Psychologie, een inleiding
Hoofdstuk 1.
1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?
Het woord psychologie is afkomstig uit het Oudgrieks. Psyche betekent geest. De Grieken
geloofden dat die op zichzelf en apart van het fysieke lichaam bestond. Het aanhangsel -
ologie betekent gebied van studie.
De studie van de geest. Psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in
wezen is psychologie de wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
Psychologie houdt zicht niet alleen bezig met geestelijke processen, maar ook met
gedragingen. Het terrein van de psychologie bestaat zowel uit interne geestelijke processen,
die we alleen indirect waarnemen (zoals denken, voelen en begeren), als externe,
waarneembare gedragingen (zoals praten, glimlachen en lopen).
De wetenschap van de psychologie is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen.
Drie soorten psychologen:
1. Experimenteel psychologen: ze voeren het meeste onderzoek uit dat nieuwe
psychologische kennis creëert. De meeste zijn werkzaam bij universiteiten.
2. Docenten psychologie: psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op
bijvoorbeeld een hbo- of bacheloropleiding.
3. Toegepaste psychologen: psycholoog die de door experimenteel psychologen
vergaarde kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen.
Specialisaties in de toegepaste psychologie:
- Arbeids- en organisatiepsychologen: hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan
de werkplek die de productiviteit en de arbeidsmoraal van de werknemers moet
maximaliseren.
- Sportpsychologen: helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren, door
trainingssessies te plannen en door hen te leren hun emoties onder druk te
beheersen.
- Schoolpsychologen: zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren.
- Klinisch psychologen: helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel
gebied, of om moeilijke keuzes in relaties of opleiding te maken.
- Forensisch psychologen: leveren hun psychologische expertise aan het wet- en
rechtssysteem.
- Omgevingspsychologen: proberen de interactie met onze omgeving en het milieu te
verbeteren.
- Gerontopsychologen: helpen ouderen hun gezondheid en welzijn te behouden en
effectief leren omgaan met leeftijd gerelateerde problemen.
Psychiatrie is een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose van mentale
stoornissen.
,Pseudopsychologie is het niet-onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
6 vaardigheden om kritisch te denken:
1. Wat is de bron? – feitelijke kennis, iets belangrijks te winnen
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal? Anekdotische bewijsmateriaal zijn getuigenissen die de
ervaringen van iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor
wetenschappelijk bewijs worden aangezien.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Bias is een vooroordeel, vervorming of
vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen en
waarden. Emotionele bias is de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes
en gevoelens in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
Confirmation bias is de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het
wel mee eens bent.
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? Bijvoorbeeld de aanname dat
‘gezond verstand’ een subsituut is voor wetenschappelijk bewijs. Of als bijvoorbeeld
twee dingen tegelijk voorkomen, dat het met elkaar te maken heeft. – correlatie-
causaliteit-denkfout.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
Socrates, Plato en Aristoteles speculeerden over bewustzijn en gekte, en stelden dat emoties
het denken kunnen verstoren en dat onze waarnemingen slechts interpreaties zijn van de
ons omringende wereld.
In dezelfde tijd werden in Aziatische en Afrikaanse samenlevingen werden ook
psychologsche ideeen ontwikkelt en in Azie verkenden volgers van yoga en het boeddhisme
het bewustzijn, die zij volgens meditatie probeerde te beheersen.
In middeleeuws Europa werd het gedomineerd door de rooms-katholieke kerk. Weinig
belangstelling voor de fysieke wereld en stelde dat de geest en de ziel losstaan van de
natuurwetten.
,Biologisch perspectief.
- René Descartes stelde het eerste radicale idee voor. Hij stelde een scheiding van
tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Kon toch doorgaan omdat het op
lichamelijke activiteit in het zenuwstelsel werd gebaseerd.
- Behoorde tot het rationalisme: een filosofiestroming die de ratio, het denken, als
enige middel zag om aan wetenschap en filosofie te doen. -> empirisme veel kritiek.
