Samenvatting
Maatschappijleer samenvatting thema 2: Rechtsstaat 4vwo
Dit is een samenvatting van thema 2 van maatschappijleer. In dit document staat alle theorie uit het thema samengevat
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Thema Rechtsstaat§1 Idee en oorsprong van de rechtsstaat
Totalitaire staat = staat bepaalt de staat alles. Mensen hebben weinig rechten.
Rechtsstaat = burgers worden met grondrechten beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van
de overheid.
De vier belangrijkste onderdelen van de rechtsstaat zijn:
1. Grondrechten, iedereen is gelijk
2. Scheiding der machten (trias politica), burgers bepalen zelf de macht van de staat
3. Legaliteitsbeginsel, burgers en staat moeten zich aan dezelfde wetten houden
4. Onafhankelijke rechtsstaat
Ook wordt er een sociaal contract getekend met de afspraken voor de vrijheid. Dit hoort bij
democratie. Dit betekent wel dat de staat geweldsmonopolie heeft, maar de staat moet zich wel
houden aan wat de burgers willen.
In een sociale rechtsstaat(verzorgingsstaat) wordt de welvaart en het welzijn van de burgers
bevordert met allerlei wetten en voorzieningen.
Rechtszekerheid is het vertrouwen van de burgers in de staat. De staat houdt zich aan de wetten en
de burgers ook.
Eerste rechtsstaten:
Verenigde Staten
In de onafhankelijkheidsverklaring werden de rechten voor alle individuen opgenomen.
- Dit gebeurde op basis van vrijheid en gelijkheid.
- The pursuit of happiness is een grondrecht
Frankrijk
Vrijheid, gelijkheid en broederschap
- Burgers konden vanaf toen grondrechten uitoefenen
Ontstaan van de Nederlandse rechtsstaat
In de 18e eeuw was er de verlichting in Europa. Er waren veel problemen en men wilde dat die
opgelost zouden worden. Er moest met gezond verstand bestuurd gaan worden (rede). Vrijheid werd
het belangrijkst, om die te bewaren werd er een sociaal contract opgesteld.
§2 Grondwet en grondrechten
In de grondwet staan de belangrijkste regels van Nederland. Deze wet heeft een speciale status en is
moeilijk te veranderen. Twee verschillende parlementen moeten een wetswijziging goedkeuren, dit
kan dus vijf jaar duren.
In Nederland was er een constitutionele monarchie, dit is een koninkrijk met een grondwet.
Later werd er ook nog een parlementair stelsel ingevoerd. Democratie was in de vorm van het
censuskiesrecht, alleen mannen die hoge belasting betaalden mochten stemmen. Later kwam ook
het vrouwenkiesrecht.
Klassieke grondrechten: gaan over de vrijheid en gelijkheid van burgers.
- Bvb. Discriminatieverbod, vrijheid van meningsuiting
Sociale grondrechten: gaan over bestaanszekerheden die de overheid moet bieden (overheid actief).
, - Bvb. Recht op onderwijs, recht op gezondheid
Door de sociale grondrechten wordt een rechtsstaat staat een verzorgingsstaat.
Wederkerige erkenning, je moet de rechten van anderen accepteren. Grondrechten hebben geen
absolute gelding, ze kunnen worden beperkt. Ook hebben grondrechten verticale werking (burgers
tegenover staat) en horizontale werking (burgers tegenover burgers).
§3 Legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel houdt in dat de overheid pas iets mag doen als dat in de wetten van het
parlement is vastgelegd. Wetten mogen niet met terugwerkende kracht gelden. Je mag niet gestraft
worden voor iets wat je voor het ingaan van die wet hebt gedaan.
Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen we het recht en het geheel van rechtsregels en
rechtsbeginselen en de manier waarop dit georganiseerd is noemen we rechtsorde. Rechtsnormen
staan niet in de wet maar mensen houden zich er aan uit respect.
Eisen voor kwaliteit van de wetten
Algemeen, gelden voor iedereen
Openbaar en begrijpelijk
Geen onmogelijk eisen stellen
Niet met terugwerkende kracht gelden
Niet onderling tegenstrijdig zijn
Niet te vaak verandering
§4 Trias politica: scheiding en evenwicht van machten
De Trias politica is het verdelen van de macht om machtsmisbruik te
voorkomen. De verschillende machten moeten elkaar nog controleren.
- Rechterlijke macht wetgevende macht
Onafhankelijke rechters worden voor het leven en kunnen
niet afgezet worden (tenzij ze een misdrijf plegen). De
rechterlijk macht heeft controle doordat ze
rechtsbescherming kunnen bieden aan burgers onderling of
tussen burgers en de overheid. In de rechterlijke macht is er
controle door hogere rechters oftewel de Hoge raad
- Wetgevende macht uitvoerende macht
Parlement + regering.
De hoogste macht is het parlement (eerste en tweede kamer), hier debatteren
volksvertegenwoordigers hoe onze samenleving eruit ziet. De Eerste kamer controleert
de Tweede kamer.
- Uitvoerende macht rechterlijke macht
Ministers (met ambtenaren) zorgen ervoor dat de wetten worden uitgevoerd.
Ambtenaren hebben discretionaire bevoegdheid, ze mogen soms zelf beslissen hoe een
wet wordt toegepast. De controle op de uitvoering vindt vaak pas plaats wanneer er een
schandaal is.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jamiezwirs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67474 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen