Aansprakelijkheidsrecht – Hoor- en
Werkcolleges
Inhoud
Aansprakelijkheidsrecht – Hoor- en Werkcolleges................................................................................1
Hoorcollege 1 – Aansprakelijkheidsrecht doelstellingen/functies......................................................1
Hoorcollege 2 – Gronden van aansprakelijkheid................................................................................8
Q&A HC 1 + HC 2..........................................................................................................................15
Werkcollege 1 – vestiging van aansprakelijkheid en causaliteit......................................................15
Hoorcollege 3: Grenzen van aansprakelijkheid................................................................................21
Werkcollege 2 – Verkeersaansprakelijkheid.....................................................................................29
Hoorcollege 4: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor zaken, opstallen en dieren...........................32
Werkcollege 3 – Aansprakelijkheid voor zaken en dieren................................................................39
Hoorcollege 5 – Kwalitatieve aansprakelijkheden voor personen....................................................42
Werkcollege 4 – Werk en Aansprakelijkheid....................................................................................50
Hoorcollege 6 - Schadevergoedingsrecht.........................................................................................53
Hoorcollege 7 – Verzekeringsrecht algemeen..................................................................................59
Hoorcollege 8 – De aansprakelijkheidsverzekering..........................................................................68
Hoorcollege 9 – Verbod tot erkenning van aansprakelijkheid en de directe actie............................77
Hoorcollege 1 – Aansprakelijkheidsrecht
doelstellingen/functies
Kan leven onrechtmatig zijn?
HR Baby Kelly arrest: Baby Kelly werd geboren op 24 januari 1999. Ze had geestelijke en lichamelijke
beperkingen als gevolg van een afwijking, een chromosale afwijking. Achteraf blijkt dat er een
verhoogde kans was op die beperkingen omdat deze al eerder in de familie waren voorgekomen
(neef met dezelfde afwijking + miskraam). Moeder heeft dit verteld aan verloskundige en gevraagd
of er geen vruchtwaterpunctie onderzoek nodig was. Hadden ze dat wel gedaan, waren beperkingen
al voortijdig vastgesteld en dan hadden de ouders een keuze gehad om de zwangerschap voortijdig
af te breken. Zij zouden daar ook voor gekozen hebben. Nu werden de ouders geconfronteerd met
het leed van Kelly; herkent ouders niet, doof, slechtziend, ontroostbaar huilen, ontwikkelt slecht. Dit
heeft ook grote gevolgen voor ouders en vooral voor moeder van Kelly, die zelf ook hulp nodig had.
Uiteraard bracht dit ook kosten mee. Ouders van Kelly lieten het er niet bij zitten en wilde kosten
verhalen op de verloskundige en het ziekenhuis wrongful life vordering.
Wrongful life vordering
- Kunstfout of informatiefout?
Kunstfout: verloskundige beschadigt direct de vrucht
Informatiefout: verloskundige stelt niet vast wat er aan de hand is, waardoor ouders
keuze wordt ontnomen om kind niet geboren te laten worden
[1]
, - Vorderingen: moeder, vader, en Kelly;
Ouders: als fout voor arts van verloskundige
Kind zelf: ouders namens het kind, of later als kind volwassen is
Tegen: medisch hulpverlener of kind kan het instellen tegen eigen ouders (nog nooit
voorgekomen in NL, wel in US maar afgewezen)
Baby Kelly: Ouders procederen zowel voor zichzelf als in naam van Kelly, het minderjarige kind. Wat
is dan de beoordeling.
- Het wettelijk kader (wettelijke grondslag): art. 6:74, 6:162 en 6:98 BW: fout, schade en
causaal verband art. 7:446 en 7:453 BW: medische behandelovereenkomst, goed
hulpverlener?
2 gronden:
i. Afspraak (contractuele aansprakelijkheid): 6:74, 6:98 (schade)
ii. Onrechtmatige daad (buiten contractuele aansprakelijkheid), 6:162, 6;74 (schade),
6:98
a. Er moet een fout zijn
Ja, medisch behandel overeenkomst, gesloten tussen moeder en verloskundige
(7:446). Is verpleegster tekort gekomen? Maatstaf daarvoor ligt in artikel 7:435
van boek 7 heeft ze zich gedragen als goed hulpverlener of als een redelijk
bekwame verloskundige. Deskundigen in rechtbank; dit is wel het geval;
handicap en eerdere miskraam hadden alle alarmbellen moeten laten rinkelen.
