Medische kennis blok 4 - Psychiatrie
Inhoudsopgave
Week 1 ........................................................................................................................................................... 3
Hoorcollege B – Inleiding op de psychiatrie en psychiatrische verpleegkunde ................................................... 3
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 1 – Inleiding op psychiatrie en psychiatrische verpleegkunde .................... 6
Farmacologie blz. 296 t/m 300 ...................................................................................................................... 8
Werkcollege ........................................................................................................................................................ 9
Week 2 ......................................................................................................................................................... 13
Hoorcollege B – Stemmingsstoornissen ............................................................................................................ 13
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 7 – Stemmingsstoornissen ........................................................................ 17
Farmacologie blz. 301 .................................................................................................................................. 33
Werkcollege ...................................................................................................................................................... 33
Week 3 ......................................................................................................................................................... 36
Hoorcollege A – Persoonlijkheidsstoornissen.................................................................................................... 36
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 3 – Persoonlijkheidsstoornissen ................................................................ 40
Hoorcollege B – Psychotische stoornissen ........................................................................................................ 47
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 8 – Schizofreniespectrum en andere psychotische stoornissen................ 51
Werkcollege ...................................................................................................................................................... 54
Week 4 ......................................................................................................................................................... 55
Hoorcollege A – Angststoornissen .................................................................................................................... 55
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 5 – Angststoornissen + obsessief-compulsieve en verwante stoornissen. 61
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 6 – Stress, trauma en dissociatie ............................................................... 65
Farmacologie blz. 293 t/m 296 .................................................................................................................... 67
Hoorcollege B – Eetstoornissen ........................................................................................................................ 67
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 9 – Eetstoornissen ..................................................................................... 71
Werkcollege ...................................................................................................................................................... 74
Week 5 ......................................................................................................................................................... 75
Hoorcollege A – Ontwikkelingsstoornissen en kindpsychiatrische stoornissen ................................................ 75
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 15 – Psychiatrische stoornissen van de kindertijd..................................... 81
Hoorcollege B – Verslaving overzicht ................................................................................................................ 81
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 10 – Begeleiding en behandeling bij verslavingsproblematiek ................. 85
Werkcollege ...................................................................................................................................................... 88
Week 6 ......................................................................................................................................................... 89
Hoorcollege A – Verslaving en somatiek........................................................................................................... 89
Hoorcollege B – Seksuele stoornissen ............................................................................................................... 94
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 13 – Seksuologie ........................................................................................ 97
Werkcollege ...................................................................................................................................................... 99
Week 7 ....................................................................................................................................................... 103
,Hoorcollege A – Somatiek en psychiatrie........................................................................................................ 103
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 12 – Psychiatrische, somatische aandoeningen, somatisch-
symptoomstoornis en verwante stoornissen ............................................................................................ 105
Hoorcollege B – Forensische psychiatrie ......................................................................................................... 106
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 20 – Forensische psychiatrie ................................................................... 108
2
,Week 1
Hoorcollege B – Inleiding op de psychiatrie en psychiatrische verpleegkunde
GGZ = Geestelijke GezondheidsZorg = psychiatrie
Symptoomdiagnose = hoesten, verkouden, buikpijn à geen alarmsymptomen, we weten niet hoe
het komt, het zal vast geen gevolgen hebben
- We maken het niet groter dan de klacht
Syndroomdiagnose = diagnoses waarbij mensen meerdere klachten en lichamelijke bevindingen
hebben en dat is een bepaald beeld
- Vb. syndroom van Down
- Vb. hartfalen à aantal klachten + lichamelijke bevindingen bij elkaar
DSM 5: alleen maar syndroomdiagnoses
Extramuraal (ambulant): huisartsenpraktijk, polikliniek, thuiszorg
Intramuraal: verpleeg- of verzorgingshuizen, psychiatrische ziekenhuizen en instellingen voor
mensen met een verstandelijke handicap
Semimuraal: deeltijdbehandeling in een ziekenhuis of instelling voor geestelijke gezondheidszorg en
dagverpleging in een verpleeghuis
Abnormaal:
- Statistische (ab)normaliteit
o Zowel een hoge als een lage intelligentie is abnormaal
- Psychosociale (ab)normaliteit
o Afwijken van de norm in de maatschappij, normaal of abnormaal
- Persoonlijke (ab)normaliteit
o De subjectieve ervaring (kans op misperceptie & overdrijving)
§ Lijden
• Persoonlijk lijden, niet functioneren
• Irrationeel/onbegrijpelijk gedrag
§ Onvermogen
• Onvoorspelbaarheid en controleverlies
§ Significant toegenomen kans op (maatschappelijke) problemen
• Gedrag dat ongemakkelijk doet voelen (observer discomfort)
• Overtreden morele normen
Geschiedenis psychiatrie:
- Humoraalleer: (psychische) ziektes zijn een disbalans van de 4 lichaamssappen
o Temperamenten volgens Galenus
1. Bloed (sanguis)
a. Sanguinisch à vurig, energiek
2. Gele gal (xanthè cholè)
a. Cholerisch à driftig
3. Zwarte gal (melaina cholé)
a. Melancholisch à zwartgallig
4. Slijm (phlegma)
a. Flegmatisch à kalm, rustig
3
,Middeleeuwen: psychiatrische beeld duidde op een straf van God, of op bezetenheid door de duivel
- Geen ziektemodel
- Heksenverbrandingen
- Eerste Dolhuysen voor ‘gekken’ en voor andere ‘onmaatschappelijken’
Institutionalisering en afgelopen eeuw:
- Vanaf de 19e eeuw à psychiatrische ziekten als hersenziekten
o Onderzoek en categorisatie
- Begin 20e eeuw à Freud en het onderbewuste; psychoanalyse, droomduiding, ‘neurotische
afweer’
o Psychoanalyse à bewust en onbewust
o “Heel veel problemen die u merkt op oudere leeftijd, zijn ontstaan door conflicten in
het leven en die conflicten heeft u verdrongen en zitten in uw onbewuste. Die
conflicten komen steeds weer naar boven drijven, bijvoorbeeld in uw dromen, en die
veroorzaken dus uw problemen.”
o Die mensen die problemen hadden, creëerden hier rondom afweermechanismen
§ Vb. regressie = teruggaan naar het verleden
- Vanaf jaren ’50 à ontwikkeling psychofarmaca (antidepressiva, antipsychotica, etc)
- Jaren ’70 à ‘antipsychiatrie’, tegen de ‘instellingspsychiatrie’
- Vanaf jaren ’90 à deels terug tussen het groen
- Jaren NU à te veel opgenomen mensen, trend is weer dat mensen zoveel en zo lang
mogelijk thuis/zelfstandig blijven wonen
o Sterke toename overlast en ongevallen
Moderne verklaringsmodellen:
- Biopsychosociaal model à gebruiken we tegenwoordig
o Sociaal
§ Gezinstheorie, sociaal milieu, peergroup, culturele omgeving
o Psychologisch
§ Psychodynamisch, leertheoretisch, cognitieve theorie
o Biologisch
§ Erfelijkheid, neurotransmitters, hersenstructuren, somatiek en leefstijl
- Het kwetsbaarheidsmodel
o Draagkracht (veel sterke punten) vs. draaglast (weinig sterke punten)
o Sterke vs. zwakke punten
o Coping
o Tijd à kwetsbare factoren, uitlokkende factoren, onderhoudend factoren
- Ontwikkelingsmodel
o ADHD (aandacht tekort +/- druk)
o ASS (autisme spectrumstoornis
Psychiatrisch onderzoek à uitvragen en rapporteren van:
- Algemene indruk
o Uiterlijke kenmerken, contact, spraak, klachtenpresentatie, ziektebesef, ziekte-