Zij zien het denken als onnodig en zelfs storend. Beweren dat waarnemingen,
ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis zijn.
- Moderne biologisch psychologen hebben lichaam en geest opnieuw samengevoegd.
- Biologisch perspectief: het psychologische perspectief dat de oorzaken van het
gedrag zoekt in het functioneren van de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en
hormoonstelsel.
- Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen
gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale
processen creëren.
- Evolutionaire psychologie: een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat
gedrag en mentale processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen
aan overleving en voortplanting.
Cognitief perspectief:
- Introspectie: beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen. Dit waren de
eerste psychologische experimenten in de geschiedenis.
- Bradford: kwam met structuralisme. Een historische stroming binnen de psychologie
die de basisstructuren van de geest en de gedachten trachtte te ontrafelen.
Structuralisten zochten de ‘elementen’ van de bewuste ervaring.
Kritiek: introspectieve methode veel te subjectief. Hoe kon het met nauwkeurigheid
worden beoordeeld?
- De Gestaltpsychologen concentreerden zich daarom op het geheel van onze
bewustzijnservaringen als meer dan de som van de delen en probeerden te begrijpen
hoe we ‘perceptuele gehelen’ vormen.
- Functionalisme als tegengeluid om Gestaltmethode. Is een historische stroming
binnen de psychologie die meenden dat psychische processen het beste begrepen
konden worden in het licht van adaptieve nut en functie.
Door deze manier van denken kwamen de functionalisten ertoe de eerste toegepaste
psychologie te ontwikkelen.
- Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de nadruk ligt op
mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van
informatieverwerking
- Vanuit dit standpunt gezien zijn iemands gedachten en handelingen het resultaat van
het unieke cognitieve patroon van waarnemingen en interpretaties van ervaringen
, Behavioristisch perspectief:
- Je kon enkel zekerheid verwerven over datgene wat je kunt waarnemen en op het
idee dat de mens bij de geboorte een tabula rosa is.
- Een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een objectieve
wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte (en niet op de mentale
processen)
- Fysieke stimuli vanuit de omgeving en de waarneembare reacties van het organisme
daarop
- Skinner: de geest is zo subjectief dat je bestaan niet eens kon bewijzen.
- Het behavioristische perspectief vroeg vooral aandacht waarop ons handelen wordt
gevormd door de consequenties ervan
- Een grote verdienste van behavioristen is dat we nu veel beter begrijpen dat
krachten vanuit de omgeving van invloed zijn op het menselijk vermogen om te leren
De perspectieven vanuit de gehele persoon: psychodynamisch, humanistisch, en
karaktertrekken en temperament.
Een aantal psychologische perspectieven die draaien om een globaal inzicht in de
persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie, humanistische psychologie
en psychologie van karakter en temperament.
Psychodynamische psychologie:
- Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het menselijk functioneren in
termen van onbewuste verlangens, herinneringen en conflicten.
- Eerste vertegenwoordiger was Sigmund Freud. Hij kwam met psychoanalyse.
Psychoanalytici leggen de nadruk op de analyse van dromen, versprekingen en op
een techniek die ‘vrije associatie’ wordt genoemd. Om aanwijzingen te verkrijgen
voor de onbewuste conflicten en verlangens waarvan wordt gedacht dat ze door het
bewustzijn worden gecensureerd.
Humanistische psychologie:
- Een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei, potentie en
vrije wil van de mens.
- Als tegengeluid om behavioristische perspectief: een mens is geen speelbal van de
prikkels uit de omgeving, maar dat onze innerlijke processen minstens even
belangrijk zijn.
- Carl Rogers en Abraham Maslow -> ontwierpen een model dat mensen ziet als
organismen met een vrije wil. Op grond van die vrije wil kunnen ze keuzes maken en
zo hun leven beïnvloeden.
Psychologie van karaktertrekken en temperament:
- Een psychologische perspectief dat gedrag en persoonlijkheid ziet als de producten
van fundamentele psychologische kenmerken.
- Verschillen tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en
neigingen, die karaktertrekken en temperament worden genoemd