Deze samenvatting is van hoofdstuk 10 ''Uitscheiding'' paragraaf 1 t/m 5 uit het VWO biologie-boek Nectar. Het behandelt de belangrijke aspecten van elke paragraaf en de belangrijkste tabellen uit de BiNaS worden genoemd.
Hoofdstuk 10 Uitscheiding
Nectar 3e editie biologie 5 vwo leerboek
Inhoudsopgave binas-tabellen 6e editie
§1 Het interne milieu (CE) 84L 87B 88C 89A
§2 Gaswisseling (CE) 83A 83B 83C 88C1
§3 Ademhaling (CE) 88C1 83B
§4 De nieren (CE) 85A 85C 85D 89A
§5 De lever (CE) 82C 82D 82E 84A 89A
§1 Het interne milieu
regelkringen beperken afwijkingen van een normwaarde
bestaan uit een receptor en een effector die samen een waarde rond de ingestelde norm
proberen te houden
regelcentrum stuurt impulsen naar de effectoren die afwijkingen kunnen corrigeren
negatieve terugkoppeling in een regelkring herstelt afwijkingen van de norm
schiltemperatuur wisselt met de omgevingstemperatuur
kerntemperatuur, waar de vitale organen (hart, longen, lever, hersenen) liggen, blijft constant
is 37 °C bij de mens
draagt bij aan een goede werking van de enzymen in diepliggende organen
receptor voor kerntemperatuur zit in de hypothalamus en registreert de bloedtemperatuur
87B + 88C + 89A
warmteverlies afremmen; kringspieren in slagaders naar de huid vernauwen → minder
bloed naar de huid
afkoelen; kringspieren in slagaders naar de huid ontspannen
hogere lichaamstemperatuur → stimulatie voor de productie en afgifte van afweerstoffen
verhoging van de norm voor de kerntemperatuur vindt plaats o.i.v. een cytokine
geproduceerd door witte bloedcellen bij ontstekingen 84L
interne milieu: weefselvloeistof, bloedplasma, lymfevloeistof en plasma in de cel
homeostase: vermogen om het interne milieu voor de cellen redelijk constant te houden
§2 Gaswisseling
ademhaling
ademfrequentie: aantal ademhalingen per minuut
ademvolume: hoeveelheid lucht die je bij één ademhaling in- en uitademt 83B
vitale capaciteit: maximale ademvolume
bepaalt hoeveel O2 de longen kunnen leveren aan het bloed
restvolume: hoeveelheid lucht die bij maximale uitademing in je longen achter blijft
afgelegde weg van lucht
1. neus- of mondholte → keelholte
2. luchtpijp
kraakbeenringen voorkomen dichtklappen van luchtwegen bij een inademing
3. hoofdbronchiën
4. bronchiolen: vertakkingen van de bronchiën omgeven door spierlaag
5. alveoli (longblaasjes)
, O2-molecuul passeert op weg naar het bloed twee cellagen: cellen van de wand van het longblaasje
en cellen van de wand van het haarvat
wet van Fick 83A
De diffusiesnelheid is afhankelijk van de diffusiecoëfficiënt, het diffusieoppervlak, het
concentratieverschil tussen begin- en eindplek en de diffusieafstand.
D diffusiecoëfficiënt afhankelijk van o.a. temperatuur en viscositeit van het
diffusiemedium
A diffusieoppervlak gezamenlijk oppervlak van de longblaasjes
∆c concentratieverschil tussen concentratie O2 in de longblaasjes – concentratie O2 in
hoeveelheid mol aan weerszijden haarvaten; concentratie CO2 in de haarvaten –
van A concentratie CO2 in de longblaasjes
∆x diffusieafstand afstand binnenzijde longblaasje tot binnenzijde haarvat
dode ruimte: gedeelte van de luchtwegen waar geen diffusie van gassen optreedt
longblaasjes, aan- en afvoerwegen
bij een volgende inademing stroomt de oude lucht uit de dode ruimte terug de longblaasjes
in en dan pas komt de vers ingeademde lucht binnen in de longblaasjes
zwemmen met een snorkel betekent extra dode ruimte
extra inademingslucht is nodig om hetzelfde rendement van de ademhaling te houden
ademcentrum in de hersenstam is vooral gevoelig voor een hoge pCO 2 88C1
bevat de norm voor de CO2 en O2-concentratie in het bloed
receptoren zitten op verschillende plaatsen:
rekreceptoren longen en spieren
drukreceptoren rechterkamer van het hart
chemoreceptoren voor O2, CO2 en pH aortaboog en halsslagader
voordelen neusademhaling
neusschelpen → groter oppervlak → ingeademde lucht goed in contact met neusslijmvlies
neusharen leiden de luchtstroom langs het neusslijm: vangt stof en ziektekiemen
zintuigcellen in neus registreren gevaarlijke gassen of bedorven eten
langere weg → lucht warmer en vochtiger → voorkomt beschadiging longblaasjes
binnenkant luchtpijp en bronchiën is bekleed met slijmvlies
in slijmvlies zitten trilhaarcellen met trilharen (ciliën) en slijmbekercellen die slijm vormen
voorkomt dat stofdeeltjes met ziekteverwekkers dieper de longen binnendringen
trilharen bewegen slijmvlies naar de keelholte
astma: vernauwing van de luchtwegen als gevolg van allergie die voor een groot deel erfelijk
bepaald is, maar door allergenen geactiveerd kan worden
lucht kan de longblaasjes moeilijk bereiken
COPD (chronic obstructive pulmonary diseases) is de verzamelnaam voor:
chronische bronchitis: ontstoken en vernauwde luchtwegen
longemfyseem: longblaasjes voegen zich samen tot grotere blaasjes en de elasticiteit van
het longweefsel wordt minder
kleiner longoppervlak → kortademig
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Ribizlik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