Is dit ook voldoende grond voor aansprakelijkheid jegens de vader en jegens
Baby Kelly zelf? HR Ja. De vader was geen partij, maar zijn belangen waren
daarbij wel heel nauw betrokken, mede gelet de financiële
verantwoordelijkheid.
1 gedraging: in 1 verhouding wanprestatie (moeder) en in andere verhouding
onrechtmatige daad (vader).
Fout: toerekenbare tekortkoming jegens moeder, onrechtmatige daad jegens
vader en Kelly
Vereiste fout is vervuld.
b. Er moet schade zijn die voor vergoeding in aanmerking komt
Ouders en Kelly hebben een materiële en immateriële schadevergoeding
gevorderd. Materieël is vermogensschade (geld), Immaterieel is emoties,
littekens, verlies, pijn, kunnen ook voor vergoeding in aanmerking komen.
- Art 6:106 lid 1 onder b: lichamelijk letsel, aantasting eer en goede naam geleden. Keuze
van ouders is ontnomen. Voor Kelly zelf; door fout in persoon aangetast, zij is met
beperkingen geboren.
- Art 6:97: hoe begroot je deze schade? Advocaten ziekenhuis argument: schade kan niet
worden vastgesteld, huidige situatie moet worden vergeleken met situatie waarin ze niet
had bestaan en dat is niet mogelijk, die vergelijking kun je niet maken: dus schade kun je niet
berekenen. Hoe lossen we dat op vordering afwijzen. HR ging daar niet in mee. Art 6:97
zegt dat als er schade begroot moet worden, omvang schade bepalen, dat je dat om meest
gerede manier moet doen. De meest aangewezen manier is hier vergelijking van situatie van
[2]
, Kelly nu en situatie waarin ze wel gezond zou zijn. Alle kosten voor zorg, en beperking na
haar 21e levensjaar.
c. Causaal verband tussen fout en schade
Causaliteitsvereiste is tweedelig:
- Fout dient noodzakelijke voorwaarde te zijn (6:74). 162: daardoor wijst op c.s.q.n.
vereiste: zonder fout zou schade niet zijn ingetreden
- Schade dient aan die verbintenis te kunnen worden toegerekend: art 6:98: vereiste van
toerekening naar redelijkheid daarvoor zijn aantal omstandigheden van belang.
HR: aan beiden vereisten is voldaan. (1): Zonder fout van geen onderzoek instellen, zou
schade niet zijn ingetreden, zwangerschap was dan afgebroken. (2): informatiefout, toch
toerekenbaar aldus HR. Omdat verloskundige schade wel indirect heeft veroorzaakt, door
het vereiste onderzoek na te laten heeft ze ouders mogelijkheid ontnomen om te kiezen
voor afbreking van zwangerschap.
Andere bezwaren die nog zijn aangevoerd:
- Het klopt wel maar het deugt niet
- Is dit geen hellend vlak? kinderen die met een beperking op de wereld komen hun ouders
gaan aanklagen. Moeten we dit wel willen? Kinderen kunnen wel tegen ouders procederen
maar als ouders geen zorgvuldigheidsnorm hebben geschonden, worden die vorderingen
afgewezen. HR niet gevoelig voor dit argument.
- Defensieve geneeskunde? medische hulpverleners gaan aansturen op abortus. Ook daar
geeft HR antwoord op, we vrezen dat effect niet en norm voor aansprakelijkheid blijft. Norm
houden, geen enkele reden voor defensieve geneeskunde.
Functies van het aansprakelijkheidsrecht
Functies gebruiken in beredenering. Bij een hard case functies erbij halen en afvragen, welke
functie dient de oplossing van deze casus? Welke functie zou hier met schadevergoeding kunnen zijn
gediend? Rest van het college deze bespreken.
1. Compensatie (inclusief corrigerende rechtvaardigheid)
Compensatie van het onrecht dat de benadeelde is aangedaan.
- Herstel in de oude toestand (“restitutio in integrum”)
- Schadevergoeding in geld of in natura (art. 6:103 BW) schadevergoeding vindt als regel
plaats in de vorm van betaling en geld, maar soms ook in natura. De teruggave van spullen.
