Hoofdstuk 1: Positieve psychologie
Traditionele psychologie Positieve psychologie
-10 0 +10
PP is een snelgroeiende stroming in de psychologie, gericht op welbevinden en optimaal
functioneren.
De toepassingsgebieden van PP zijn niet alleen psychotherapie en psychiatrie, maar ook
organisaties, onderwijs, journalistiek, technologie, sport en de samenleving.
De samenhang tussen psychopathologie en positieve geestelijke gezondheid is negatief:
psychische problemen gaan vaker samen met een slechte positieve geestelijke gezondheid dan
met een goede. Maar die relatie is beperkt: de mate van psychopathologie zegt niet zo veel
over de mate van positieve geestelijke gezondheid, en andersom. Iemand met psychische
klachten kan toch welbevinden ervaren, en afwezigheid van psychische klachten garandeert nog
geen hoge mate van welbevinden.
Op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg stelden Keyes en Lopez (2005) dat mental
health niet hetzelfde is als de afwezigheid van mental illness.
Een van de grondleggers van PP is Seligman, hij kwam met de well-being theory die
gebaseerd is op vijf pijlers Positive emotions, Engagement, Relations, Meaning &
Accomplishment (PERMA): het plezierige leven, het goede leven, het hebben van positieve
relaties, het zinvolle leven en iets bereiken in je leven. De PERMA-Profiler meet de vijf pijlers in
combinatie met negatief affect en gezondheid (BLZ 20/21).
De WHO verdeelt de definitie van PP onder in drie componenten: emotioneel-, psychologisch-
, sociaal welbevinden (BLZ 21).
Bij de voormalige gelukstheorie waren de 24 sterke kanten alleen gebaseerd op de tweede
pijler, het goede leven. Daarom is er de well-being theorie gekomen waarbij de 24 sterke
kanten gebaseerd zijn op alle vijf de pijlers.
Ook kwam hij met het Nikki-principe waarin PP een stroming werd die uitging van de sterke
kanten van de mens en de veronderstelling dat geluk niet alleen het gevolg is van de juiste
genen of toeval, maar te vinden is door het identificeren en gebruik maken van de sterkte kanten
die iemand bezit (BLZ 19).
1
,De ondernemer en filantroop William Grant constateerde samen met de directeur van de
Harvard University Health Service dat de medische research te veel gericht was op ziektes en
dus voerde hij een intensief medisch en psychologisch onderzoek uit waarbij hij onderzoek deed
naar het ontdekken van hoe mensen gezond oud kunnen worden. Dit is de Grant study (BLZ
20).
Sheldon, Jose, Kashdan en Jarden (2015) stelden een lijst samen van de tien belangrijkste
sterke kanten als het gaat om het bereiken van doelen en welbevinden (zie BLZ 22/23). De
twee belangrijkste hiervan zijn volharding en nieuwsgierigheid. Ook stelden zij dat mensen
die gebruikmaken van hun sterke kanten hoger scoren op zelfvertrouwen, ervaren competentie,
realisatie van doelen en welbevinden. Volgens hen was het zo dat mensen die dankbaar en
volhardend zijn een gezonde oriëntatie hebben op het verleden, het heden, en de toekomst, en
zijn ze daardoor veerkrachtig en niet suïcidaal.
De zelfdeterminatietheorie van Ryan & Deci (2001) gaat ervan uit dat mensen drie
basisbehoeften hebben (BLZ 23):
1. behoefte aan competentie;
2. behoefte aan autonomie;
3. behoefte aan verbondenheid en acceptatie.
Er zijn vier methoden die kunnen helpen om de sterke kanten te identificeren, namelijk:
1. VIA Signature Strengths Test (BLZ 24/25):
24 sterke kanten worden opgedeeld onder 6 deugden in een rangorde van ‘meest van
toepassing’ naar ‘minst van toepassing’.
2. StrengthsFinder (BLZ 26):
Maakt onderscheid tussen talenten (een natuurlijk terugkerend gedragspatroon dat op
productieve wijze kan worden aangewend) en sterke kanten (het vermogen om consistent
op excellent niveau te presteren op een taak). De StrengthsFinder 2.0 onderscheidt 34
talenten.
3. Realise 2/R2 Strengths Profiler (BLZ 26):
Deze test onderscheidt 60 sterke kanten/persoonlijkheidskrachten. Je spreekt van een
sterke kant wanneer er sprake is van competentie en energie (iets waar je goed in bent
en energie van krijgt). Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen potentiële sterke
kanten (unrealised strengths) en manifeste sterke kanten (realised strengths).
4. Talentenwijzer (BLZ 27):
Hierin werd getoond dat studenten van wie de individuele talenten werden gestimuleerd
in plaats van de ontwikkelingscompetenties beter gemotiveerd waren, meer hun best
deden en zich competenter voelden.
2
, Toepassingsgebieden
Psychologie en psychiatrie
Saleebey (2007) noemde de focus op de sterke kanten het sterkteperspectief met de volgende
aannames:
- Iedereen bezit sterke kanten die ingezet kunnen worden om de kwaliteit van leven te
bevorderen, ongeacht de moeilijkheden;
- De motivatie van cliënten neemt toe door een constante focus op sterke kanten zoals door de
cliënt gedefinieerd;
- Bij het ontdekken van sterke kanten wordt door de cliënt en therapeut samengewerkt;
therapeuten hebben niet het laatste woord over wat cliënten nodig hebben om hun leven te
verbeteren;
- De focus op sterke kanten vermindert de neiging van therapeuten om cliënten te veroordelen
of te beschuldigen voor hun moeilijkheden, en zorgt ervoor dat ze ontdekken hoe cliënten
overleven, zelfs in de moeilijkste omstandigheden;
- Elke omgeving, zelfs de troostelooste, kent hulpbronnen.
Dit sterkteperspectief wordt ingezet bij: oplossingsgerichte therapie, de positieve cognitieve
gedragstherapie en psychotherapie voor posttraumatisch succes.
Rashid (2009) noemde vier implicaties met betrekking tot psychotherapie (zie BLZ 30).
Samenleving
Methoden om burgers te mobiliseren om hun gezondheid te verbeteren zijn: 1. Vinden van
uitzonderingen (Bright spots); 2. Waarderend onderzoek; en 3. Positieve
gezondheidsverkenning (BLZ 31).
Organisaties
Dergelijke hulpbronnen zoals mogelijkheden voor contact en feedback, afwisseling en autonomie
dragen bij aan een positief proces waarbij werknemers positieve emoties ervaren, betekenis
geven aan hun werk, en in staat worden gesteld uitdaging aan te gaan. Bij job crafting
optimaliseren medewerkers hun eigen werkomgeving. Hierdoor zorgen bevlogen werknemers
dat ze bevlogen blijven en optimaal presteren.
Het is van belang dat er een sterke relatie is tussen positieve gezondheid en werk. Wanneer dit
het geval is zal er weinig verzuim zijn en zal de productiviteit en creativiteit toenemen en ook
bij de werknemers zorgt dit voor werkplezier en welbevinden.
In organisaties wordt gewerkt vanuit de principes van de Appreciative Inquiry (AI). Dit is een
methode om veranderingen in organisaties te realiseren waarbij alle medewerkers betrokken
zijn. AI gaat uit van het vergroten van de sterke kanten en niet het repareren van de zwakheden.
(BLZ 33). Zij zetten hierbij het 4D-cyclus in, wat bestaat uit: Discover, Dream, Design en
Destiny. AI draait de 80-20 deficit rule om, dus 80% draait om de sterke kanten, waarbij wordt
gekeken naar succes en progressie en de 20% op uitdagingen, waarbij wordt gekeken naar
wat er niet goed gaat (BLZ 34).
Onderwijs
Uit onderzoek blijkt dat leerlingen beter presteren op scholen waar een positief schoolklimaat
heerst, ook helpt dit bij het voorkomen van problemen zoals depressie, middelengebruik, en
pestgedrag.
Bij de WOWW Approach, wat staat voor Working on What Works, wordt er gewerkt aan wat
werkt (BLZ 36).
Journalistiek
Constructieve journalistiek is een vorm van nieuwsverslaglegging die zich niet alleen richt op
problemen in de wereld, maar ook het zien wat er goed gaat en hoe het beter kan.
3
