het West-Romeinse rijk het ontstaan van een
zelfvoorzienende samenleving. In Europa zijn namelijk weinig steden van formaat in deze
tijd. Het overgrote deel van Europa wordt bevolkt door zelfvoorzienende (autarkische) en
geïsoleerde gemeenschappen. De meeste boeren leven op het domein van een klooster of
kasteel: hofstelsel.
Rechten Plichten
Eigenaar - Deel van opbrengt innen - Bescherming bieden
domein - Vroomland wordt bewerkt - Voorzieningen als molens
door boeren faciliteren
Horige - Bescherming - Onderhouden en bewerken
boer - Stukje land voor eigen vroonland (herendiensten)
gebruik - Afstaan van oogst
- Eigen woning/hoeve
Vrije boer - Eigen grond op domein van - Heer militair bijstaan
heer - Afstaan van oogst
Lijfeigenen - Kost en inwoning - Bewerken van vroonland
- Werken in dienst van heer
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper studentzero. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