Maar, meestal in de vorm van geld. Ook vergoeding van immateriële schade of smart vindt
plaats als hoofdregel, in de vorm van geld. Schade is niet hoger dan geleden schade! Geen
punitieve damages.
- Materiële en immateriële schadevergoeding (art. 6:106 BW);
- Remedies: schadevergoeding, verklaring voor recht, rechterlijk bevel
Verklaring voor recht: voor recht verklaren dat gedaagde onrechtmatig heeft gehandeld,
zonder vorm van schadevergoeding voor te eisen. Wat heb je daar aan? Beslissing
genomen, in andere procedure kan dan gesteggeld worden over omvang van schade.
Vaststelling aansprakelijkheid gescheiden van omvang schade.
Rechterlijk bevel: verbod of gebod om gedaagde iets te laten doen of na te laten.
[3]
, - Corrigerende en verdelende rechtvaardigheid; rechtvaardigheid als herstel. Er moet een
symmetrie zijn tussen schade en schadevergoeding (beeld weegschaal)
Verdelende rechtvaardigheid: rechtvaardigheid tussen leden van een groep. Eerlijke
verdeling van beperkte hoeveelheid goederen of diensten. Verdeling taart, iedereen
krijgt een even groot stuk. Speelt meer in publiek recht.
Corrigerende rechtvaardigheid: vooral in privaat recht.
- Croesus, Diogenes (art. 6:109 BW): uitzondering. Bepaling geeft de rechter de mogelijkheid
om hoogte van schadevergoeding te matigen op grond van de draagkracht van partijen.
Benadeelde is heel rijk, en gedaagde is arme zwerver. Kan meespelen bij het bepalen van
hoogte van schade. Dit artikel is hiervoor voor belang.
- Vestiging en omvang van de aansprakelijkheid (art. 6:162 en 98 BW): corrigerende
respectievelijk distributieve rechtvaardigheid
Terug naar casus:
Toewijzing vordering gerechtvaardigd door corrigerende rechtvaardigheid? Professor: denkt van
niet. Beslissing HR valt niet te rechtvaardigen met deze studie.
- Vordering ouders: gelijkheid tussen onrecht en herstel? Vergoeding plaatst ouders in positie
alsof Baby Kelly gezond was geboren. Maar afwijkingen waren aangeboren. Geen gelijkheid
tussen onrecht en herstel. Dit past niet goed in het model.
- Vordering Kelly: gelijkheid tussen onrecht en herstel? Ook door Kelly schadeloos te stellen
wordt zij niet in de oude toestand hersteld, want zij zou niet hebben bestaan. Ook hier geen
gelijkheid tussen onrecht en herstel.
- Fout en compensatie: niet twee zijden van dezelfde medaille
- Andere legitimaties?
Preventie? Waarschijnlijk niet
Genoegdoening? Waarschijnlijk wel
Heeft HR verkeerde beslissing genomen? Nee, volstrekt acceptabel dat Kelly een normaal leven kan
leiden voor zover geld dit mogelijk kan maken. Maar verstandige beslissing wordt niet
gerechtvaardigd door beginsel van compensatie & rechtvaardigheid!
Andere functies kunnen wel een rechtvaardiging opleveren. Niet zozeer preventie, voorkomen van
nieuw soort gelijke fouten (dit is gewoon een informatiefout die gemaakt kan worden). Maar
overweging van genoegdoening heeft hier meer een rol gespeeld.
Rechtsgronden op zoek gaan naar passende functie. Rechtvaardiging doet het hier niet, maar
genoegdoening wel en dat kan ook een legitimatie opleveren!
2. Genoegdoening (inclusief niet-financiële belangen)
Levert genoegdoening wel een legitimatie op in casu?
- Twee kanten: erkenning en boetedoening ramp gebeurtenis, ongeval, het gaat om de
erkenning. Is heel betekenisvol, erkenning van hun leed. Normbevestigend in richting van
verloskundige & ziekenhuis. Dat zien we vooral in gevallen waarin wel aansprakelijkheid
wordt aangenomen, maar geen financiële compensatie wordt gegeven. Bijvoorbeeld bij
verklaring voor recht.
- Genoegdoening voor aansprakelijkheid in zaak van baby Kelly?
- Verklaring voor recht (moreel-declaratoir); rechter maakt een statement. Door te zeggen
dat er aansprakelijkheid is; ene kant erkenning, andere kant toerekening.
[4]