inzicht, lijdensdruk, intoxicatie
- Cognitieve functies
o Bewustzijn, aandacht, oriëntatie, intellectuele functies, geheugen, waarneming,
denken (vorm en inhoud)
- Affectieve functies
o Stemming, affect, affectmodulatie
o Grondstemming verhoogd à manisch
o Grondstemming verlaagd à depressief
4
, o Affect = van korte duur, afhankelijk van de situatie
o Stemming = langdurende gemoedstoestand, onafhankelijk van de situatie
- Conatieve functies (wilsfunctie) à wat is je drive, wat wil je
o Psychomotoriek (mimiek, gestiek, spraak), kenmerken persoonlijkheid,
wilsbekwaamheid, niveau van psychosociaal functioneren
Classificatie psychopathologie:
- Voordeel: noodzaak, overzichtelijk, richtlijnen, communicatie
- Nadeel: classificatie wordt ten onrechte als diagnose beschouwd en vaak van dossier naar
dossier meegenomen à hokjesgeest
DSM-III:
- As 1: huidige ‘klinische toestandsbeelden/stoornissen’
- As 2: persoonlijkheidsstoornissen + mentale intelligentie
- As 3: lichamelijke toestand, indien relevant
- As 4: psychosociale problematiek (levensgebieden)
- As 5: globale beoordeling van het functioneren (GAF)
DSM-V: werkt niet meer met assen
DSM-IV vs. DSM-V:
Assen DSM-IV DSM-V
As I Psychiatrische stoornissen As I, II en III geïntegreerd met elkaar
As II Persoonlijkheidsstoornissen
Verstandelijke beperkingen Relevante somatische aandoeningen
As III Somatische aandoeningen worden nog wel vermeld
As IV V-codes: andere problemen, die een reden
tot zorg kunnen zijn
As V Global Assessment of Functioning Scale World Health Organisation Disability
(GAF) Assessment Schedule 2.0 (WHODAS 2.0)
Doel: de structuurdiagnose
- De DSM geeft een classificatie, soms syndroomdiagnose genoemd à volgt vaak uit
psychiatrisch onderzoek
- De precieze diagnose volgt pas uit
o Informatie uit de drie milieus: wonen, werk, sociaal
o Anamnese, heteroanamnese, ontwikkelingsanamnese
o Andere informatie à somatisch, cultuur, persoonlijkheid
- De structuurdiagnose is een ‘narratief’, een verhaal achteraf
o Niet uit te drukken in getallen en ook niet experimenteel te toetsen
o Het kwetsbaarheidsmodel: draagkracht, draaglast, coping, sterke en zwakke punten
spelen een belangrijke rol
Toetsvraag 1: een verschil tussen een psychiater en een klinisch psycholoog is
A) Een psychiater mag medicijnen voorschrijven en een psycholoog niet
B) Een psycholoog mag psychotherapie toepassen en een psychiater niet
C) Een psychiater behandelt patiënten alleen intramuraal, een psycholoog intra- en extramuraal
5
, Toetsvraag 2: welke stelling over DSM-IV is juist?
A) Op As I wordt gesproken over klinische stoornissen
B) Op As II wordt gesproken over somatische aandoeningen
C) Op As II worden somatische aandoeningen gerelateerd aan een psychische ziekte beschreven
Psychiatrie voor vpk hoofdstuk 1 – Inleiding op psychiatrie en psychiatrische verpleegkunde
De theorievorming van de verpleegkunde was in eerste instantie gebaseerd op het medisch model
waarbij uitgegaan werd van een scheiding tussen lichaam en geest.
- A-diploma = algemeen ziekenhuis
- B-diploma = psychiatrie
Centrale concepten die voor de verpleegkunde van belang zijn: mens, omgeving en gezondheid
George Engel: grondlegger biopsychosociaal model
- Constateert dat het gehanteerde model bepalend is voor wat je waarneemt als ziekte en de
oorzaken daarvan, maar dus ook voor wat je niet waarneemt
- Biopsychosociaal model: aandacht voor de biomedische, psychologische en sociale factoren
die van invloed kunnen zijn op ziekte en herstel
- Patiënten worden cliënten
Beroepsmatig verplegen = het herkennen, analyseren, alsmede advies en bijstand verlenen ten
aanzien van feitelijke of dreigende gevolgen van lichamelijke en/of geestelijke ziekteprocessen,
handicaps, ontwikkelingsstoornissen en hun behandeling voor fundamentele levensverrichtingen van
het individu
Verpleegkundig handelen = het zodanig beïnvloeden van mensen, dat menselijke vermogens
worden benut met het oog op het in stand houden en bevorderen van gezondheid
Praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ (POH-GGZ): om personen met lichte psychische klachten
in de huisartsenpraktijk te kunnen ondersteunen met korte, laagfrequente contacten
Keten van GGZ bestaat uit 4 echelons:
1. Huisartsenzorg à mensen met lichte psychiatrische klachten
2. Generalistische basis-GGZ à behandeling van lichte tot matige, niet complexe,
psychiatrische stoornissen
3. Gespecialiseerde GGZ à complexe ernstige psychiatrische stoornis
4. Top-GGZ
Zelfmanagement = het individuele vermogen van de persoon om waar mogelijk
gezondheidsproblemen te voorkomen, en wanneer deze toch optreden, om te kunnen gaan met de
symptomen, behandeling en lichamelijke, psychische en sociale consequenties van de
gezondheidsproblemen en aanpassingen in leefstijl
Gezondheidsvaardigheden = de belangrijkste determinant van gezondheid
- Om tot zelfmanagement te kunnen komen moet de cliënt in staat zijn informatie over de
eigen gezondheid te verkrijgen, te begrijpen en toe te passen op een manier die bijdraagt
aan een betere gezondheid van zichzelf en anderen
6
